رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره تعارض قاعده ید و بینه

شماره دادنامه	۹۲۰۹۹۷۰۹۰۸۱۰۰۳۰۹
تاریخ دادنامه	۱۳۹۲/۱۰/۰۷
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۲۱ دیوانعالی کشور
گروه رأی	رای حقوقی
موضوع	تعارض قاعده ید و بینه
قاضی	علی اخوان ملایری حسینی طباطبایی

رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره تعارض قاعده ید و بینه: بینه حاکم بر قاعده ید است بنابراین سبق تصرف مثبت قاعده ی ید نمی تواند در برابر بینه تقابل کند زیرا مجرد تصرف، اماره مالکیت است اما تصرف، نفس مالکیت نیست.

رأی خلاصه جریان پرونده

دادخواست خانم س.ل. و آقای ع.ل. به نمایندگی از کلیه موکلین با وکالت خانم ک.ش. به طرفیت آقای م.ح. و به خواسته صدور حکم بر اثبات مالکیت یک قطعه زمین به شماره ۳۲۳ سنگ اصلی ۲۸ گیلان به مساحت تقریبی بیست هزار مترمربع واقع در ییلاق دیزگاه مقوم بر پنج میلیون و یک صد تومان و خلع ید از ملک مزبور مقوم بر پنج میلیون و یک صد تومان با احتساب کلیه خسارات دادرسی و حق الوکاله که در شرح دادخواست اجمالا ابراز نموده مورث موکلین مرحوم الف.ل. مالک قطعه زمین موصوف می باشند که بعد از فوت آن مرحوم ملک مزبور به ورثه (موکلین) منتقل گردیده متأسفانه خوانده محترم من غیرحق و عدوانا به ملک مذکور متصرف گشتم که با مراجعات مکرر موکلین نیز از رفع تصرف امتناع ورزیده، تقاضای رسیدگی راداریم. در ذیل دادخواست اسامی سایر خواهان ها (۱ غ. ۲ ی. ۳ ه. ۴ س. ۵ خ. ۶ م. ۷ ث. ۸ ز. جملگی ل. فرزند الف. ۹ د. ۱۰ ه .۱۱ ش. ۱۲ ث. ۱۳ م. جملگی ل. فرزند ع. مذکور نموده این دادخواست ثبت دادگستری تالش شده و به شعبه سوم محاکم عمومی حقوقی در مورخ ۲۱/۱۰/۱۳۹۰ ارجاع شده جلسه رسیدگی در ۱۶/۱۱/۱۳۹۰ تشکیل اجمالا وکیل خواهان مضمون خواسته ها بدین عنوان مطرح نموده مورث موکلین، مالک ملک ما به النزاع است. مورث مرحوم الف.ل. قبل از تصرف خوانده در ملک مزبور تصرف مالکانه داشته که اداره ثبت تالش در اسناد رسمی مجاورین و حدودات املاک مجاورین منتهی به ملک مورث موکلین درج شده و نام مورث به عنوان مالک ملک مجاور قیدشده، در خصوص مالکیت مورث موکلین نیز شهودی هستند که حاضر به اتیان سوگند می باشند. خوانده باید اصل سند را ارائه می کرد دلیلی دال بر مالکیت خود ارائه ننموده است و در دفتر توزیع ملک بنام مورث موکلین آقای الف.ل. تعرفه شده لذا درخواست صدور حکم بر اثبات مالکیت نسبت به ملک ما به النزاع و خلع ید از ملک مزبور با احتساب کلیه هزینه دادرسی و تقاضای معاینه و تحقیق محلی با استناد به شهادت شهود و ملاحظه پرونده ثبتی مورد استدعاست. ص ۹ و ۱۰ خوانده نیز لایحه داده ص ۸ ادعای خواهان ها واهی است، من غیر حق است ، اینجانب به عنوان متصرف خانه و محوطه خود به استناد قانون و شرع مقدس مالک هستم حال که خواهان ها مدعی خلاف مالکیت اینجانب هستند دلایل و مستندات خود را حسب ماده ۳۵ قانون مدنی جهت اثبات مالکیت خود به دادگاه ارائه نمایند خواهان ها فاقد ادله اسناد در مورد ادعای خود هستند و استناد آن ها فقط به یک پلاک مجهول المالک است و پلاک مجهول المالک نیز نمی تواند مثبت مالکیت باشد. دادگاه تصمیم گرفت پرونده پلاک ثبتی را مطالبه نماید به همراه نماینده ای بصیر و مطلع؛ لذا به استناد ماده ۲۱۲ ق.آ.د.