رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره تأثیر سوءرفتار متقابل زوجین بر وکالت زوجه در طلاق

شماره دادنامه	۹۴۰۹۹۷۰۹۰۸۶۰۰۴۱۴
تاریخ دادنامه	۱۳۹۴/۱۲/۱۱
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۳۰ دیوانعالی کشور
گروه رأی	رای حقوقی
موضوع	تأثیر سوءرفتار متقابل زوجین بر وکالت زوجه در طلاق
قاضی	غلامرضاشاکری محمد علی کریم پور

رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره تأثیر سوءرفتار متقابل زوجین بر وکالت زوجه در طلاق: به صرف احراز سوءرفتار زوج نسبت به زوجه، شرط ضمن عقد نکاح و وکالت زوجه در طلاق محقق می شود. بنابراین، سوء معاشرت متقابل زوجه و محکومیت کیفری وی، مسقط حق زوجه در این خصوص نیست.

رأی خلاصه جریان پرونده

خانم ف. ت. با وکالت خانم م. ف. در تاریخ ۱۳۹۲/۱۱/۱ دادخواستی به طرفیت همسرش آقای ب. ن.ن. به خواسته صدور گواهی عدم امکان سازش جهت اجرای صیغه طلاق به استناد بندهای ۲ و ۸ عقدنامه و اجبار زوج به طلاق با بذل یکصد عدد سکه طلای بهار آزادی تقدیم نموده و اجمالا در متن دادخواست توضیح داده طرفین در تاریخ ۱۳۸۲/۸/۱۵ ازدواج نموده اند و به دلیل سوء رفتار خوانده از همان آغاز زندگی مشترک و پس از تولد فرزند زوجین موکله حدود هفت سال است که در منزل پدری به سر می برد و همچنان بلا تکلیف مانده است زوج اقدام به جعل امضای موکل نموده و به لحاظ تهدید و توهین و ترک انفاق محکوم شده و اقدام به سپردن تعهد نامه اخلاقی جهت حسن رفتار با زوجه کرده که بدان عمل ننموده و عدم صلاحیت اخلاقی وی باعث سلب حضانت زوج از فرزند مشترک شده وحسب تحقیقات محلی مشخص شده مشارالیه اعتیاد به مواد مخدر داشته و با افراد ناباب معاشرت می نماید وکیل خواهان در مقام اثبات ادعا تصویر اسناد و دادنامه هایی هم ضمیمه دادخواست کرده که از جمله آنها تصویر دادنامه مورخ ۱۳۹۲/۲/۶ شعبه ۱۰۳ دادگاه عمومی اهواز است که به موجب آن زوج به لحاظ توهین به همسرش به پرداخت جزای نقدی محکوم شده و این رأی در دادگاه تجدیدنظر تأیید شده است دیگری دادنامه مورخ ۱۳۸۷/۲/۳۱ شعبه ۱۰۴ دادگاه عمومی جزایی اهواز است که طی آن زوج به جهت توهین به همسرش به تحمل ۳۰ ضربه شلاق و به لحاظ ترک انفاق به تحمل چهار ماه حبس محکوم شده و دادگاه تجدیدنظر با نقض دادنامه مذکور در قسمت توهین رأی بر برائت متهم صادر کرده و ضمن تأیید رأی در قسمت محکومیت به لحاظ ترک انفاق مجازات حبس را تبدیل به جزای نقدی کرده است . مطابق دادنامه مورخ ۱۳۹۲/۸/۲۱ شعبه ۱۰۹ دادگاه عمومی جزائی اهواز در خصوص اتهامات آقای ب. ن.