رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره اعتراض به تحدید حدود املاک

شماره دادنامه	۹۲۰۹۹۷۰۹۰۶۱۰۰۳۵۲
تاریخ دادنامه	۱۳۹۲/۰۴/۱۷
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۱ دیوانعالی کشور
گروه رأی	رای حقوقی
موضوع	اعتراض به تحدید حدود املاک
قاضی	علیزاده حیدری قاسمی

رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره اعتراض به تحدید حدود املاک: اعتراض به تحدید حدود املاک، فقط از طرف مالکین مجاور پذیرفته می شود و دادگاه باید برای احراز ذی نفع بودن خواهان ها، سند مالکیت رسمی یا سند عادی (دلیل مالکیت) آن ها را مطالبه و بررسی کند.

رأی خلاصه جریان پرونده

به تاریخ ۱۰/۱۱/۸۶ ۱ آقای ح. ک. ۲ ش. ب. ۳ ع. ب. ۴ ح. الف. الف ۵ ح. ن. ب. ۶ ش. ب. ۷ ع. ی. ۸ ح. ی ۹ ج.الف. ۱۰ ع.ح. ۱۱ ص.گ. ۱۲ ع.گ. (معروف به ح.ب.) با وکالت ن.الف دادخواستی به طرف اداره اوقاف مازندران ( قائم شهر) به خواسته اعتراض به ثبت و تحدید حدود نسبت به پرونده ثبت پلاک ۴۳۴ فرعی از ۱۶ و ۱۷ اصلی بخش ۵ با وضعیت تحدید حدود موجود، تقدیم محاکم عمومی قائم شهر نموده و دربیان خواسته توضیح داده در سال های قدیم شخصی به نام ن.گ. بخش کوچکی از زمین های خودش را طبق وقف نامه مبهم وقف خاص نموده تا فرزند ارشد ذکور وی نسل اندرنسل به عنوان متولی نتایج مورد وقف را صرف حسینیه (تکیه) محل نمایند که این عمل انجام می شد و سال های سال فرزندان به مورد وقف عمل کرده درآمد مورد وقف را صرف حسینیه محل در ایام محرم کردند. که متأسفانه اداره اوقاف من غیر حق وارد شده و بدون وجود دلایل اقدام به تحدید حدود و تقاضای اخذ سند نموده است. علی هذا صرف نظر از اینکه اداره اوقاف سمت اخذ سند را ندارد و این وقف جزء وقف خاص بوده و متولی خاص دارد و اداره اوقاف صلاحیت مورد وقف را ندارد بااین حال اولا : این وقف نامه ابهام کلی دارد و حدود اربعه آن معلوم نیست و مطابق عرف جاری و ساری محل که قریب به چهل سال مردم می دانند که خ. مقدار کمی زمین داشته و وقف کرده است.

ثانیا : این وصف شامل کل زرگر و افرا نمی شود درنتیجه اداره اوقاف چنین سمتی ندارد و چنین حقی هم ندارد که کل منطقه زرگر و افرا که قریب به ۲۰ هکتار می گردد را سند بگیرد بلکه مورد وقف صرفا شاید کمتر از دو الی سه هکتار می گردد که همه محل می دانند و پیرمردان خبردارند و تابه حال هم به آن عمل می شده است.

ثالثا : اداره اوقاف از بی سوادی عده ای سوءاستفاده کرده و از بعضی از پیرمردان امضاهای واهی گرفته (بنا به اظهارات بعضی از پیرمردان بی سواد محل) و تقاضای تحدید حدود کرده است،درحالی که این زمین هایی که تحدید حدود شده نه تنها وقف نیست بلکه بعضی از زمین ها دارای سند رسمی است و مربوط به اشخاص حقیقی و بعضی از زمین ها اگرچه سند رسمی ندارد ولی ارتباطی به وقف ندارد لذا تقاضای ابطال عملیات ثبتی و اجرایی با تحدید حدود فعلی در اداره ثبت را دارم. متعاقبا در تاریخ ۲۲/۷/۸۷ آقای الف.گ. [و] ع.ی. و سایرین با وکالت ن.ش.الف. دادخواست ورود ثالث به طرف اداره اوقاف قائم شهر و ح.ک. و سایرین به تحدید حدود و عملیات ثبتی اعتراض نموده اند. شعبه سوم دادگاه عمومی قائم شهر پس از تعیین وقت تشکیل جلسه داده پس از استماع اظهارات وکیل خواهان ها و دفاعیات وکیل اداره خوانده و استعلام از ثبت با توجه به ایرادات مطروحه از طرف وکیل اداره خوانده قرار ارجاع امر به کارشناس صادر که پس از طی تشریفات مربوط و وصول نظریه کارشناس اجمالا بدین شرح :

با توجه به مراتب فوق و با عنایت به بررسی و تفحص در اوراق و مدارک ثبتی اولا : وقف نامه از جهت حدود اربعه ابهام دارد و نمی توان در طبیعت جاری کرد و سامان های مقرر در وقف نامه قابل تشخیص در طبیعت نمی باشد.

