رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره افزایش مدت نکاح موقت پس از وقوع

شماره دادنامه	۹۴۰۹۹۷۰۹۰۶۸۰۰۶۸۸
تاریخ دادنامه	۱۳۹۴/۰۹/۳۰
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۸ دیوانعالی کشور
گروه رأی	رای حقوقی
موضوع	افزایش مدت نکاح موقت پس از وقوع
قاضی	مسعودکریم پور نطنزی سیروس کیقبادی حسن عباسیان

رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره افزایش مدت نکاح موقت پس از وقوع: در عقد نکاح منقطع، چنانچه طرفین مدتی پس از وقوع عقد، مدت تعیین شده را با توافق یکدیگر افزایش دهند، از آنجا که این مدت بدون وقوع نکاح جدید افزایش یافته است، شرعا و قانونا جزء مدت نکاح منقطع محسوب نمی شود. بنابراین نسبت به مازاد مدت تعیین شده در عقدنامه، رابطه زوجیت و محرمیت شرعی بین طرفین موضوعا منتفی بوده و هیچیک حق و تکلیفی در قبال یکدیگر نداشته و در نتیجه مهریه ای نیز برای زوجه متصور نیست.

رأی خلاصه جریان پرونده

در تاریخ ... ۴/۲/۲۰ خانم ح. م. در دادخواست تقدیمی اش بطرفیت آقای ع.الف. ن. با قیومیت آقای ع. ن. بخواسته قسمتی از مهریه موضوع سند ازدواج منقطع رسمی شماره ... مورخ ۱۳۸۹/۳/۲۷ ( از قرار هر ماه مبلغ ۱/۲۰۰/۰۰۰ ریال برای مدت ۸۴ ماه مهریه) جمعا ۱۰۰/۸۰۰/۰۰۰ ریال و اعسار از پرداخت هزینه دادرسی توضیح داد : برابر سند نکاحیه استنادی فوق تنظیمی در دفتر رسمی ثبت ازدواج شماره ... بیرجند برای مدت ۶۰ ماه از قرار ماهیانه ۱۲۰/۰۰۰ تومان بابت مهریه عندالمطالبه بر ذمه زوج به عقد نکاح منقطع خوانده در آمده متعاقبا بموجب سند رسمی شماره ... مورخ *** ۱/۴/۲۴ دفتر اسناد رسمی ... بیرجند خوانده فقط باقیمانده مدت را بذل نموده و او نیز قبول بذل کرد و مدت عقد انقطاعی از ۵ سال به ۶۰ سال ( بموجب اقرار نامه رسمی شماره ... مورخ *** ۱/۱/۸ دفتر خانه اسناد ... بیرجند) با همان مهریه ماهیانه ۱۲۰/۰۰۰ تومان تعیین نمودند و او از مجموع مبلغ ۸۶۴/۰۰۰/۰۰۰ ریال مبلغ ۱۰۰/۸۰۰/۰۰۰ ریال را برای مدت ۸۴ ماه از قرار هر ماه ۱۲۰/۰۰۰ بعلت نداشتن تمبر دادرسی مطالبه مینماید. خواهان هنگام تقدیم دادخواست تصاویر مصدق۱= رونوشت سند ازدواج شماره ... مورخ ۱۳۸۹/۳/۲۷ دفتر ازدواج ... بیرجند با موضوع عقد منقطع برای مدت ۵ سال با مهریه هر ماه ۱/۲۰۰/۰۰۰ ریال که زوج تا پایان مدت فوق به مشارالیها تسلیم نماید بر عهده زوج مستقر که عندالمطالبه زوجه به وی تسلیم نماید. ۲= اقرار نامه رسمی زوجین موصوف به شماره ... مورخ *** ۱/۱/۸ دفتر خانه اسناد رسمی ... بیرجند مبنی بر افزایش مدت عقد انقطاعی از ۵ سال به ۶۰ سال و باقید باقی بودن ما بقی مندرجات سند نکاحیه منقطع شماره ... مورخ ۱۳۸۹/۷/۲۷ و ۳= اقرار نامه رسمی زوج به شماره ... مورخ *** ۱/۴/۲۴ دفتر اسناد رسمی ... بیرجند مبنی بر بذل باقیمانده سند نکاحیه منقطع ... مورخ۱۳۸۹/۳/۲۷ دفتر ازدواج شماره یک بیرجند و ۴= بعضی از اوراق سند ازدواج دائم فیمابین شان به شماره ترتیب ... مورخ *** ۱/۴/۲۸ دفتر رسمی ثبت ازدواج شماره یک بیرجند ( با صداق چهار میلیون تومان بر ذمه زوج عبدالمطالبه زوجه) و نیز اصل استشهادیه ای که توسط ۵ نفر امضاء و تسجیل شده مبنی بر عدم توانایی پرداخت هزینه و تمبر دادرسی را ضمیمه نموده است پرونده امر که بدوا توسط معاونت رئیس کل دادگستری بیرجند جهت اصلاح ذات البین به نزد مسئول مددکاری و مشاوره شورای حل اختلاف دادگستری بیرجند ارسال شده بود پس از دعوت از آقای ع.