م. قرار ملاحظه محتویات پرونده ثبتی را صادر تا دفتر توزیع اظهارنامه قریه م. و پرونده پلاک ثبتی به همراه نماینده اعزام نمایند. ص ۱۱ جلسه ۲۷/۱۱/۹۰ تشکیل ص ۱۵ دستور جلسه ملاحظه محتویات پرونده ثبتی است نماینده ثبت حضور دارد خوانده حاضر و با تأخیر خواهان وکیل وی متعاقبا حضور یافته اند خطاب به نماینده ثبت محتویات پرونده را به طور کامل تشریح نموده و پلاک های مجاور آن را نیز نام ببرید. نماینده ثبت پاسخ داده پلاک ۳۳۳ واقع در قریه ییلاقی مریان سنگ اصلی ۳۸ بخش ۲۸ گیلان بر طبق دفتر توزیع اظهارنامه بنام الف.ل. تعرفه شده و مجعول می باشد و فاقد هرگونه سابقه ثبتی است و اعلام پلاک های مجاور با حدود اربعه پلاک ۱۳۳/۳۸ شمالا ملک ورثه حاج ن. شرقا ملک ن. جنوبا ... غربا ملکی الف. پلاک ۱۳۲/۳۱ شمالا رودخانه آق اوله شرقا رودخانه آق اوله جنوبا با دره... متصل به ملک ورثه حاجی م. و غیره غربا ملک الف.ط. و غیره پلاک ۱۳۶ شمالا د.د. شرقا م.م. جنوبا م.پ. غربا ورثه م.الف. پلاک ۲۵۵ شمالا رودخانه سوره شرقا سنگ (ناخوانا) جنوبا متصل به ملک ورثه حاجی ن.م. و ت. ۱۳۴ شمالا ملک د. و غیره مشرقا ملک د. جنوبا معبر عام غربا ورثه ن. و غیره و حدود اربعه پلاک ۳۰۱ برابر نقشه تمدیدی بوده که پیوست تقدیم است (خطوط نماینده ثبت کاملا خوانا نبوده اسامی واضح نیست) پس از نماینده ثبت وکیل خواهان که متعاقبا حضور یافته ابراز می نماید با توضیحات فوق مالکیت مورث موکلین نسبت به زمین متنازع فیه با حدود مندرج در آن محرز است لذا تقاضای ارجاع امر به کارشناسی و انجام معاینه و تحقیقات محلی و صدور حکم شایسته را دارم. در مقابل خوانده اشعار نموده من بیش از شصت سال است که در روی این زمین ها سکونت دارم و خانه و... احداث نموده ام مستثنیات منابع طبیعی بنام من می باشد و زمین از طریق پدرم به من رسیده است پلاک خواهان ها ارتباطی به زمین تحت تصرف من ندارد تقاضای رد دعوی دارم. ص ۱۶ دادگاه در وقت فوق العاده ۲۷/۱۱/۱۳۹۰ ص ۲۱ و ۲۲ قرار توأمان تحقیق و معاینه محل و کارشناسی صادر نموده تا مجری قرار مشاهداتش را در خصوص نحوه تصرفات و سبق تصرفات و میزان تصرفات و اینکه آثار تصرف به چه زمانی بر می گردد صورت مجلس و پس از اهالی محل و مجاورین در خصوص اینکه آیا اراضی متنازع فیه متعلق به مورث خواهان ها می باشد یا خیر و یا متعلق به خوانده است و چندین سال در آن تصرف دارد تحقیق و گزارش شود کارشناس با بررسی محتویات پرونده ثبتی شماره ۳۲۳ و ۱۳۳ و ۱۳۲ و ۱۲۶ و ۲۵۵ و ۱۳۴ و ۳۰۱ سنگ اصلی ۳۸ بخش ۲۸ گیلان و مطالبه پرونده حاضر و با عزیمت به محل و پیاده کردن حدود اربعه کلیه پلاک های ثبتی و ترسیم کروکی و تعیین حدودوثغور ملک نسبت به اجرای قرار اقدام و سپس ظرف ۱۵ روز از اجرای قرار نظریه کتبی و مسئول خویش را در مورد اینکه آیا زمین متنازع فیه جزء یا قسمتی از پلاک ثبتی ۳۲۳ و متعلق به مورث خواهان ها می باشد یا خیر ابراز نمایند ص ۲۲ وقت اجرای قرار ۸/۱۲/۱۳۹۰ ص ۲۹ طرفین حضور یافته دادرسی شعبه سوم به عنوان عضوهای قرار به همراه طرفین و کارشناس و نماینده ثبت به محل اجرای قرار واقع در منطقه ییلاقی ایزگاه مریان در سی کیلومتری تالش عزیمت ابتدا از خواهان خواسته شد تا ملک متنازع فیه را تعرفه نمایند یکی از خواهان ها بنام خ.ل. اظهار داشت ملک متنازع فیه مساحت حدود بیست هزار مترمربع بوده و از طرف شرق به ملک فعلی ب.