رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره درخواست طلاق زوجه به دلیل ازدواج مجدد زوج (دادنامه شماره ۹۲۰۹۹۷۰۹۰۶۸۰۱۳۰۹)

شماره دادنامه	۹۲۰۹۹۷۰۹۰۶۸۰۱۳۰۹
تاریخ دادنامه	۱۳۹۲/۰۹/۱۶
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۸ دیوانعالی کشور
گروه رأی	رای حقوقی
موضوع	درخواست طلاق زوجه به دلیل ازدواج مجدد زوج
قاضی	حسن عباسیان عبدالعلی ناصح کریمپور نطنزی

رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره درخواست طلاق زوجه به دلیل ازدواج مجدد زوج: اعلام گذشت زوجه در خصوص شکایت رابطه نامشروع زوج، دلیل رضایت وی در خصوص ازدواج مجدد وی که قبلا تحقق یافته محسوب نمی شود.

رأی خلاصه جریان پرونده

خانم س.ح. در تاریخ ۸/۱۱/۹۰ دادخواستی با وکالت خانم ر.م. به طرفیت آقای الف.س. به خواسته طلاق تقدیم نموده که شعبه ۲۴۴ دادگاه عمومی تهران تحت پرونده شماره ۱۹۰۰/۹۰ عهده دار رسیدگی شده است. وکیل خواهان در دادخواست تقدیمی توضیح داده که موکلش به موجب سند ازدواج شماره ۶۶۹۸ مورخ ۲۶/۱۱/۷۸ دفتر ازدواج شماره ... حوزه ثبتی تهران با صداقیه ۳۱۴ سکه بهار آزادی به عقد دائمی و رسمی خوانده درآمده است. حاصل این ازدواج یک فرزند دختر ۹ ساله می باشد. زوج دارای سوء رفتار بوده و مبادرت به ازدواج مجدد بدون اجازه و رضایت خواهان نموده است. با توجه به عسر و حرج زوجه و تخلف زوج از شروط ضمن عقد تقاضای صدور حکم طلاق دارد. اولین جلسه رسیدگی دادگاه به تاریخ ۲۲/۳/۹۱ با حضور خوانده تشکیل می گردد. خواهان و وکیل وی حضور ندارند. خوانده در مقام دفاع اظهار می دارد همسر اینجانب فقط به خاطر گرفتن امتیازات مالی و مادیات با طرح یک دعوای غیر واقعی در دادگاه ارشاد، اتهام رابطه نامشروع به اینجانب زده و علی رغم تبرئه اینجانب بعد از مدت پنج ماه مجددا اعلام نموده که همسر دوم بدون اطلاع ایشان برگزیده ام. لازم به ذکر است که ایشان کاملا از این موضوع اطلاع داشته و کتبا نیز رضایت خود را اعلام داشته و حالا بعد از گذشت پنج ماه به علت نرسیدن به اهداف مادی غیرمنطقی خود که زیر بار آن نرفته ام مجددا درخواست طلاق نموده است زوجه کل مبلغ مهریه اش را که ۳۱۴ سکه بوده معادل مبلغ ۱۵۴ میلیون تومان نقدا دریافت نموده است اینجانب در سن ۱۴ سالگی برادر خود را در جبهه های نبرد حق علیه باطل ازدست داده ام و برادر شهید هستم در سن ۱۶ سالگی به مدت دو سال از سال ۶۵ تا ۶۷ خودم در جبهه ها حضور داشته ام. دارای خانواده ای مذهبی و معتقد و پایبند به اصول اخلاقی بوده و هستم. ولی همسرم تحت تأثیر مسائل مادی بوده و به منظور دست یابی به کلیه اموال و دارایی اینجانب مرا تحت فشار قرار می داد تا سند آپارتمانی که در آن زندگی می کنیم را بنام وی مستقل نمایم و اختیاری که اموال خود را به ایشان بدهم وقتی با مخالفت من مواجه شد شروع به قهر و ترک منزل نمود و زندگی را به کام من و دخترم تلخ نموده و با ترک منزل مرا تحت فشار قرار داده است. مادرش سهم عمده و بزرگی در از هم پاشیدن زندگی ما داشته است. تحت فشار از اینجانب تعهد اخلاقی گرفته و با اغفال اینجانب و گرفتن تعهدات مکرر با این توجیه که این تعهدات اصلا ارزشی ندارد و شما تعهد بدهید تا زوجه به زندگی بازگردد بنده را اغفال می