ثانیا : در پرونده ثبتی روستای بالا زرگر معروف به شیخ کلی سابقه ای از وقف مشاهده شده ولی سامان آن به جز یک حد به تولن دره حبیب الله رود، بقیه جهات اربعه با روستاهای مجاورین مشخص نمی باشد و عملا این قرار در محل ادغام شده است. ;

با اعتراض به نظریه کارشناس دادگاه در مورخ ۲۶/۱/۸۸ مبادرت به صدور قرار ارجاع امر به هیأت ۳ نفره کارشناسان بدین شرح صادر می نماید:

....کارشناسان با مطالعه پرونده حاضر پرونده های ثبتی و اوقافی خصوصا وقف نامه موجود و انطباق آن در طبیعت نسبت به تعیین حدودوثغور وقف نامه و اینکه آیا روستای افرا در محدوده وقف نامه قرار می گیرد یا خیر. ... ;

هیأت سه نفره کارشناسان نظریه خود را در مورخ ۲۵/۸/۸۸ به دادگاه تقدیم و طی شماره ۱۰۵۸ ۸۸۱۰۰۹ مورخ ۲۵/۸/۸۸ در دفتر لوایح دادگاه ثبت شده است. هیأت با ذکر خلاصه گردش کار مرتبط با موضوع به این شرح با مطالعه اوراق و سوابق حاکی است که اداره ثبت حسب درخواست شماره ۴۵۱۹ مورخ ۱۷/۲/۸۵ مبنی بر بازدید اراضی موقوفه پلاک ۱۷ اصلی بخش ۵ قائم شهر معروف به پایین زرگر برابر احکام صادره شماره ۶۷۰ مورخ ۱۶/۴/۱۳۲۳ و شماره ۲۳۱ مورخ ۳/۷/۱۳۲۴ هیأت بدوی و تجدیدنظر املاک واگذاری به آقای ح.گ. به عنوان موقوفه استرداد گردیده است که مقدار موقوفه برابر صورت مجلس تحویل و تحول مورخ ۲۷/۳/۱۳۲۶ به مساحت ۲۰ جریب معادل ۲۰ هکتار از اراضی قریه مذکور می باشد که برابر رأی صادره اداره کل تحقیق اوقاف ملک مذکور به موجب وقف نامه شماره ۱۲۶۳ هجری قمری شش دانگ قریه معروف به پایین زرگر با جمیع لواحق و توابع آن با حدود و مشخصات مشروحه ذیل وقف مؤبد شرعی بوده و تولیت آن مادام العمر به خود واقف و پس ازآن به ولد ذکور ارشد واقف بوده است که بر اساس محتویات پرونده و شهادت شهود آقای ن.ع.خ. واقف اصلی بوده است که در حال حاضر و با توجه به ماده یک و چهار قانون اوقاف مصوب مجلس شورای اسلامی سال ۱۳۶۳ و ۱۳۷۱ این قبیل موقوفات بر تولیت و تصدی اداره اوقاف می باشد. سپس اداره اوقاف برابر نامه شماره ۱۲۳۵ مورخ ۱۶/۲/۸۵ درخواست صدور سند مالکیت نسبت به موقوفه مرحوم ح.ن.خ. را از اداره ثبت نموده که اداره ثبت برابر ابلاغیه شماره ۴۵۱۹ مورخ ۱۸/۲/۸۵ نمایندگان ثبت، نقشه بردار و نماینده اوقاف در تاریخ ۳۰/۲/۸۵ لغایت ۸/۳/۸۵ به قریه مذکور عزیمت، ضمن بررسی های لازم و با راهنمایی های دهدار و شورای اسلامی محل و همچنین با حضور معتمدین محل و حضور متصدی موقوفه حدود معینه مقدار موقوفه را نقشه برداری نموده که حدود و مشخصات و مساحت آن به شرح شش دانگ عرصه یک قطعه زمین که موقوفه می باشد به مساحت ۲۲۰ هزار مترمربع دارای پلاک ۱۷ اصلی بخش ۵ ثبت قائم شهر معروف به پایین زرگر نقشه برداری و ترسیم که به صورت شکسته می باشد (ذکر حدود شمال شرق و جنوب و غرب که ذکر آن در گزارش ضرورت ندارد عضو ممیز) موارد مذکور با حدود و مشخصات در صورت مجلس به تأیید و امضای ۱ خانم خ.گ.۲ آقای م.ی. ۳ آقای ج.ک. ۴ ع.ع. ۵ فاقد امضاء و مشخصات ۶ ع.الف. رسیده است. آگهی تحدید حدود به تاریخ ۲۴/۹/۸۶ انجام و پایان آن ۱۷/۱۱/۸۶ بوده است که مورد اعتراض آقای ح.ک. به نمایندگی از طرف اهالی روستا به اقدامات اوقاف و ثبت معترض که مراتب اعتراض در مورخه ۳۰/۱۰/۸۶ به دادگاه اعلام داشتند ; و خلاصه بررسی ها اظهارنظر هیأت کارشناسان بدین شرح اعلام شده است.