ح. و از طرف جنوب به رودخانه و از طرف غرب به رودخانه و از طرف شمالا به قبرستان مشهور به ب. محدود می شود و فعلا در تصرف خوانده قرار دارد پس از تعرفه ملک متنازع فیه ملاحظه گردید دو باب منزل مسکونی با قدمت حدود سی سال و ۱۵ سال در قسمت شمالی عرصه متنازع فیه احداث گردیده و سر باب انبار و طویل نیز در ضلع شرق و شمالا زمین متنازع فیه احداث گردیده مقداری درخت گردو تبریزی با قدمت متناوب از چهل سال به پایین در عرصه غرس گردیده و تعبیه زمین به صورت گندمزار بوده و تماما در تصرف خوانده قرار دارد در این مرحله از طرفین خواسته شد تا شهود محلی خودشان را تعرفه نمایند متداعیین شهود تحقیق را معرفی که در برگ جداگانه از آنان تحقیق شده اند نمایند اداره ثبت اظهار داشت پلاک مزبور مجهول و فاقد حدود اربعه است باید از طریق حدود پلاک های مجاور و تحقیقات محلی حدود آن مشخص شود حدود پلاک های مجاور برای کارشناس تعرفه شده سپس از کارشناس خواسته شد تا نظریه کارشناسی را بعدازاینکه حدود پلاک های مجاور توسط نماینده و نقشه بردار ثبت تعرفه شده اعلام نماید شهود تحقیق به اسامی گ.الف. ۶۰ ساله گواهی نموده (ص ۳۲) حدود سی وپنج سال آقای ح. را روی زمین دیده ام و آقای الف.ل. را روی زمین ندیده ام گواه آقای ح.ق. ۸۱ ساله گواهی نموده ص ۳۳ (زمین مال مرحوم الف.ل. بوده و یا ش.ح. (پدرخوانده)... مثل دو تا برادر بودند مرحوم الف. زمین را جهت کشت و زرع در اختیار ش.ح. قرار داد ولی خدا شاهد [است] که مالک الف.ل. بود، زمین مال الف. بود، به دوستش ش.ح. داد تا کشت و زرع کند، ش.ح. مالک نبود فقط الف. مالک بود) گواه ف.الف. ۶۷ ساله گواهی نموده ص ۳۴ من آقای ح. و پدرش را روی زمین دیده ام و اینکه زمین مال چه کسی است و چه کسی سند دارد نمی دانم مرحوم الف.ل. و ش.ح. باهم دوست بودند در یک خانه مشترک زندگی می کردند) گواه س.ن. ۶۰ ساله ص ۳۵ گواهی نموده (زمانی مال آقای الف.ل. بوده زمین را به زارع خودش آقای ح. داد و از او بهره می گرفت آقای م.ح. بعد از انقلاب روی این زمین خانه ساخته است و قبل از آن گندم زار بود من یقین دارم زمین مال الف.ل. است و فقط برای کشت و زرع زمین را به ح. داده و بهره می گرفت) گواه و.ت.۸۰ ساله ص ۳۶ گواهی نموده (من روی زمین آقای ش.ح. پدر ع.ح. را دیده ام و من مرحوم الف. را ندیده ام و نمی دانم چه کسی است فقط مرحوم ش.ح. را و فرزندش را روی زمین دیده ام) گواه ح.ح. ۷۴ ساله ص ۳۷ گواهی نموده (زمین مال پدر مرحوم الف. بنام ش.ل. بود و آن را به الف.ل. داد آقای م.ح. از اول انقلاب اینجا سکونت دارد زمین را آقای الف. صرفا جهت کشت و زرع به آقای م.ح. داده ولی مالک زمین آقای الف.ل. است باهم دوست بودند الف. زمین را برای زارعت به م.ح. داد) گواه آقای ح.پ. ۷۷ ساله ص ۳۸ گواهی نموده (من پدر آقای م.ح. را روی این زمین دیده ام اینکه آیا زمین مال وی بوده یا نبوده چیزی نمی دانم آن ها خودشان سند دارند هرکس سند دارد مال اوست) گواه آقای ع.ر. ۶۵ ساله ص ۳۹ گواهی نموده (بنده از طفولیت با طرفین زندگی کرده ام و می دانم و دیده ام و از پدرم و بزرگانم شنیده ام که ملک مال الف.ل. می باشد حقانیت مرحوم الف. را گواهی می نمایم و آقای ح. حدود سی وچند سال یا بیشتر اینجا سکونت دارد قبلا مرحوم الف. و پدر آقای ح. در یک خانه زندگی می کردند و از یک دروازه وارد می شدند و در نصف خانه مرحوم الف. زندگی می کرد و در نصف دیگر آقای ح. ولی این زمین مال الف.ل. می باشد) نظریه کارشناسی در ص ۴۴ (آقای م.ف.) پلاک ۳۲۳/۳۸ به عنوان یک قطعه گندم زار تیم دشت در مورخ ۲۵/۷/۱۳۱۹ به نام الف.