ن. دائر به جعل چک و استفاده از سند مجعول و تحصیل مال از طریق نامشروع موضوع شکایت خانم ف. ت. به لحاظ شمول مرور زمان قرار موقوفی تعقیب صادر گردیده است . تصویر دادنامه مورخ ۱۳۹۲/۸/۱۸ شعبه پنجم دادگاه تجدیدنظر استان خوزستان نیز حاکی است با توجه به تحقیقات به عمل آمده توسط مرجع انتظامی و توضیحات اهالی محل و مطلعین در مورد وضعیت اخلاقی و اجتماعی زوجین مصلحت اقتضاء می کند که فرزند نزد مادرش نگهداری و حضانت شود و به همین لحاظ دادنامه بدوی که مغایر این معنی است نقض و حکم به استرداد طفل به خواهان خانم ف. ت. جهت حضانت صادر گردیده است وکیل خواهان تصویر سندی هم تقدیم کرده که طی آن زوج تعهد داده توهین و فحاشی و کتک کاری نسبت به همسرش نداشته باشد مطابق تصویر سند رسمی ازدواج تقدیمی تاریخ ازدواج زوجین ۱۳۸۲/۸/۱۵ و مهریه زوجه سی مثقال طلای ساخته شده و تعداد یکهزار و چهارده عدد سکه طلای بهار آزادی بر ذمه زوج است که عندالمطالبه بپردازد . پرونده مذکور جهت رسیدگی به شعبه دهم دادگاه خانواده شهرستان اهواز ارجاع گردیده است وکیل خواهان طی لایحه ای که برای جلسه دادرسی مورخ ۱۳۹۲/۱۱/۲۷ تقدیم داشته خواسته خود را به صدور حکم طلاق به لحاظ عسر و حرج و همچنین تحقق بندهای ۲ و ۸ شروط سند رسمی ازدواج احصاء کرده و با استناد به تصویر احکام ابرازی و اسناد و مدارک تقدیمی ضمیمه دادخواست صدور حکم و اجبار زوج به طلاق را خواستار شده است آقای ف. ص. با تقدیم وکالتنامه خود را وکیل خوانده معرفی و در جلسه مذکور در قبال دعوی دفاع نموده موکل تاکنون هیچگونه سوء رفتاری که بر اساس آن ملزم به طلاق باشد مرتکب نشده و مواردی که خواهان ادعا نموده است از مصادیق عسر و حرج محسوب نمی شود حکم تمکین زوجه نیز صادر شده و وقتی خواهان مدعی است هفت سال است نزد موکل زندگی نمی کند چگونه موکل با وی سوء رفتار داشته است ادعای کذب اعتیاد صحت ندارد و موکل آمادگی تست اعتیاد دارد و حاضر به طلاق زوجه نیست ..... در خاتمه جلسه مذکور دادگاه قرار ارجاع امر به داوری صادر کرده و نظریه داوران حکایت از عدم توفیق آنان در حصول صلح و سازش مابین زوجین دارد وکیل خوانده به ضمیمه لایحه ای که تقدیم داشته تصویر چند فقره دادنامه ارائه کرده که از جمله آنها تصویر دادنامه ای است که طی آن حکم به تجویز ازدواج مجدد خواهان آقای ب. ن.ن. صادر شده و دادگاه تجدیدنظر در تاریخ ۱۳۹۰/۸/۸ رأی مذکور را تأیید کرده است ( صفحه ۵۲ ) حسب دادنامه دیگر خانم ف. ت. به لحاظ توهین به آقای ب. ن.ن. از طریق پیامک های تلفنی به پرداخت جزای نقدی محکوم شده و دادگاه تجدیدنظر طی دادنامه مورخ ۱۳۹۲/۹/۹ این رأی را تأیید کرده است ( صفحه ۵۵ ) ایضا طی دادنامه مورخ ۱۳۸۷/۱۰/۳ شعبه ۱۰ دادگاه خانواده شهرستان اهواز حکم به تمکین زوجه صادر شده و دادگاه تجدیدنظر این رأی را تأیید کرده است ( صفحه ۵۷ ) در ادامه رسیدگی وکلای طرفین در جلسه دادرسی مورخ ۱۳۹۳/۲/۱۳ به دفاع از موکلین خود پرداخته و مستندا به احکام و اسناد ابرازی صدور رأی را خواستار شده اند در خاتمه جلسه