هیأت کارشناسان منتخب با مطالعه اوراق پرونده وضعیت ثبتی و مطالعه وقف نامه استنادی و سایر موارد منطبق با موضوع خصوصا نقشه های ثبتی منطقه به شرح زیر به استحضار می رساند.

الف: مشخصات و محدوده وقف نامه استنادی اداره اوقاف سنه ۱۲۶۳ (ه.ق) همگی و تمامی شش دانگ قریه معروف به پایین زرگر فراز بلوک بالا تجن را که حدود آن از شرق به رودخانه تولندره و از غرب به سامان بالازرگر و از جنوب به حوزه دشت و از شمال وصل به افرا، ضمنا دارای دادنامه شماره ۶۷۰ مورخ ۱۶/۴/۱۳۲۳ که رونوشت آن حاکی است قریه پایین زرگر از بلوک بالا تجن به مساحت ۲۰ جریب وقف بوده و تولیت آن حسب جعل واقف با شاکی (ح.گ.) بوده... و اعلام شده شش دانگ قریه معروف به پایین زرگر با حدود شمالا به افراء، شرقا به قریه سوخته کلا وتولندره و غربا به قریه شیخ کلی بالازرگر و جنوبا به قریه دیزآباد حوردشت و مستندات شکات ( اهالی افرا) اسناد مالکیت صادره برای اهالی قریه افرا شامل ۱ شش دانگ پلاک ۱۰ فرعی از ۱۳ اصلی، ۸ فرعی از ۱۳ اصلی، ۷ فرعی از ۱۳ اصلی، ۶ فرعی از ۱۳ اصلی واقع است در بخش ۵ ثبت قائم شهر قریه افرا و مغایرت مشخصات وقف نامه استنادی است که هیأت کارشناسان حسب دستور دادگاه به تفکیک اعلام نظر می نماید.

۱ محدوده تعرفه شده مورد تحدید حدود مورخ ۱۶/۱۰/۸۶ (کپی برگ شماره ۳ ضمیمه) با انطباق محدوده وقف نامه با محدوده تعریف شده در تحدید حدود قابل انطباق نیست.