ل. تعرفه و مجهول می باشد و ازآنجایی که پلاک مرقوم فاقد حدود اربعه مشخص بوده تا بتوان قویا در خصوص اثبات و یا نفی آن اظهارنظر صریحی نمود ولی با توجه به قرائن ذیل ۱ نوعیت و محل پلاک ۳۲۳/۳۸ که به صورت گندم زار تیم دشت می باشد و با ملک متنازع فیه مطابقت دارد ۲ اظهارات شهود و مجاورین و مطلعین محلی که در جلسه اجرای قرار و یا در جلسات بعدی به صورت غیر محسوس مورد پرسش قرار گرفت ۳ پلاک ۱۰۴/۳۸ که غربا خود را به الف. تعریف نموده بود و تقریبا با محدوده ملک متنازع فیه در دو حد مطابقت دارد ۴ خوانده هیچ گونه دلیل و مستندی دال بر مالکیت و یا خریداری ارائه ننموده (به نظر ملک متنازع فیه بنا به قرائن فوق (تا زمانی که دلیلی از طرف خوانده ارائه نگردیده) می تواند جزء پلاک ۳۲۳/۳۸ و متعلق به مورث خواهان ها باشد) استشهادیه دیگری خواهان ها ارائه داده اند مشعر بر مالکیت مورث شان ص ۴۷ در ظهر ورقه کارشناسی ص ۴۶ دادرس وقت دادگاه می نویسد نظریه به طرفین ابلاغ... و با پیوست نمودن کپی نظریه کارشناسی به اداره منابع طبیعی اعلام شود تا نماینده و نقشه بردار آن اداره را به محل وقوع ملک اعزام و در خصوص ملی یا غیر ملی بودن زمین متنازع فیه نفیا یا اثباتا اظهارنظر نموده و جوابیه را به همراه کروکی ترسیمی به دادگاه ارسال نمایند وکیل خواهان طی لایحه ای ص ۵۲ می نویسد قسمتی ازملک در نظریه کارشناسی محاسبه نگردیده و در کروکی هم مشخص نمی باشد معترض و تقاضای نظریه کتبی تکمیلی مورد استدعاست در وقت فوق العاده ۱۶/۱/۱۳۹۱ ص ۵۴ دادگاه قرار رسیدگی به اعتراض وکیل خواهان در خصوص قسمتی از زمین متنازع فیه که اظهارنظر ننموده و تکمیل کارشناسی را خواستار شده اند توجها به اینکه از نظریه کارشناسی نتیجه مطلوب و موردنظر دادگاه حاصل نمی شود به استناد ماده ۲۶۳ ق.آ.د.م. قرار تکمیل کارشناسی صادر تا کارشناس منتخب مطابق با قرار سابق الصدور و لایحه اعتراضیه خواهان اقدام و نظریه کتبی و مسئول خویش را در مورد میزان مساحت دقیق پلاک متنازع فیه به این دادگاه ابراز نماید ص ۵۵ خوانده دعوی آقای م.ح. طی لایحه اعتراضیه صفحات ۵۷ و ۵۸ پرونده اجمالا ابراز نموده اظهارنظر احتمالی کارشناسی در مورد مطابقت پلاک مورد ادعای خواهان با ملک مورد تصرف اینجانب که ملک آن را پلاک ۱۰۴/۳۸ قرار داده موجه نیست زیرا اولا: دربند ۳ ص ۳ اعلام کرده دو حد پلاک ۱۰۴ با محدوده ملک موضوع پرونده مطابق است و این مقدار بالأخص با مجهول المالک بودن پلاک مورد ادعای خواهان کفایت موضوع نخواهد کرد ثانیا: پلاک ۱۰۴/۳۸ که ملاک مطابقت کارشناسی قرارگرفته نمی تواند زمین مورد تصرف اینجانب را به عنوان ملک الف. و پلاک مجعول ۳۲۳/۳۸ تعرفه نماید چراکه به استناد پیوست این لایحه عکس ماهواره ای از منطقه مریان که نشان دهنده محل وقوع ملک می باشد ملک متنازع فیه روی آن بارنگ مشکی مشخص شده کارشناس محترم زمین مجاور آن را که در زمان تهیه عکس سفید می باشد به عنوان پلاک ۱۰۴/۳۸ قرار داده و مدعی شده که غرب پلاک ۱۰۴ به ملک متنازع فیه متصل است درحالی که ۱ خود این کارشناس در صفحه ۲ اظهارات خود ذیل بند ۴ شرق ملک متنازع فیه را به ملک ب.ح. باسابقه ... متصل کرده یعنی در شرق ملک متنازع فیه ... باید مستقر باشد و با این وضع دیگر نمی توان گفت که در شرق ملک متنازع فیه پلاک ۱۰۴/۳۸ ملکی د. مستقر است ۲ با توجه به حدودات جغرافیایی ملاک کارشناس با واقعیت خارجی منطبق نخواهد بود زیرا ملک متنازع فیه نه در غرب بلکه در جنوب پلاک ۱۰۴/۳۸ مفروض وی استقرار خواهد داشت و بلکه در پلاک ۱۰۴ با توجه به سابقه تمدید حدود نشده آن به ملک ... متصل است و دیگر نمی تواند ملک مورد ادعای خواهان ها را تعرفه نماید بنابراین نظر کارشناس با واقعیت خارجی به دلایل مذکور مطابق نیست عنداللزوم ارجاع امر به کارشناس دیگر مورد استدعاست. پلاک مجهول المالک به معنای تعرفه زمین در زمان توزیع اظهارنامه بنام یک شخص می باشد همین امر مثبت مالکیت فرد معرفی شده نیست بلکه پلاک مجهول المالک اگر توأم یا تصرف وی باشد می تواند ملاک اعتبار قرار گیرد درواقع تصرف است که به پلاک مجهول المالک اعتبار می دهد نه اینکه پلاک مجهول المالکی مثبت مالکیت باشد ص ۵۷ و ۵۸ که مجددا اجرای قرار کارشناسی در مورخ ۲/۲/۱۳۹۱ صورت پذیرفته ص ۷۸ آقای م.