مذکور دادگاه زوجین را جهت بررسی علت اختلاف و حصول صلح و سازش به مرکز مشاوره معرفی نموده و مرجع مذکور در پاسخ اعلام کرده زوجین به علت طلاق عاطفی قادر به ادامه زندگی مشترک در کنار یکدیگر نیستند ( صفحه ۷۰ ) وکیل خوانده به ضمیمه لایحه ای تصویر چند فقره دادنامه ارائه کرده و توضیح داده خانم ف. ت. به اتهام معاونت در آدم ربایی نسبت به موکل به پرداخت جزای نقدی بدل از تحمل سه سال حبس محکوم گردیده و رأی صادره در دادگاه تجدیدنظر تأیید گردیده است با این توضیح که خواهان با دو نفر دیگر موکل را به کمپ ترک اعتیاد برده تا با این ترفند موفق به اخذ حکم حضانت طفل مشترک شده و متأسفانه حکم به نفع ایشان صادر شد و گزارش مرجع انتظامی که در دادخواست به آن استناد شده خلاف واقع است و مأمور تنظیم کننده گزارش نیز به پرداخت جزای نقدی بدل از حبس محکوم شده است اگر خواهان متقاضی طلاق است باید آنچه از مهریه دریافت نموده مسترد کند و با بذل مابقی مهریه و سایر حقوق قانونی و شرعی و انتقال یک باب آپارتمان که موکل ثمن آن را پرداخت کرده موکل در این صورت با طلاق وی موافقت دارد ( صفحه ۹۱ ) دادگاه در ادامه رسیدگی زوجین را به پزشکی قانونی معرفی کرده و مرجع مذکور طی نامه مورخ ۱۳۹۳/۱۱/۱۱ اعلام کرده از آقای ب. ن.ن. آزمایش مواد مخدر به عمل آمد نتیجه آن منفی می باشد در گزارش دیگر به تاریخ ۱۳۹۳/۱۲/۹ اعلام داشته در حال حاضر اختلال روانپزشکی در زوجه مشاهده نگردید بر این اساس عدم روابط عاطفی بین زوجین باعث کراهت زوجه از همسرش گردیده است و در نامه مورخ ۱۳۹۳/۱۲/۱۶ هم تصریح شده کپی ارزیابی روان شناختی آقای ب. ن.ن. نزد روان شناس ارائه گردید بر این اساس در حال حاضر اختلال روان پزشکی عمده ای در وی مشاهده نگردید ( صفحات ۱۱۳ لغایت ۱۱۵ ) مرکز پزشکی قانونی اهواز هم نتیجه آزمایش حاملگی زوجه را منفی اعلام کرده است نهایتا دادگاه در وقت فوق العاده با اعلام ختم رسیدگی مبادرت به صدور دادنامه شماره ۹۴۰۰۰۰۹۸ مورخ ۱۳۹۴/۱/۳۰ نموده و طی آن با انعکاس جریان امر و استدلال انجام شده و از جمله استناد به محکومیتهای متعدد زوج و اثبات عدم صلاحیت اخلاقی زوج در نگهداری فرزند مشترک خواسته خواهان را منطبق با بند ۲ از شروط ضمن عقد ازدواج دانسته و عسر و حرج زوجه را محرز تشخیص داده و مستندا به مواد ۱۱۱۹ و ۱۱۳۰ و ۱۲۵۷ قانون مدنی با شرایط مندرج در دادنامه حکم به طلاق زوجه را صادر کرده است ( صفحه ۱۲۸ ) پس از ابلاغ دادنامه مذکور آقای ف. ص. وکیل زوج با تقدیم دادخواست تجدیدنظرخواهی به رأی صادره اعتراض کرده و به ضمیمه لایحه اعتراضی خود که در هفت صفحه مرقوم داشته تصویر دادنامه هایی که علیه زوجه صادر شده تقدیم نموده و با ذکر جهات اعتراضی خود نقض دادنامه تجدیدنظرخواسته و رد دعوی خواهان بدوی را خواستار شده است در مقام