۲ نقشه تهیه شده موضوع تحدید حدود با انطباق از نقشه کلی منطقه افراد و شیخ کلی و انطباق با آن ها و پیاده نمودن وضعیت آن برای هیأت کارشناسان مسجل گردیده که محدوده وقف نامه در داخل ضلع جنوبی داخل قریه افراء پیاده شده و با عنایت به اینکه در محدوده وقف نامه و مستندات بعدی اداره اوقاف همگی دلالت از این دارد که اراضی واقع در پایین زرگر جزء وقف نامه بوده است و لذا موقعیت تحدید انجام شده وسیله اداره ثبت با محدوده وقف نامه مغایرت دارد وضعیت نقشه استقرار نقشه تحدیدی در موقعیت نقشه ثبتی منطقه افراء پیاده که با هاشور مشخص شده به ضمیمه تقدیم می گردد ; اداره اوقاف به نظریه هیأت کارشناسان معترض و درخواست نظریه تکمیلی به شرح اعتراض و در غیر این صورت ارجاع امر به هیأت ۵ نفره کارشناسان نموده اند که دادگاه متعاقبا ختم دادرسی را اعلام و طی دادنامه ۰۰۳۰۰۸۳۴ ۲۲/۱۲/۸۸ با این استدلال با توجه به محتویات پرونده و مطالبه پرونده ثبتی موضوع را به کارشناس ارجاع و کارشناس واحد به لحاظ ابهام در حدود اربعه ملک وقف نامه قابل انطباق با محل ندانسته که این نظریه مورد اعتراض اداره خوانده واقع و موضوع به هیأت سه نفره کارشناسان ارجاع و هیأت مذکور نیز با بررسی مستندات طرفین و خصوصا وقف نامه ابرازی اداره خوانده و تطبیق آن محل و تحدید حدود انجام شده توسط اداره خوانده اعلام نموده که وقف مربوط به اراضی پایین زرگر بوده و تحدید حدود در خارج از محدوده وقف نامه به عمل آمده تعیین شده است که وقف نامه در مغایرت است که بیانگر عدم وقفیت روستای افرا می باشد که این نظریه مورد اعتراض مؤثر اصحاب دعوی واقع نگردیده... ; اعتراض معترضین را مقرون به واقع تشخیص و تقاضای ثبت اداره خوانده را خارج از حدود وقف نامه و مغایر با واقعیت تشخیص و مستندا به ماده ۱۶ قانون ثبت حکم به بطلان عملیات ثبتی مربوط به روستاهای افرا و بالا زرگر صادر و اعلام نموده با تجدید نظر خواهی اداره اوقاف شعبه اول دادگاه تجدیدنظر استان مازندران پس از رسیدگی به موجب دادنامه ۰۰۴۰۰۷۳۶ مورخ ۲۰/۷/۸۹ در بخش خواهان های اصلی عینا تأیید و تجدید نظر خواهی را رد نموده است و درخصوص دعوی خواهان ها وارد ثالث با نقض دادنامه بدوی مبادرت به صدور قرار رد دعوی نموده است

رأی شعبه دیوان عالی کشور

با توجه به درخواست ثبت در سال ۱۳۴۹ و احکام هیأت بدوی املاک واگذاری به شماره ۶۷ ۱۷/۴/۲۳ و هیأت تجدیدنظر املاک واگذاری به شماره ۲۳۱ ۳/۷/۲۴ مبنی بر خلع رقبه متنازع فیه علیه وزارت دارایی و صورت مجلس تحویل و تحول ۲۷/۳/۶۷ با قید حدود و به مساحت حدود ۲۰ هکتار که اصل وقفیت وفق محتویات پرونده مورد انکار معترضین (خواهان ها) نمی باشد و چنانچه خواسته را اعتراض به صورت مجلس تحدید حدود بدانیم، نظر به اینکه اعتراض به تحدید حدود، فقط از ناحیه مجاورین (مالکین) پذیرفتنی است. لذا دادگاه لزوما باید برای احراز ذینفع بودن خواهان ها سند مالکیت رسمی یا سند عادی (دلیل مالکیت) ایشان را مطالبه و بررسی و با موردتوجه قرار دادن لیست ۷۵ نفره مستأجرین موقوفه در سال ۵۴ که در صفحات ۱۴ لغایت ۱۷ پرونده منعکس است و پس از احراز مالکیت و مجاورت املاک ایشان با نقشه صورت مجلس تحدید و حدود رقبه مورد ثبت اوقاف و اینکه چه مقدار و در کدام قسمت به ملک آن ها تجاوز شده است را مورد رسیدگی قرار می داد و از کارشناسان خواسته می شد و با توجه به احکام هیأت واگذاری و صورت مجلس تحویل و تحول و دیگر مستندات ارائه شده از طرف اوقاف و اسناد مالکیت مجاورین با پیاده کردن زمین خواهان ها، میزان تعرض به املاک خواهان ها را موردتوجه و مشخص می نمودند بنا به مراتب حکم فرجام خواسته مبنی بر بطلان عملیات ثبتی خلاف قانون و محتویات پرونده تشخیص و با توجه به ایرادات مذکور مستندا به بند الف ماده ۴۰۱ قانون آیین دادرسی مدنی دادنامه مذکور نقض و جهت رفع نقایص مذکور و دیگر موارد ضروری که به تبع آن اقتضاء می نماید به شعبه اول دادگاه تجدیدنظر استان مازندران ارسال تا پس از رسیدگی مبادرت به صدور رأی نماید.

مستشاران شعبه ۱ دیوان عالی کشور

حیدری قاسمی علیزاده