رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره تحقق عسر و حرج پیش از آغاز زندگی مشترک

شماره دادنامه	۹۵۰۹۹۷۰۹۴۲۶۰۰۰۷۵
تاریخ دادنامه	۱۳۹۵/۰۵/۱۶
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	انتقالی
گروه رأی	رای حقوقی
موضوع	تحقق عسر و حرج پیش از آغاز زندگی مشترک
قاضی	یوسف هاشم پور جعفرالهی

رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره تحقق عسر و حرج پیش از آغاز زندگی مشترک: تقاضای طلاق به استناد تحقق عسر و حرج در صورتی پذیرفته است که زوجین زندگی مشترک خود را شروع کرده باشند.

رأی خلاصه جریان پرونده

برابر محتویات پرونده خانم الف. م.م. دادخواستی بخواسته صدور گواهی عدم امکان سازش به طرفیت زوج آقای ع. ر.ک. تقدیم و در شرح آن بیان داشت زوج به مواد مخدر معتاد است و در مرکز ترک اعتیاد تحت درمان قرار گرفت ولی مؤثر واقع نشد و یک مورد در حین استعمال مواد مخدر دستگیر شد ص۲ دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی اعلام داشت زوجین به تفاهم و سازش نرسیده اند ص۳ شعبه سوم دادگاه حقوقی شهرستان مرند در تاریخ ۹۲/۱۱/۲۶ با حضور طرفین تشکیل و زوجه اظهارات خود را به شرح دادخواست بیان کرد و نماینده ایثارگران از ناحیه زوجه بیان داشت زوج اعتیاد به مواد مخدر دارد و دارای سه پرونده کیفری است وکیل خوانده بیان داشت موکل من با خواهان هنوز زندگی مشترک را آغاز نکردند و هیچگونه اعتیاد ندارد و حاضر است آزمایش بدهد ص۱۵ تصویر گزارش مأمورین دائر بر کشف مواد و ادوات استعمال تریاک زوج و مشغول استعمال تریاک بود و مقدار ۸ گرم و ۱۰ سانتیگرم تریاک و ۳/۸۰ گرم گراس از وی کشف شد ضمیمه است و دارای دو فقره سابقه مواد و استنکاف است ص ۲۷ - ۲۶ و رأی دادگاه بر محکومیت باتهام مواد ضمیمه گردید ص۲۸ گواهی مرکز درمانی ط. دائر بر بستری بودن جهت ترک اعتیاد ضمیمه گردید ص۳۴ داوران توفیق در سازش نداشته اند و زوج بیان داشت حاضر به طلاق نیستم در صورتی حاضر می شوم که زوجه از دریافت مهریه منصرف شود ص۴۶ مجددا در تاریخ ۹۳/۱۱/۱۶ جلسه دادگاه با حضور طرفین و وکلا تشکیل و اظهارات آنان اخذ گردید که مشابه مطالب جلسه قبلی دادگاه است ص۵۴ از زوجه تست بارداری اخذ شد که منفی گزارش گردید ص۶۶ در جلسه دادگاه مورخ ۹۴/۰۴/۰۶ وکیل زوجه ضمن بیان خواسته اظهار داشت با توجه به اینکه مواقعه انجام شد و زوج معتاد است احتمال انتقال بیماری HIV و بیماری هپاتیت برای زوجه است و از موارد عسر و حرج می باشد وکیل زوج بیان داشت که موکل حاضر به طلاق نیست زوجه می خواهد مهریه را بگیرد زندگی مشترک شروع نشد موکل اعتیاد ندارد و حاضر به آزمایش است ص۷۶ - ۷۵ دادگاه طی دادنامه شماره ۷۵۳ مورخ ۹۴/۰۵/۱۸ با استدلال به اینکه زوج دارای محکومیت کیفری به اتهام استعمال و نگهداری مواد مخدر و وجود پرونده های متعدد در دادیاری و بازپرسی و پرونده های حقوقی و زوجه مقدار ۵۰ سکه از مهریه را بذل کرد و عسر و حرج زوجه را احراز و باستناد ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی و مادتین ۲۶ و ۲۹ قانون حمایت از خانواده گواهی عدم امکان سازش صادر کرد و با توجه به موضوع عسر و حرج طلاق را بائن اعلام کرد ص۸۶ پس از ابلاغ رأی نسبت به آن از سوی وکیل زوج تجدیدنظر خواهی شد و در لایحه آمده است ۱- موکل هیچگونه اعتیاد به مواد مخدر ندارد و دادگاه موکل را به آزمایشگاه اعزام نکرده است ۲- موکل یک بار محکومیت بخاطر مصرف مواد مخدر بصورت تفننی بوده است دارد ۳- زوجه ۱۲ عدد از سکه موضوع مهریه را دریافت کرد و هنوز زندگی مشترک را شروع نکرده اند ۴- زوجه قصد اخذ مهریه را دارد که برخلاف شرع و قانون است ۵- زوجه در دادگاه بدوی از زوج تقاضای ۳۰ میلیون تومان جهت طلاق توافقی نمود که موکل بیان داشت قادر به تأمین این مبلغ نیست ۶- ولی دادگاه عجولانه تصمیم به طلاق گرفت ۷- اگر زوجه واقعا در عسر و حرج است می تواند با بذل مهریه طلاق بگیرد ۸- موکل به هیچ وجه راضی به طلاق نیست ۹- موکل دارای امکانات جهت زندگی مشترک می باشد ۱۰- تقاضای معرفی موکل به پزشکی قانونی دارم ص۹۲ تا ۹۷ زوجه در پاسخ به لایحه تجدیدنظر خواهی به گزارش مأمورین و همچنین محکومیت زوج بخاطر مواد مخدر اشاره کرد زوج در اعلام ابتلای خود به مواد مخدر کتمان کرده و در حقیقت تدلیس نموده است ص۱۰۰ تا ۱۰۳ شعبه ۲۵ دادگاه تجدیدنظر استان آذربایجان شرقی طی دادنامه ۳۳۰ مورخ ۹۴/۱۰/۱۳ رأی بدوی را تأیید نمود ص۱۲۵ پس از ابلاغ رأی نسبت به آن از سوی وکیل زوج فرجام خواهی به عمل آمد و در لایحه بیان نمود که اعتیاد زوج در هیچ دادگاهی به اثبات نرسید و موکل به مرجع مربوطه معرفی نشد و بقیه موارد همان م ط. ی است که در لایحه تجدیدنظر خواهی بیان داشت ص۱۳۱ تا ۱۳۵ و خود زوج در لایحه جداگانه بیان داشت که محکومیت مواد مخدر مربوط به قبل از ازدواج می باشد و نسبت به اتهام سرقت گوشی موبایل و رابطه نامشروع قرار منع تعقیب صادر شد و این پرونده ها هیچ ربطی به عسر و حرج زوجه ندارد ص۱۳۹ وکیل فرجام خوانده در پاسخ بیان داشت ۱- زوج قبلا محکومیت کیفری استعمال و نگهداری مواد داشت و با افراد ولگرد و ناباب مصرف می کرد ۲- مواقعه جنسی انجام شد و چند ماه موکله در منزل فرجام خواه زندگی نمود ولو زندگی رسمی آغاز نشد ۳- در مدت ۶ سال فقط ۱۲ سکه از مهریه اخذ شد که آن هم با ورود مأمورین به مخفی گاه زوج و فرار وی از طریق پشت بام و امثال آن وصول شد ۴- زندگی با فرد معتاد و احتمال انتقال انواع بیماری های مهلک چگونه ممکن است ص۱۴۳ پرونده پس از سیر مراحل قانونی به دیوان عالی کشور ارسال و به این شعبه ارجاع گردید اکنون با تهیه گزارش لازم معد برای صدور رأی مقتضی می باشد.هیأت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید. پس از قرائت گزارش آقای یوسف هاشم پور عضو ممیز و ملاحظه اوراق پرونده در خصوص دادنامه شماره ۳۳۰ - ۹۴/۱۰/۱۳ تجدیدنظر خواسته مشاوره نموده چنین رأی می دهد:

رأی شعبه دیوان عالی کشور

با توجه به محتویات پرونده های بدوی و تجدیدنظر و مستندات ابرازی طرفین دادنامه فرجام خواسته از حیث نقص در تحقیقات مخدوش است زیرا: اولا زوجه در دادخواست و در جلسه اول رسیدگی از جهت اعتیاد زوج و محکومیت کیفری وی (تحقق شروط) تقاضای طلاق نموده و مسئله عسر و حرج را طرح نکرده است و زوج مدعی است اعتیاد ندارد اما دادگاهها وی را به پزشکی قانونی معرفی ننموده اند ثانیا یکی از موارد تحقق شرط بند ۷ و یکی از موارد تحقق شرط بند ۹ از شروط عقدنامه می باشد دادگاه بدوی به این دو مورد در دادنامه اشاره ننموده است و تحقیق درباره تحقق این شروط نکرده است و یا بفرض تحقیق در این خصوص در رأی به آن استناد ننموده است ثالثا تحقق عسر و حرج در صورتی است که زوجین زندگی مشترک را شروع نموده و زوج مسائلی را بوجود آورد که مصداق تبصره ذیل ماده ۱۱۳۰ ق.م باشد که در این پرونده چنین نشده است. علیهذا به تجویز بند ۵ ماده ۳۷۱ و شق الف ماده ۴۰۱ ق.آ.د.م دادنامه فرجام خواسته نقض و رسیدگی به همان شعبه جهت تحقیق در راستای ادعای زوجه و انکار زوج محول می شود.

شعبه پنجاه و دوم دیوان عالی کشورجعفر الهی (رئیس)

یوسف هاشم پور (عضو معاون)