ن. به قیومیت از خوانده ، در وقت مقرر *** ۴/۲/۱۶ خواهان و در غیاب خوانده قیم او حاضر شدند خواهان گفت در تاریخ ۱۳۸۹/۳/۲۷ با خوانده بصورت عقد موقت ازدواج نمودم و آقای ع. ن. به قیومیت از زوج اظهار کرده خوانده در تاریخ *** ۱/۱/۱۴ محجور شده ولی مهریه دوران عقد موقت از تاریخ عقد مزبور تا زمان بذل مدت همچنان بر ذمه محجور باقی است تقاضای پیگیری و صدور رأی دارم آقای ع. ن. به عنوان قیم خوانده با تقدیم لایحه درخواست پیگیری و ارجاع پرونده را در دادگاه نمود بلحاظ عدم توفیق شورای حل اختلاف اصلاح ذات البین پرونده به دادگستری عودت داده شد حسب الارجاع تحت کلاسه بایگانی ۹۴۰۴۱۸ در شعبه سوم دادگاه حقوقی بیرجند ثبت گردید به درخواست قیم خوانده گردش حساب خواهان دارنده حساب به شماره مرقوم از بانک ص. شعبه ش. بیرجند استعلام و پاسخ واصله ارسال از شعبه مذکور بانک مزبور ضمیمه پرونده گردید از طرفین برای وقت مقرر رسیدگی *** ۴/۳/۱۲ دعوت بعمل آمد اخطاریه ارسالی برای خواهان حسب گزارش مامور ابلاغ ذیربط بعلت عدم شناسایی پلاک مقید بلا اقدام اعاده گردید آقای م. س. وکیل پایه یکم دادگستری بوکالت از قیم خوانده وکالتنامه ارائه کرد وارد جریان دادرسی شد درجلسه مقرر رسیدگی مزبور خواهان حاضر نگردید لایحه ای از او پیوست نمی باشد قیم خوانده بهمراه وکیل خود حاضر شده وکیل قیم خوانده در پاسخ دعوی خواهان اظهار کرد هزینه تمبر دادرسی با توجه به این که میزان خواسته ده میلیون تومان است مبلغ سیصد هزار تومان می باشد و خواهان ماهیانه از موکل مبلغ ششصد هزار تومان نقدا دریافت میدارد و اجاره بها ء منزل نامبرده ماهیانه مبلغ ۲۵۰/۰۰۰ تومان توسط موکل بصورت جداگانه پرداخت می شود و اعسار خواهان منطقی نمیباشد . در مورد اصل خواسته ، نامبرده ابتدا بصورت عقد انقطاعی برای مدت ۵ سال به عقد موقت خوانده در آمده و پس از اندک مدتی دوران عقد منقطع فی مابین آنان از ۵ سال برای مدت ۶۰ سال افزایش داده شد در حالیکه زوج (متولد ۱۳۱۱) چطور به عقد ۶۰ ساله موقت گرایش پیدا کرده قصد طرفین عقد دائم بوده که بلحاظ امکان پذیر نبودن اینکه در آن واحد هم در عقد موقت و هم در عقد دائم باشند تنها راه ممکن بذل مدت عقد موقت بوده که پس از حدود ۲۵ ماه از اولین عقد موقت به عقد دائم وارد شدند و بعد از عقد دائم نیز مهریه و حقوق قانونی ایشان بر قرار گردیده ولی با وجود عقد دائم نکاح فیمابین آنان خواهان خود را مستحق دریافت مهریه ۶۰ سال عقد نکاح منقطع می داند در حالیکه مدت ۲۵ ماه در عقد نکاح منقطع بوده است که با توجه به اتمام مدت عقد نکاح موقت مطالبه مهریه برای ایام ۶۰ سال عقد نکاح موقت فاقد وجاهت شرعی و قانونی است با انجام عقد دائم فیمابین طرفین عقد نکاح موقت با تراضی طرفین از بین رفته و خواهان باید فقط برای مدت ۲۵ ماه عقد نکاح موقت مطالبه مهریه نماید چون متصور است توسط موکل او پول به خواهان پرداخت شده باشد بهمین دلیل موکل تقاضاداشت برای روشن شدن موضوع تمامی حسابهای بانکی متعلق به خواهان استعلام و پرینت مطالبه گردد و علاوه بر حساب بانکی بشماره مرقوم