ف. کارشناس امور ثبتی که نظریه تکمیلی ابراز اشعار نموده (سه قطعه زمین دیگر در مجاورت ضلع جنوبی ملک تعرفه شده اولیه به عنوان املاک متنازع فیه معرفی و کروکی آن ترسیم و برابر ترسیم و کروکی پیوستی مساحت های آن به ترتیب ۲۲۰۰ مترمربع ، ۹۵۴ مترمربع ، ۴۰۰ مترمربع بوده که نظریه کارشناسی شرح گزارش اولیه می باشد با توجه به وجود فاصله فی مابین قطعات که به وسیله عبور یک رشته را. (که قبلا باریک تر بوده ولی حالیه ماشین رو می باشد) حاصل گردیده احتمال اینکه همه قطعات جزء یک پلاک باشند بعید به نظر می رسد ص ۷۹ در تاریخ ۲۴/۲/۱۳۹۱ دادرس دادگاه ص ۹۲ گواهی نموده ملاحظه می شود مهلت یک هفته مقرر از تاریخ ابلاغ جهت ملاحظه نظریه کارشناس منتفی نشده است با حلول وقت یا وصول اعتراض به نظر برسد ص ۹۲ وکیل خواهان تقاضای تعیین هیأت سه نفره کارشناسی را خواستار شده ص ۹۳ خوانده دعوی طی یک لایحه سه صفحه ای به همراه کروکی (ص ۹۵ لغایت ۹۷) در اخیر لایحه اشعار نموده (با عنایت به جمیع موارد و لایحه اعتراض قبلی ۲۲/۱/۱۳۹۱ و با عنایت به تصریح کارشناس در خط دو صفحه دوم نظریه اولیه خود مبنی بر اینکه حسب تحقیقات این ملک از قدیم الایام در تصرف ش. (پدر اینجانب) بوده لذا به تصریح نظر کارشناسی تصرفات اینجانب در ملک متنازع فیه و قطعات منفک شده از آن موروثی است و خواهان نه مدرک مالکیت دارد نه تصرف و صرف پلاک مجهول المالک مثبت مالکیت نیست تقاضای رد دعوی را دارم.)

دادگاه در وقت فوق العاده ۲۸/۲/۹۱ ص ۹۸ قرار ملاحظه محتویات پرونده مزبور با اخذ توضیح از نماینده اداره ثبت را صادر نموده که نماینده به غیر ثبت به همراه پرونده پلاک های ۱۰۴/۳۸ و ۱۳۳/۳۸ و دفتر توزیع اظهارنامه ییلاق مریان به دادگاه اعزام شوند در تاریخ ۹/۳/۱۳۹۱ ص ۱۰۲ اجلاس دادگاه عمومی نماینده ثبت توضیح داده (شش دانگ هر یک از هفت قطعه گندم زار بائو به شماره های ۱۰۴ و ۱۳۳ واقع در قریه ییلاقی مریان سنگ اصلی ۳۸ بخش ۲۸ گیلان در تاریخ ۲۵/۶/۱۳۲۰ آقایان د.الف. و ح.ق. مشاعا بالسویه بدون قید مساحت درخواست ثبت نموده آگهی های نوبتی منتشر و موعد آن بدون اعتراض سپری تمدید حدود آن به عمل نیامده لذا حدود اربعه پلاک ۱۰۴ شمالا ملکی ورثه حاجی ن. شرقا ملکی ن. جنوبا ملکی ببر غربا ملکی الف. و پلاک ۱۳۳ شمالا متصل به قبرستان شرقا ملکی ورثه الف. جنوبا ملکی ورثه ج. غربا ملکی ورثه ش. سابقه دیگری به نظر نرسید متعاقبا خواهان اظهار داشت املاک مذکور (د.الف. و ح.ق.) در مجاورت پلاک می باشد و کارشناس صحیحا نظر داده است ص ۱۰۲ و ۱۰۳ در وقت فوق العاده ۹/۲/۱۳۹۱ شعبه سوم ارجاع امر به کارشناسی هیأت سه نفره را پذیرفته تا باملاحظه محتویات پرونده و اسناد ابرازی و ملاحظه صورت مجلس اجرا قرار معاینه و تحقیق محلی مطابق قرار سابق الصدور نسبت به اجرای قرار اقدام نمایند ص ۱۰۹ و ۱۱۰ پاسخ اداره منابع طبیعی شهرستان تالش و اصل ص ۱۱۳ با توجه به بررسی های به عمل آمده و سوابق نقشه جات اجرای ماده ۵۶ به مساحت کل ۲۱۸۷۱ مترمربع و مساحت ۱۳۹۰ مترمربع جزء اراضی ملی و مساحت ۲۰۴۸۱ جزء مستثنیات قانونی می باشد ضمنا نقشه اجرایی محل نیز منضم می باشد. در مورخ ۱/۴/۱۳۹۱ اجرای قرار کارشناسی شده ص ۱۳۵ به ثبت نوشته شده دفتر توزیع اظهارنامه قریه مریان در اختیار کارشناس قرار گیرد ص ۱۳۵ خوانده طی لایحه ابراز نموده ص ۱۳۶ (بررسی سند عادی زمین پلاک ۳۰/۳۸ مریان بیانگر آن است که ملک فوق در تاریخ ۲۴/۱۰/۱۳۱۶ معامله شده و در تاریخ ۲/۵/۱۳۲۰ با تصدیق کدخدای محلی شامل ریش سفیدان به مالکیت مورث اینجانب مرحوم ش.