تبادل لوایح وکیل تجدیدنظرخوانده نیز لایحه ای تقدیم و مستندا به تصویر دادنامه هایی که علیه زوج صادر شده و همچنین اسناد و مدارکی که راجع به سوء رفتار با فرزند مشترک است رد تجدیدنظرخواهی را خواستار شده است . پرونده جهت رسیدگی به شعبه پنجم دادگاه تجدیدنظر استان خوزستان ارجاع شده و شعبه مذکور با تعیین وقت طرفین را به رسیدگی دعوت نموده است . در جلسه دادرسی مورخ ۱۳۹۴/۷/۲۹ زوجین و وکلای آنان حاضر شده و مطالب و توضیحات و دفاعیات خود را مطرح کرده اند زوجه بیان داشته از سال ۱۳۸۶ سر وکارم به دادگاه کشیده و به دلیل اختلاف به دادگاه آمده ام از همان اوایل زندگی مشترک از هم جدا زندگی می کنیم فقط یک ماه زندگی مشترک داشتیم زوج نیز توضیح داده تا سال ۱۳۸۷ با هم زندگی مشترک داشتیم در سال ۱۳۸۷منزل مشترک و مرا رها کرد و رفت و من دادخواست تمکین دادم محکوم به تمکین شد ولی برنگشت اجازه ازدواج مجدد از دادگاه گرفتم اگر همسرم طلاق می خواهد خانه ای که به نام او کرده ام و سکه هایی که بابت مهریه به او داده ام را به من بدهد تا او را طلاق دهم در ادامه جلسه دادگاه از زوجه سئوال کرده آیا حاضرید مابقی مهریه را در قبال طلاق بذل کنید مشارالیها پاسخ داده فقط سیصد سکه را حاضرم بذل کنم و بقیه را می خواهم سپس زوج توضیح داده من چون زندگی مشترک را دوست داشتم منزلم را به نام همسرم کردم خانه ۱۱۰ متری واقع در اصفهان است خودم ضامن پرداخت اقساط این آپارتمان شدم زوجه پاسخ داده من خودم آپارتمان را خریدم شوهرم فقط یک میلیون تومان به من کمک کرد در خاتمه جلسه مذکور دادگاه با اعلام ختم رسیدگی مبادرت به صدور دادنامه شماره ۹۴۰۰۰۰۱۰۳۷ مورخ ۱۳۹۴/۷/۲۹ نموده و طی آن با انعکاس جریان امر و تصریح به اینکه حسب محتویات پرونده و آرای صادره از دادگاهها علیه هر دو طرف که دلالت بر سوء رفتار و معاشرت هر دو نسبت به یکدیگر دارد و هر دو به تکالیف زوجیت خویش عمل نکرده اند مشخصات آرایی که علیه هر دو طرف صادر شده و مستند دعوی طلاق قرار گرفته قید کرده و در ادامه مرقوم داشته بنابراین سوء معاشرت هر دو نسبت به یکدیگر محرز بوده و بند ۲ از شروط ضمن عقد انصراف از این مورد دارد ..... و زوجه به تمکین از زوج محکوم شده لکن زوجه به زندگی مشترک برنگشته و از سوی دادگاه اجازه ازدواج مجدد برای زوج صادر شده ولی به خاطر علاقه مندی زوج به زوجه تاکنون ازدواج مجدد نکرده و بنابراین زوجه است که زندگی مشترک را رها کرده و نه زوج و بنا به مراتب دادنامه صادره در خور تأیید نمی باشد و با نقض آن و عدم تحقق شرط ضمن عقد حکم به بطلان دعوی خواهان صادر می گردد دادنامه مذکور در تاریخ ۱۳۹۴/۸/۹ به خانم م. ف. وکیل زوجه ابلاغ شده و مشارالیها در فرجه قانونی مورخ ۱۳۹۴/۸/۲۸ با تقدیم دادخواست فرجام خواهی به رأی صادره معترض شده و طی