نزد بانک ص. شعبه ش. بیرجند درخواست استعلام را از کلیه بانکها از تاریخ ۱۳۸۹/۱۱/۱ لغایت *** ۲/۱۱/۱ باستنادمقررات ماده ۱۹۹ قانون آئین دادرسی مدنی دارد و با عنایت به قصد طرفین بنا به مقررات مواد ۱۱۲۰ و ۱۱۳۱ قانون مدنی عقد موقت منقضی و اتمام یافته است و قصد آنان ورود به عقد دائم است که نامبرده مستحق دریافت مهریه عقد موقت تمام شده نبوده و با عقد دائم از مهریه و نفقه وارث بر خوردار شده است تقاضای رد خواسته خواهان را دارد دادگاه از قیم خوانده سئوال نمود آیا پدرتان در ایام عقد موقت ماهیانه مبلغ ۱۲۰/۰۰۰ تومان مهریه را پرداخت نمودند؟ او پاسخ داد یقینا ( پرداخت کرده ) پدرم کسی نیست که ندهد تقاضای استعلام دارم خواهان قبل از عقد موقت پدرم در منزل دکتر ا. کارگری می کرد و یقینا ایشان در مسکن مهر با پول پدرم ثبت نام کرده است ... دادگاه ضمن اعلام قبول درخواست اعسار موقت خواهان از پرداخت هزینه دادرسی باستناد مقررات قانونی مقید که درصورت محکوم لها واقع شدن توسط اجرای احکام نسبت به دریافت هزینه دادرسی اقدام خواهد گردید پرینت گرفتن حساب بانکی خواهان را از بانک ص. شعبه ش. بیرجند از مورخ ۱۳۸۹/۱/۱ لغایت *** ۱/۱۱/۱ مطالبه نمود پاسخ استعلام مزبور واصل و بشرح اوراق ۳۳ و ۳۴ پیوست گردیده خواهان طی لایحه تقدیمی ثبت شده به شماره ۱۴۰۹-۹۴ مورخ *** ۴/۴/۴ قید پلاک ... را در نشانی مرقوم در ستون مربوطه در دادخواست ناشی از اشتباه تایپ و پلاک صحیح را ... اعلام کرد بعلت عدم ابلاغ اخطاریه اش و عدم اطلاع در جلسه مقرر دادرسی حاضر نگردید تقاضای تجدید جلسه را دارد نشانی جدید خویش را دفتر وکالت آقای ح. ش. اعلام کرد و آقای ح. ش. وکیل پایه یکم دادگستری به وکالت از مشارالیها وکالتنامه تقدیم و طی لایحه ابرازی اعلام کرد موکله اش ابتدا به نکاح موقت یکساله خوانده از ۱۳۸۸/۳/۲۷ لغایت ۱۳۸۹/۳/۲۷ در آمده و سپس طی نکاحنامه رسمی از تاریخ ۱۳۸۹/۳/۲۷ برای مدت ۵ سال که در مرحله سوم از تاریخ *** ۱/۱/۸ حسب اقرارنامه رسمی استنادی مدت نکاح موقت از ۵ سال به ۶۰ سال افزایش داده شد موکله بعلت اشتباه تایپی پلاک محل سکونت اش و عدم ابلاغ اخطاریه در جلسه رسیدگی حاضر نشد و اظهارات طرف را در مورد پرداخت وجوه تکذیب می نماید و وجوهی را که به قرار فیمابین زوجین علاوه بر مهریه ماهیانه بعد از رسمی شدن عقد انقطاعی هر ماهه بابت نفقه به حساب موکله تادیه می شده است را بعنوان مهریه قلمداد نموده اند بعداز عدم موافقت موکله برای طلاق توافقی نفقه ماهیانه اش از ششصد هزار تومان به سیصد هزار تومان کاهش داده شد مهریه نکاح موقت موکله که از ۵ سال به شصت سال افزایش داده شد تابحال بقوت خود باقی است در پایان درخواست صدور حکم بشرح دادخواست تقدیمی را نمود وکیل قیم خوانده در پاسخ لایحه مزبور وکیل خواهان با تقدیم لایحه ای اعلام نمود برای وقوع عقد نکاح دائم بین طرفین، با بذل مدت عقد نکاح موقت هر کدام از طرفین از حقوق خود عدول کرده اند دادگاه با اعلام ختم رسیدگی با شرح مختصر از دعوی و خواسته و درج خلاصه اظهارات خواهان و وکیل او و وکیل قیم خوانده و توجها به اینکه مدت عقد انقطاعی از ۱۳۸۹/۳/۲۷ لغایت *** ۱/۴/۲۴ یعنی ۲۵ ماه می باشد و وکیل خوانده نتوانسته مستندی ارائه کند که مهریه عقد انقطاعی به