نمودند. زوجه از تابستان ۹۰ منزل را ترک نموده و محکوم به تمکین شده است. با توجه به دختر ۱۰ ساله و پرداخت کل مهریه و پایبند بودن بنده به کلیه اصول زندگی و خانواده حاضر به طلاق همسرم نیستم. خواهان ضمن اینکه یک سال است زندگی مشترک را ترک نموده در بین اقوام و بستگان شایع نموده که مشکل اخلاقی دارم و آبروی مرا نزد همگان از بین برده است. تصویری از دادنامه شماره ۱۱۷۹ مورخ ۴/۱۰/۹۰ شعبه هشتم دادگاه خانواده شهرری موضوع محکومیت زوجه به تمکین که طی دادنامه شماره ۱۸۹ مورخ ۳۰/۱/۹۱ شعبه ۲۶ دادگاه تجدیدنظر استان تهران تأییدشده ضمیمه می گردد. دادگاه بدون انجام تحقیقات و ارجاع امر به داوری ختم دادرسی را اعلام و با توجه به محتویات پرونده و اظهارات طرفین و احراز رابطه زوجیت و اینکه خواهان دلیلی که حکایت از وقوع وی در عسر و حرج باشد یا تحقق شروط ضمن عقد را اثبات نماید ارائه ننموده و صرف تنفر از شوهر نمی تواند موجبی برای از هم گسیختن نهاد مقدس خانواده گردد طی دادنامه شماره ۴۴۴ مورخ ۲۴/۳/۹۱ حکم به رد دعوی زوجه صادر می نماید. پس از ابلاغ این رأی به وکیل زوجه، نامبرده مبادرت به تجدیدنظرخواهی نموده و در لایحه خود توضیح می دهد که زوج از بندهای ۲و۱۲ شروط ضمن عقد تخلف نموده است. زوج بدون رضایت همسرش اقدام به ازدواج مجدد نموده و این موضوع را در پرونده جزایی شماره ۹۰۰۴۷۰ شعبه ۱۰۹۰دادگاه جزایی ارشاد تهران اقرار نموده است. چون شعبه موردنظر بلاتصدی بوده قرار بود وقت رسیدگی تجدید شود ولی بدون هیچ گونه رسیدگی دادرسی شعبه مبادرت به صدور رأی نموده است. یکی از دلایل سوء رفتار زوج تعهدات مورخ ۲۷/۱۰/۸۸ و ۸/۵/۹۰ می باشد که تقدیم می گردد. به ضمیمه لایحه تصویری از دادنامه شماره ۷۶۸ مورخ ۲۷/۶/۹۰ شعبه ۱۰۹۰ دادگاه جزایی تهران که طی آن زوج به اتهام رابطه نامشروع با خانم الف.ح. تحت تعقیب قرارگرفته ولی نامبردگان در مراحل دادرسی اظهار نموده اند بین آن ها صیغه محرمیت و عقد ازدواج موقت جاری شده و رابطه غیرشرعی نداشته اند و صرف نظر از اعلام گذشت شاکیه (زوجه) به لحاظ فقد ادله اثباتی حکم برائت متهمین صادرشده ارائه می شود. در تعهدنامه کتبی مورخ ۲۷/۱۰/۸۸ زوج اعلام نموده متعهد می شوم با توجه به خطاهایی که نسبت به همسرم داشته ام (مسائل غیراخلاقی و غیرشرعی) از این تاریخ به بعد اگر کوچک ترین خطا و اشتباه دیگری از من سر زند به نحوی که احتیاج به اثبات نداشته باشد و فقط در همین حد که ایشان این موضوع را تشخیص دهد تعهد می نمایم که بدون هیچ عذری در دادگاه خانواده حاضرشده و برگه طلاق را امضاء نمایم. در تعهدنامه مورخ ۸/۵/۹۰ زوج اعلام نموده: بدین وسیله به همسرم متعهد می شوم فردا صبح با ایشان در محضر حضور یافته و تعهد محضری می نمایم که حق طلاق یک طرفه را با در نظر گرفتن تمام شرایط نفقه و مهریه و دخترم را به ایشان محضری نمایم. شعبه ۴۷ دادگاه تجدیدنظر استان تهران به موضوع رسیدگی و با این استدلال که دادگاه بدوی قبل از ورود به ماهیت دعوی ملزم به تعیین داور بوده طی دادنامه شماره ۱۸۴۱ مورخ ۲۵/۹/۹۱ با تلقی حکم صادره به قرار ضمن نقض آن پرونده را به دادگاه بدوی اعاده می نماید. آقای ک.