لایحه اعتراضی خود که در هشت صفحه تنظیم کرده جهات و مبانی اعتراض خود که عمدتا تکرار مطالب قبلی است تبیین نموده و نقض دادنامه فرجام خواسته را خواستار شده است . در مقام تبادل لوایح نسخه ثانی دادخواست و ضمائم فرجامی برای آقای ف. ص. وکیل زوج ارسال شده و اوراق پرونده دلالتی بر تقدیم لایحه ای از ناحیه مشارالیه ندارد . سپس پرونده جهت رسیدگی فرجام خواهی مزبور به دیوان عالی کشور ارسال شده که به این شعبه ارجاع گردیده است. متعاقبا شخص فرجام خواه خانم ف. ت. در تاریخ ۱۳۹۴/۱۲/۱۰ در این شعبه از دیوان عالی کشور حضور یافت و پس از احراز هویت لایحه ای تقدیم نمود که طی آن مرقوم داشته از مهریه ام که تعداد ۱۰۱۴ عدد سکه بهار آزادی است حدود چهل سکه را دریافت نموده و الباقی سکه های مذکور را در قبال طلاق بذل می نمایم . همچنین بخش دیگر مهریه ام که ۳۰ مثقال طلای ساخته شده ۱۸ عیار است نیز در قبال طلاق بذل می نمایم . اینک پرونده مذکور در دستور کار قرار گرفته و تحت نظر است . لایحه وکیل فرجام خواه هنگام شور قرائت می گردد. هیئت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید پس از قرائت گزارش آقای غلامرضا شاکری عضوممیز و ملاحظه اوراق پرونده مشاوره نموده با اعلام ختم رسیدگی چنین رأی می دهد.

رأی شعبه دیوان عالی کشور

فرجامخواهی خانم ف. ت. با وکالت خانم م. ف. نسبت به دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۶۱۱۷۶۰۱۰۳۷ مورخ ۱۳۹۴/۷/۲۹ صادره از شعبه پنجم دادگاه تجدیدنظر استان خوزستان که طی آن رأی دادگاه بدوی نقض و حکم به بطلان دعوی خواهان خانم ف. ت. صادر گردیده وارد بوده و دادنامه فرجام خواسته در خور نقض است با این توضیح که مطابق دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۶۱۱۱۳۰۰۰۹۸ مورخ ۱۳۹۴/۱/۳۰ شعبه دهم دادگاه خانواده شهرستان شیراز با پذیرش دعوی خواهان خانم ف. ت. و احراز ردیف دوم از بند ب شروط ضمن عقد نکاح ( سوء رفتار و یا سوء معاشرت زوج ) و همچنین احراز عسر و حرج زوجه در استمرار زندگی مشترک مستندا به مواد ۱۱۱۹ و ۱۱۳۰ قانون مدنی قانون مدنی به زوجه اجازه داده تا به وکالت از زوج آقای ب. ن.ن. با شرایط مندرج در دادنامه خود را مطلقه نماید و مطابق دادنامه فرجام خواسته با این استدلال که محتویات پرونده و آرای صادره از دادگاهها علیه هر دو طرف دلالت بر سوء رفتار و معاشرت هر دو نسبت به یکدیگر دارد و هر دو به تکالیف زوجیت خویش عمل نکرده اند و سوء معاشرت هر دو نسبت به یکدیگر محرز بوده و بند ۲ از شروط ضمن عقد انصراف از این مورد دارد ..... فلذا دادنامه بدوی منطبق با موازین قانونی شناخته نشده و ضمن نقض آن و به لحاظ عدم تحقق شروط ضمن عقد نکاح حکم به بطلان دعوی خواهان صادر گردیده است استدلال دادگاه محترم تجدیدنظر به نحوی که طی آن سوء معاشرت