خواهان پرداخت شده با مطابق شرع و قانون دانستن خواسته خواهان مستندا به مواد ۱۰۸۲ و ۱۲۸۴ و ۱۲۸۶ و ۱۲۸۷ قانون مدنی و ماده ۱۹۸ قانون آئین دادرسی مدنی خوانده را بپرداخت مبلغ ۳۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال وجه نقد در حق خواهان محکوم نمود و در مورد خواسته خواهان به مطالبه ماهیانه مبلغ ۱/۲۰۰/۰۰۰ ریال بر مبنای ۸۴ ماه نظر به اینکه در تاریخ *** ۱/۴/۲۸ پس از بذل مدت توسط زوجه را قبول بذل توسط زوج عقد دائم واقع شده خواهان فقط مستحق دریافت ۲۵ ماه مهریه عقد انقطاعی بوده باستناد مواد ۲ و ۱۹۷ قانون آئین دادرسی مدنی و ماده ۱۲۵۷ قانون مدنی خواسته خواهان وارد نبوده و محکوم به بطلان می باشد چون خواهان معافیت موقت از پرداخت هزینه دادرسی دارد اجرای احکام از محل محکوم به هزینه دادرسی را وصول خواهد نمود رأی صادره حضوری و ظرف مهلت مقرر قانونی قابل تجدیدنظرخواهی اعلام شد.پس از ابلاغ رأی مزبور در تاریخ ... ۴/۶/۲۸ به آقای ح.ش. بوکالت از خواهان و ثبت فرجام خواهی ایشان در تاریخ *** ۴/۷/۲۶ و به ثبت رسیدن لایحه دفاعیه آقای م. س. بوکالت از قیم فرجام خوانده پرونده به دیوان عالی کشور ارسال و به کلاسه بالا ثبت و به شعبه هشتم ارجاع گردید لوایح وکلای طرفین هنگام شور توسط اعضای هیئت نیز قرائت می گردد.هیأت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید پس از قرائت گزارش آقای سیروس کیقبادی عضو ممیز و اوراق پرونده مشاوره نموده چنین رأی می دهد:

رأی شعبه دیوان عالی کشور

فرجام خواهی خانم ح. م. با وکالت آقای ح. ش. به قسمتی از دادنامه شماره ۱۳۵۲- ۹۴ مورخ *** ۴/۶/۲۲ شعبه سوم دادگاه حقوقی شهرستان بیرجند که ذیلا تبیین می گردد با لحاظ بند یک قسمت الف ماده ۳۶۷ قانون آئین دادرسی مدنی مالا وارد بوده و دادنامه فرجام خواسته در این قسمت بلحاظ عدم انطباق آن با قانون در خور نقض می باشد زیرا مستندات پیوست پرونده دلالت بر این دارد که اولا: بموجب نکاحنامه رسمی شماره ... دفتر رسمی ازدواج شماره یک بیرجند بین متداعیین عقد نکاح منقطع به مدت ۵ سال از تاریخ ۱۳۸۹/۳/۲۷ با مهریه از قرار ماهیانه یکصد و بیست هزار تومان که عندالمطالبه باید به زوجه پرداخت شود منعقد گردیده است و اگر چه زوجین متعاقبا بموجب اقرار نامه رسمی شماره ... مورخ *** ۱/۱/۸ دفتر اسناد رسمی شماره ... بیرجند مدت نکاح منقطع فیمابین خود را با همان شرایط مقرر در عقد نامه رسمی فوق الذکر از ۵ سال به ۶۰ سال افزایش داده اند ولی چون در عقد نکاح منقطع مطابق مواد ۱۰۷۵ و ۱۰۷۶ و ۱۰۹۵ قانون مدنی تعیین مدت عقد و تعیین مهر از شرایط اساسی صحت عقد نکاح بوده و عدم تعیین آنها موجب بطلان عقد خواهد بود و چنانچه زوجین بعدا مدت تعیین شده برای نکاح منقطع را که عقد بر آن واقع شده با توافق هم افزایش دهند چون مدت افزایش یافته بدون وقوع عقد نکاح جدید جزء مدتی که قبلا عقد نکاح بر آن واقع شده محسوب نبوده لذا مدت افزایش یافته شرعا و قانونا جزء مدت نکاح منقطع محسوب نبوده و موجب بر قراری رابطه زوجیت و تداوم آن و مالا محرمیت شرعی بین طرفین و نیز موجد حق و تکلیف برای آنان در مدت افزایش یافته نخواهد بوداز این رو در ما نحن فیه عقد نکاح فیمابین متداعیین فقط در همان مدت ۵ سال تعیین شده در عقد نامه