ح. درآمده ازآنجایی که در دفتر توزیع اظهارنامه پلاک ۳۰۲/۳۸ مریان به تاریخ ۲۵/۵/۱۳۹۱ حدود یک سال قبل از مالکیت قطعی ثبت شده پلاک مذکور نمی تواند متعلق به ملک تعرفه شده فعلی باشد چون اولا در تاریخ ثبت ملک فوق الذکر در مالکیت شخص دیگری بنام آقای الف.ع. قرار داشته ثانیا جانمایی پلاک فوق به استناد تحدید حدود ملک مجاور صورت گرفته و خود پلاک ۳۰/۳۸ مریان پلاک مجهول المالک است تحدید حدود نشده است که دقیقا منطبق بر موقعیت فعلی تعرفه شده باشد لذا ازنظر اینجانب پلاک ۳۰۲/۳۸ مریان متعلق به ملک متنازع فیه بوده و بنام مورث اینجانب تعرفه شده است) هیأت کارشناسی در صفحات ۱۳۹ لغایت ۱۴۳ در پنج برگ توأم به کروکی و گزارش اعلام نظر نموده: (۱ آقای م.ح. خوانده فاقد مدرک مالکیت قطعه زمین مورد متنازع می باشد تصرف خود را دلیل مالکیت می داند ۲ خواهان ملک ، را موروثی می داند که تحت پلاک ۳۲۳ بنام مورث آن الف.ل. در دفتر توزیع اظهارنامه قریه ییلاقی مریان سنگ اصلی ۳۸ بخش اصلی ۲۸ گیلان تعرفه شده با عنایت به پلاک ۳۲۵ تعرفه شده بنام اشرف طولی فعلی آقای ب.ح. در شرق و پلاک های ۱۰۴ و ۳۲۶ بنام د.الف. و ح.ق. در جنوب غرب و سایر قرائن و اظهارات معتمدین و معمرین قریه ییلاقی مریان چنین به نظر می رسد که پلاک فرعی قطعه زمین متنازع فیه همان پلاک ۳۲۳ می باشد که بنام مرحوم الف.ل. مورث خواهان ها تعرفه شده است کروکی موقعیت مکانی ملک متنازع فیه ضمیمه است ص ۱۴۵ در مورخ ۲۲/۴/۹۱ دادگاه دستور می دهد دادگاه دستور می دهد نظریه به طرفین ابلاغ تا چنانچه نفیا یا اثباتا مطلبی دارند ظرف یک هفته اعلام نمایند ص ۱۳۷ خوانده دعوی طی لایحه ای ۳/۵/۱۳۹۱ ص ۱۴۶ اعلام نموده اجمالا: ۱ این ملک مجهول المالک در اداره ثبت حتی یک برگ کاغذ هم ندارد تا موقعیت آن را معلوم دارند و به علت نداشتن سابقه ازجمله نداشتن حدود ثغور معلوم نمی شود کدام پلاک برای کدام زمین اختصاص یافته ۲ در عکس ماهواره ای و پلاک های مشخص شده در نقشه ثبتی فاصله پلاک های ۳۲۵/۳۸ با پلاک های ۳۲۴/۳۸/۳۲۲/۳۸ حدود یک و نیم کیلومتر است (نقض نظریه ترتیبی بودن تخصیص پلاک) و عدم وجود اختصاص شماره پلاک بنام مورث اینجانب می تواند ناشی از اشتباه جریان آگهی مقدماتی در زمان اجرای آن (ماده ۱۰ ق.ن) باشد ۳ فقط یک حد به ملک الف. می خورد آن حد غربی پلاک ۱۰۴/۳۸ است درحالی که ملک تصرفی آباء اجدادی اینجانب با حدفاصل یک رودخانه معرف به سوره و یک جاده هم حدود با پلاک ۱۰۴/۳۸ نیست تا بتوان استناد به پلاک ۱۰۴/۳۸ پلاک مجهول مورد ادعای خواهان را در ملک بنده تطبیق کرد لذا تقاضای اخذ استیضاح کارشناسان را نموده اند ص ۱۴۶ در تاریخ ۱۵/۵/۱۳۹۱ ص ۱۵۵ دادگاه با گزارشی از استجواب متداعیین نسبت به نظریه هیأت کارشناسان و عدم ارائه جهات مؤثر اعتراض خوانده دعوی ختم رسیدگی را اعلام و ابراز رأی نموده اند ص ۱۵۵ طی دادنامه ۰۰۵۶۹ ۱۹/۵/۱۳۹۱ با ارائه گزارشی از تحولات پرونده و صدور قرارهای اعدادی مرقوم ابراز نموده علی هذا نظر به مراتب فوق و محتویات پرونده حاضر و پرونده ثبتی شماره ۳۲۳ اولا: محتویات پرونده ثبتی پلاک۳۲۳ دلالت بر مالکیت مورث خواهان ها نسبت به زمین متنازع فیه دارد ثانیا: شهود محلی خواهان به شرح صورت مجلس اجرای قرار معاینه و تحقیق محلی گواهی بر مالکیت مرحوم الف.