و رفتار زوج را محرز دانسته و با این وجود به لحاظ سوء معاشرت متقابل زوجه تخلف زوج را از شرط مندرج در سند رسمی ازدواج قابل اعمال وکالت در امر طلاق ندانسته و نتیجتا دعوی خواهان را مردود اعلام کرده انطباقی با موازین قانونی و شرعی ندارد از توجه به احکام محکومیت متعدد کیفری زوج که بعضا در دادنامه های بدوی و تجدیدنظر بدانها پرداخته شده و همچنین دادنامه مورخ ۱۳۹۲/۸/۱۸ دادگاه تجدیدنظر استان خوزستان که طی آن حضانت فرزند مشترک که بالغ بر هفت سال سن داشته به جهات منعکس در دادنامه از پدر سلب و به مادر واگذار شده است و به علاوه تعهد کتبی مورخ ۱۳۸۷/۱/۱ زوج مبنی بر اینکه از این به بعد هیچگونه مسائل اخلاقی با همسرم ف. ت. نداشته باشم ( توهین و فحاشی و کتک زدن نداشته باشم ..... ) و ایضا اظهار زوج و وکیلش در مراحل دادرسی مبنی بر اینکه چنانچه زوجه کل مهریه و حقوق مالی خویش را بذل کرده و منزل مسکونی را که به نام وی انتقال یافته مسترد نماید زوج با طلاق موافقت می نماید و همچنین مرکز مشاوره اعلام داشته زوجین به علت طلاق عاطفی قادر به ادامه زندگی مشترک در کنار یکدیگر نیستند و ایضا مفارقت عملی زوجین که تاکنون بالغ بر هفت سال از شروع آن گذشته و سرانجام اعلام و اظهار زوجه طی لایحه مورخ ۱۳۹۴/۱۲/۱۰ که به این شعبه از دیوان عالی کشور تقدیم داشته و طی آن کل مهریه خود را که تعداد ۱۰۱۴ عدد سکه طلای تمام بهار آزادی است به استثنای حدود چهل سکه که تا به حال دریافت نموده و همچنین قسمت دیگر مهریه خود که شامل سی مثقال طلای ساخته شده ۱۸ عیار می باشد در قبال طلاق به زوج بذل می نماید . ( علاوه بر موارد بذل انجام شده به شرح منعکس در دادنامه بدوی ) که حکایت از کمال استیصال وی در استمرار زندگی مشترک و کراهت شدید همسرش داشته و جملگی دلایل فوق مبین سوء رفتار و معاشرت زوج در زندگی مشترک با زوجه داشته و با فرضی که زوجه در جریان رفتار متقابل مبادرت به ارسال پیامک برای همسرش نموده و به این جهت محکوم شده و همچنین به لحاظ معاونت در آدم ربایی محکومیت یافته و رأی به تمکین وی صادر و به زوج اجازه ازدواج مجدد داده شده باشد موارد مذکور مسقط حق زوجه در اعمال شرط ضمن عقد نکاح که محقق گردیده نمی باشد فلذا دادنامه فرجام خواسته که مخالف این معنی و مغایر ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی انشاء گردیده خلاف موازین شرعی و قانونی صادر گردیده و قابل ابرام نیست و مستندا به بند ۲ ماده ۳۷۱ قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی دادنامه مذکور نقض و در اجرای بند ج ماده ۴۰۱ قانون مرقوم پرونده جهت رسیدگی به شعبه دیگر دادگاه تجدیدنظر استان خوزستان ارجاع می شود . این رأی قطعی است .

شعبه ۳۰ دیوان عالی کشور - رئیس و عضو معاون

محمد علی کریم پور - غلامرضا شاکری