رسمی مسبوق الذکر شرعا و قانونا معتبر بوده و آثار قانونی مازاد بر آن مترتب نمی باشد و در مدت افزایش یافته، رابطه زوجیت بین طرفین موضوعا منتفی بوده و هیچیک حق و تکلیفی در قبال یکدیگر نداشته و مالا هیچ مهریه ای برای زوجه متصور نخواهد بود و باین ترتیب مهریه مورد مطالبه فرجام خواه برای مدت بعد از پنج سال مقرر در عقد نکاح سالبه بانتفاء موضوع می باشد . ثانیا: بموجب ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی بمجرد وقوع عقد نکاح زن مالک مهر میشود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید که با توجه به اطلاق ماده مذکور نکاح منقطع هم مشمول این حکم قانونی خواهد بود و بر این اساس در نکاح منقطع بمجرد وقوع عقد زوجه مالک کل مهر معین بوده و استحقاق مطالبه آن را دارد و اگر زوج در اثنا زوجیت نسبت به بذل باقیمانده مدت اقدام نماید چون در قوانین موضوعه بر قابل تجزیه و تقسیم بودن مهر بر مبنای مدت نکاح سپری شده و مدت بذل شده هیچ مقرراتی مشهود نبوده لذا با وصف بذل باقیمانده مدت نکاح، زوجه بحکم ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی مستحق تمام مهر تعیینی بوده و زوج مکلف به پرداخت تمام مهر تعیین شده خواهد بود بنابراین و با توجه بمراتب اشعاری زوجه فرجام خواه مستحق تمام مهریه تعیین شده ( برای مدت پنج سال ) در عقد نامه رسمی سابق الذکر بوده و بذل باقیمانده مدت عقد از طرف زوج فرجام خوانده بموجب سند رسمی شماره ... مورخ *** ۱/۴/۲۴ هیچ تاثیری در استحقاق زوجه نسبت به کل مهر تعیینی نداشته و مسقط مهریه او نسبت به مدت بذل شده نبوده و بعلاوه چون قبول بذل مدت از طرف زوجه ضرورت قانونی نداشته لذا صرف قبول بذل مدت از طرف ایشان قانون موجب اقساط مهریه برای مدت بذل شده نخواهد بود از این رو اقدام دادگاه به تجزیه و تقسیم مهریه بر اساس مدت عقد سپری شده و مدت بذل شده و اظهار نظر به عدم استحقاق زوجه نسبت به مهریه مدت بذل شده خلاف موازین قانونی بوده و فاقد وجاهت می باشد بنابمراتب اشعاری دادنامه فرجام خواسته در آن قسمت که بموجب آن دعوی زوجه فرجام خواه بخواسته مطالبه مهریه مدت مازاد بر پنج سال تعیین شده در عقد موقت محکوم به بطلان اعلام گردیده صائب و موجه و منطبق با قانون بوده و اعتراض فرجام خواه در این قست وجاهت قانونی ندارد فلذا مستندا بماده ۳۷۰ قانون آئین دادرسی مدنی دادنامه فرجام خواسته در این قسمت نتیجتا ابرام می گردد ولی دادنامه فرجام خواسته در قسمت دیگر مربوط به دعوی زوجه فرجام خواه بخواسته مطالبه مهرتعیین شده برای پنج سال مدت عقد نکاح منقطع که دادگاه با تجزیه و تقسیم آن قسمتی را مورد حکم قرار داده و قسمت دیگر را محکوم به بطلان اعلام داشته بلحاظ مغایرت آن با موازین قانونی مخدوش بوده مستندا به بند ۲ ماده ۳۷۱ و بند ج ماده ۴۰۱ قانون آئین دادرسی مدنی ضمن نقض این قسمت از دادنامه فرجام خواسته رسیدگی مجدد به شعبه همعرض دادگاه صادر کننده رای منقوض ارجاع می گردد تا با توجه به استدلال پیش گفته در خصوص خواسته زوجه فرجام خواه مبنی بر مطالبه مهریه در مدت ۵ سال مقرر در عقد نامه رسمی استنادی رای مقتضی صادر نماید.

شعبه ۸ دیوان عالی کشور - رئیس و مستشار و مستشار

حسن عباسیان - مسعود کریم پورنطنزی - سیروس کیقبادی