م. از ناحیه زوج اعلام وکالت می نماید. جلسه رسیدگی دادگاه بدوی به تاریخ ۲۳/۱۲/۹۱ با حضور زوجین و وکلای آنان تشکیل می گردد. وکیل خواهان مطالب خود را به شرح دادخواست تقدیمی اعلام و اضافه می نماید به لحاظ تخلف زوج از بند ۱۲ شروط ضمن عقد تقاضای طلاق داریم زیرا زوج در پرونده دیگری اقرار به ازدواج مجدد به صورت موقت نموده و شرط محقق شده است. ضمن اینکه زوج چندین مرتبه تعهد به حسن معاشرت داده و به لحاظ سوء رفتار خود تعهد داده که حق طلاق محضری به زوجه بدهد وکیل زوج در مقام دفاع اظهار می نماید که اقرار زوج در دادسرا تحت اجبار و اکراه و برای رهایی از اتهامی بوده که بیان شده است. ضمن اینکه حکم مورد استناد دارای دو قسمت است. یک قسمت آن اعلامی است که به شرح اظهارات طرفین اشاره کرده و یک قسمت به عدم وقوع بزه اشاره کرده است. تصویری از دادنامه شماره ۱۰۹۳ مورخ ۳۰/۷/۹۱ شعبه ۲۴۳ دادگاه خانواده تهران که طی آن دعوی طلاق زوجه به لحاظ تخلف زوج از شروط ضمن عقد به علت طرح همین موضوع در شعبه ۲۴۴ دادگاه خانواده تهران مواجه با صدور قرار رد دعوی شده ضمیمه می گردد. در این مرحله دادگاه مبادرت به صدور قرار ارجاع امر به داوری نموده که پس از تعیین داوران و طی تشریفات، نظر آنان که مفادا حکایت از عدم توفیق در برقراری صلح و سازش بین زوجین دارد، ارائه می شود. دادگاه در جلسه رسیدگی مورخ ۷/۳/۹۲ پرونده استنادی مربوط به رابطه نامشروع زوج را مطالبه و خلاصه مفید آن را در صورت مجلس قید می نماید. دادگاه ختم دادرسی را اعلام و با توجه به محتویات پرونده و اظهارات طرفین و احراز رابطه زوجیت و اینکه مساعی دادگاه و داوران در جهت ایجاد صلح و سازش مفید و مؤثر واقع نگردیده و زوجه و وکیل وی با اشاره به سوء رفتار زوج و دادن تعهدات کتبی در ازدواج مجدد مدعی عسر و حرج زوجه و تخلف زوج از بندهای ۲و۱۲ شروط ضمن عقد گردیده ولی زوج منکر ازدواج مجدد خود و سوء معاشرت گردیده و صدور تعهدها را نیز جهت حفظ کانون خانواده بیان کرده است و در پرونده استنادی دلیلی بر ازدواج مجدد زوج وجود نداشته و صرف تعهدات و وجود یک فقره پرونده کیفری که با اشاره به رضایت زوجه منجر به حکم برائت شده نمی تواند دلیلی بر سوء معاشرت زوج و وجود عسر و حرج باشد بنابراین با توجه به اینکه خواهان دلیل موجه و محکمه پسندی برای اثبات ادعایش به دادگاه ارائه ننموده ادعای خواهان را وارد ندانسته و طی دادنامه شماره ۶۰۰ مورخ ۱۰/۴/۹۲ حکم به رد دعوی زوجه صادر می نماید. پس از ابلاغ این رأی به وکیل زوجه، نامبرده مبادرت به تجدیدنظرخواهی نموده و در لایحه خود به دلایل عسر و حرج زوجه و تحقق شروط ضمن عقد اشاره می نماید. زوج نیز طی لایحه ای به موارد مطروحه در لایحه تجدیدنظرخواه پاسخ می دهد. شعبه ۴۷ دادگاه تجدیدنظر استان تهران، تجدیدنظرخواهی وکیل زوجه نسبت به دادنامه شماره ۶۰۰ مورخ ۱۰/۴/۹۲ شعبه ۲۴۴ دادگاه خانواده تهران را وارد ندانسته و طی دادنامه شماره ۹۹۹ مورخ ۲۰/۶/۹۲ رأی تجدیدنظر خواسته را تأیید نموده است. این رأی در تاریخ ۲۶/۶/۹۲ به زوجه ابلاغ گردیده و نامبرده ظرف مهلت مقرر قانونی، اعتراض و دادخواست فرجامی خود را نسبت به دادنامه اخیر تقدیم نموده که پس از ثبت و تبادل لوایح جهت رسیدگی به این شعبه ارجاع شده است. گزارش پرونده و لایحه فرجامی هنگام شور قرائت می شود.