ل. مورث خواهان ها داده اند ثالثا: شهود تعرفه شده خوانده در خصوص مالکیت نامبرده نسبت به زمین متنازع فیه اظهار بی اطلاعی نمودند رابعا: کارشناس بدوی و هیأت سه نفره کارشناسی به موجب نظریات ابرازی اعلام نمودند که زمین متنازع فیه با شماره پلاک ثبتی ۳۲۳ سنگ اصلی ۳۸ و متعلق به مورث خواهان ها مطابقت دارد خامسا: خوانده دعوی علی رغم ادعا دلیلی که دلالت بر مالکیت وی یا مورثش نسبت به زمین متنازع فیه باشد ارائه و ابراز ننموده است لذا این دادگاه ضمن احراز مالکیت خواهان ها نسبت به زمین متنازع فیه دعوی و خواسته ایشان را دارد و ثابت تشخیص و مستندا به مواد ۲۹ و ۳۰ و ۳۱ و ۳۶ و ۳۸ و ۳۰۸و ۳۱۱ ق.م و اصل ۴۷ قانون اساسی و ماده ۱۹۸ ق.آ.د.م. حکم بر اثبات مالکیت خواهان ها نسبت به زمین متنازع فیه و خلع ید خوانده از رقبه موصوف مطابق با نظریه و کروکی ترسیمی هیأت سه نفره کارشناسان صادر و اعلام و مستندا به مواد ۵۱۵ و ۵۱۹ ق.آ.د.م. و ماده ۳ آیین نامه تعرفه حق الوکاله وکلاء مصوب ۱۳۸۵ خوانده را به پرداخت مبلغ ۲۴۸/۴۹۱/۱۵ ریال بابت خسارت دادرسی و حق الوکاله در حق خواهان محکوم می نماید با ابلاغ رأی به آقای م.ح. در تاریخ ۲۵/۵/۱۳۹۱ ص ۱۶۰ نامبرده دادخواست فرجامی در ۳۰/۶/۱۳۹۱ ص ۱۶۸ تقدیم نموده و با تبادل لوایح بدین مرجع ارسال و بدین شعبه ارجاع شده است لایحه اعتراض فرجام خواهی فرجام خواه و مدافعات طرف حین شور قرائت می گردد اجمالا فرجام خواه مدعی است فرجام خواندگان بدون ارائه شهود و مدرکی صرفا به استناد پلاک مجهول المالک تقاضای اثبات مالکیت و خلع ید را نموده اند: ۱ استناد فرجام خواندگان به پلاک مجهول المالک مثبت مالکیت نمی باشد ۲ استشهادیه محلی فرجام خواندگان حدود اربعه پلاک مجعول خواهان قید که این حدود با حدود اربعه ملک موروثی و متصرفی اینجانب در هیچ حدی مطابقت ندارد ۳ احد از کارشناسان در مورد موضوع پرونده که از امورات تخصصی ثبتی می باشد صلاحیت علمی و فنی ندارند و نظریه قابلیت اتباع ندارد ۴ نظریه کارشناسی با اوضاع واحوال مطابقت ندارد ملک موروثی اینجانب نه تنها در غرب پلاک ۱۰۴ نیست بلکه هیچ مجاورتی با پلاک ۱۰۴ ندارد وکیل فرجام خواندگان پاسخ داده اجمالا: ۱ فرجام خواه دلیلی بر مالکیت ارائه ننموده است دلیل استنادی فرجام خواه گواهان تعرفه شده در خصوص مالکیت وی نسبت به زمین متنازع فیه اظهار بی اطلاعی نمودند ۳ موکلین جهت اثبات مالکیت علاوه بر مدارک ثبتی شهود به دادگاه معرفی که جملگی شهادت به مالکیت مورث موکلین داده اند ۴ کارشناس اعلام نموده اند مشخص گردیده که در اوراق و پرونده های ثبتی حدود اربعه پلاک ۱۰۴ مجاور ملک مورث موکلین به ثبت رسیده که این مبین آن است که از زمان ثبت پلاک ۱۰۴ نام مورث موکلین به عنوان مالک ملک مجاور پلاک ۱۰۴ معرفی و ثبت گردیده که این خودش می تواند دلیل بر مالکیت مورث موکلین در پلاک ثبتی مذکور باشد ۵ ادعای عدم صلاحیت احد از کارشناسان از سوی فرجام خواه و عدم تخصص وی اولا: آقای الف.ق. متخصص در امور ثبتی می باشد سند این موضوع پیوست است تصویر کارت عضویت ۰۶۲۵ ۱۴/۶/۱۸ ۲۹/۹/۱۳۹۰ (شماره پروانه) و با تصویر دفترچه شناسایی که شماره پروانه فوق با تاریخ شروع کارشناسی ۲۱/۳/۸۳ شماره مسلسل ۱۲۴۵۱ قید رشته امور ثبتی در اخیر آن رسیدگی به تشخیص صحت جریان ثبتی املاک در شهرستان تالش گواهی شده ص ۱۷۴ و ۱۷۵ و ۱۷۶ لذا درخواست رد فرجام خواهی را نموده اند.