هیأت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید پس از قرائت گزارش آقای مسعود کریمپور نطنزی عضو ممیز و ملاحظه اوراق پرونده مشاوره نموده چنین رأی می دهد:

رأی شعبه دیوان عالی کشور

فرجام خواهی خانم س.ح. نسبت به دادنامه شماره ۹۹۹ مورخ ۲۰/۶/۹۲ شعبه ۴۷ دادگاه تجدیدنظر استان تهران که در مقام تأیید دادنامه شماره ۶۰۰ مورخ ۱۰/۴/۹۲ شعبه ۲۴۴ دادگاه عمومی تهران اصدار گردیده و متضمن حکم به رد دعوی زوجه فرجام خواه به خواسته طلاق است، وارد و موجه به نظر می رسد زیرا زوجه و وکیل وی در دادخواست تقدیمی و مراحل دادرسی و لوایح ارائه شده با اشاره به سوء رفتار زوج و دادن تعهدات کتبی متعدد و ازدواج مجدد بدون رضایت زوجه مدعی عسر و حرج زوجه و تخلف زوج از بندهای ۲و۱۲ شروط ضمن عقد گردیده و محکمه با توجه به محتویات پرونده و اظهارات و مدافعات طرفین و اخذ نظریه داوران و ملاحظه پرونده استنادی مربوط به رابطه نامشروع زوج با این استدلال که زوج منکر ازدواج مجدد خود و سوء رفتار گردیده و در پرونده استنادی نیز دلیلی بر ازدواج مجدد زوج وجود نداشته و صرف تعهدات و وجود یک فقره پرونده کیفری که با رضایت زوجه منجر به صدور حکم برائت گردیده نمی تواند دلیلی بر سوء معاشرت زوج و وجود عسر و حرج برای زوجه باشد و نظر به اینکه زوجه دلیلی برای اثبات ادعایش ارائه ننموده حکم به رد دعوی وی صادر نموده است. درحالی که اولا به حکایت پرونده استنادی پس از صدور قرار مجرمیت و کیفرخواست علیه زوج و خانم الف.ح. به اتهام برقراری رابطه نامشروع به علت اظهارات متهمین به شرح اوراق و ردیف ۴۳ و ۴۴ پرونده و احراز رابطه زوجیت حکم برائت متهمین صادرشده است زوج به شرح صورت جلسه مورخ ۲۲/۶/۹۰ شعبه ۱۰۹۰ دادگاه جزایی تهران خداوند را به شهادت گرفته و اقرار نموده که با خانم الف.ح. صیغه محرمیت جاری نموده ایم و خانم الف.ح. نیز اقرار نموده که بین ما صیغه محرمیت پشت موتورسیکلت جاری شد. دادگاه نیز طی دادنامه شماره ۷۶۸ مورخ ۲۷/۶/۹۰ چنین انشاء رأی نموده است: با توجه به مجموع محتویات پرونده، دفاعیات و انکار متهمین در مراحل تحقیق و دادرسی در جلسه دادگاه و اظهارات ایشان مبنی بر اینکه بین نامبردگان صیغه محرمیت و عقد موقت ازدواج جاری شده و رابطه غیرشرعی نداشته اند و کاملا شرعی بوده است و با عنایت به اینکه برخلاف ادعای آن ها در پرونده دلیل و مدرکی وجود ندارد. ... صرف نظر از اعلام گذشت شاکیه خانم س.ح. به لحاظ فقد ادله اثباتی حکم برائت متهمین صادر می گردد ;. ملاحظه می شود که دادگاه با احراز رابطه زوجیت موقت بین متهمین ناشی از اقرار آنان حکم برائت صادر نموده و حتی زوج در لوایح خود تلویحا ازدواج مجدد خود را نیز پذیرفته ولی آن را ناشی از اعلام رضایت زوجه توصیف نموده درحالی که اعلام گذشت زوجه در خصوص شکایت مبنی بر رابطه نامشروع زوج بوده و نمی توان آن را به عنوان رضایت برای ازدواج مجدد زوج که قبلا تحقق یافته محسوب نمود. ضمن اینکه تعهدات مکتوب زوج در چندین نوبت نیز حکایت از قبول نمودن سوء رفتار و دادن حق طلاق به زوجه دارد. بنابراین مجموع موارد مراتب اشعاری بر عسر و حرج زوجه در تداوم زوجیت و تخلف زوج از بند ۱۲ شروط ضمن عقد دلالت داشته و رد دعوی نامبرده با محتویات پرونده مغایرت دارد. ازاین رو دادنامه های بدوی و فرجام خواسته که بدون توجه به موارد مرقوم انشاء گردیده به لحاظ عدم مطابقت آن با دلالت محتویات پرونده و مغایرت آن با موازین قانونی مخدوش بوده و مستندا به بند ۲ ماده ۳۷۱ قانون آیین دادرسی مدنی نقض می شود و رسیدگی مجدد به استناد بند ج ماده ۴۰۱ همان قانون به شعبه هم عرض دادگاه صادرکننده رأی منقوض ارجاع می گردد.

رئیس شعبه ۸ دیوان عالی کشور مستشار عضو معاون

عباسیان ناصح کریمپور نطنزی