رأی شعبه دیوان عالی کشور

فرجام خواهی آقای م.ح. نسبت به دادنامه شماره ۰۰۵۶۹ ۱۹/۵/۱۳۹۱ شعبه سوم محاکم عمومی حقوقی تالش اجمالا مردود است. نظر به اینکه خواهان های بدوی (فرجام خواندگان) وارث مرحومان الف. و ع.ل. استناد به مالکیت مورث خویش به اسباب تعاقب ایادی و شهادت شهود اتکاء نموده اند مضافا به ثبت در دفتر توزیع اظهارنامه تمسک نموده اند بدین کیفیت فرجام خواه اسباب مالکیت خود را که می توانست یکی از عناوین ماده ۱۴۰ قانون مدنی باشد منحصر به سابقه تصرفات نموده است سبق تصرف مثبت قاعده ید نمی تواند در برابر تعاقب ایادی مثبت بینه تقابل کند بینه حاکم بر قاعده ید است به همین جهت در ماده ۳۷ ق.م (اگر متصرف فعلی اقرار کند که ملک سابقا مال مدعی او بوده است در این صورت مشارالیه نمی تواند برای رد ادعای مالکیت شخص مزبور به تصرف خود استناد کند مگر اینکه ثابت نماید که ملک به ناقل صحیح به او منتقل شده است) تعاقب ایادی خواهان های بدوی با شهادت شهود گواهی شده مضافا در مقام تعرض خواهان های بدوی در عنوان مالکیت، به بند ماده ۱۴۰ ق.م (میراث) و تصرف سابق مورث خود استناد نموده اند لکن استنتاجا خوانده دعوی بدوی (فرجام خواهی فعلی) تصرف خود را دلیل مالکیت ابراز داشته (موضوع ماده ۳۵ ق.م) در وضعی که مجرد تصرف اماره مالکیت است لکن تصرف نفس مالکیت نیست مجرد تصرف استقرار مالکیت شناخته نمی شود علائم مالکیت است به همین مبنا در ماده ۳۶ ق.م تصریح و مقررشده (تصرفی که ثابت شود ناشی از سبب مملک یا قائل قانونی نبوده معتبر نخواهد بود تصرفی که مسبوق به سبب مملک و یا ناقل قانونی است منشأ مالکیت و فراغ مالکیت است) لذا مجرد تصرف بدون تحقق اسباب مالکیت یا ناقل قانونی نمی تواند در برابر اسباب مالکیت موضوع ماده ۱۴۰ ق.م اعمال اقتدار نماید و به بقعه اعتبار برسد، اعتبار تصرف منوط به سبب مملک و یا ناقل قانونی است در مقام مرافعه و تخاطب، وظیفه متصرف لزوم اقامه و استیضاح و مبرهن نمودن سبب مملک خود است همین که سبب مملک او به یکی از عناوین ماده ۱۴۰ ق.م ختم و منتهی نشود و در برابر مدعی غیر متصرف به اسباب مملک استناد نماید دیگر ید لاحق نمی تواند بر بینه و ید سابق حکومت نماید در این پرونده شهود به نحو متوالی اشعار نموده اند تعاقب ایادی خوانده (فرجام خواه فعلی) و مورث اش مرحوم ش.ح. متلاقی از ید مورث خواهان ها بدوی (الف.ل.) است جهت تعاقب ایادی محرز بوده لکن اسباب مملک و یا ناقل قانونی طرف (خوانده بدوی فرجام خواه) معرفی نشده {دعوی اثبات انتقال مالکیت} اقامه نشده و در جهت نفی ید سابق و نفی تعاقب ایادی مجردا به سابقه تصرفات خود استناد نموده است در وضعی که وقوع تعاقب ایادی و ید سابق و ید لاحق در قضیه مفروغ عنه است لذا همین که در تصرفات محرز شود متصرف ید لاحق متلاقی از ید سابق است لکن سبب مملک و یا ناقل قانونی خود را اقامه و اثبات دعوی نمی کند با وجود متقن بودن تعاقب ایادی (وقوع ید سابق) دیگر متصرف نمی تواند به حکم ماده ۳۷ ق.م به تصرفات خود راجع به مالکیت استناد کند قواعد فقهی الحق لمن سبق ، الحق القدیم لایضییع الشی ، القدیم یترک علی قدمه، مؤید قضیه می باشند بدین کیفیت رأی معترض عنه فرجام خواسته مخالفتی با موازین شرعی و مقررات قانونی ندارد رأی مطابق قانون و دلایل موجود در پرونده می باشد. ضمن ابرام آن پرونده را به دادگاه صادرکننده اعاده می نماید و فرجام خواهی مردود اعلام می گردد.

رئیس شعبه ۲۱ دیوان عالی کشور مستشار

اخوان ملایری حسینی طباطبائی