رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره درخواست طلاق زوجه به سبب اعتیاد زوج

شماره دادنامه	۹۴۰۹۹۷۰۹۰۷۶۰۰۷۱۵
تاریخ دادنامه	۱۳۹۴/۱۲/۲۴
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۱۶ دیوانعالی کشور
گروه رأی	رای حقوقی
موضوع	درخواست طلاق زوجه به سبب اعتیاد زوج
قاضی	دیوسالار عبدالعلی ناصح عباسعلی علیزاده

رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره درخواست طلاق زوجه به سبب اعتیاد زوج: در دعوی طلاق از سوی زوجه به دلیل عسر و حرج ناشی از اعتیاد زوج، لازم است علاوه بر اصل اعتیاد، استمرار آن و توان و بضاعت او برای اداره زندگی نیز بررسی گردد.

رأی خلاصه جریان پرونده

پرونده :خانم ز. ع. بطرفیت آقای ع. ع. دادخواستی به خواسته طلاق درتاریخ ۱۳۹۴/۱/۱۰ درمحاکم خانواده تهران مطرح نموده که به شعبه ۲۴۵ خانواده ارجاع شده است خواهان تصویر سند نکاحیه ....مورخ ۱۳۸۴/۳/۱۸ را که موید رابطه زوجیت بین او و خوانده است پیوست دادخواست نموده و گفته است حاصل زندگی مشترک یک فرزند دختر می باشد که بلحاظ عسرو حرج حادث بر زندگی مشترک و تحقق شرط ضمن عقد صدور حکم طلاق و رأی شایسته را خواستارم دادگاه وقت جهت رسیدگی تعیین نموده است درجلسه دادرسی مورخ ۱۳۹۴/۲/۲ طرفین در دادگاه حاضر شده اند دادگاه بدوا زوجین را به سازش دعوت نموده که موثر واقع نشده سپس خطاب به زوجه خواسته خود را مستدلا بیان نمایند پاسخ داده است خواسته به شرح دادخواست تقدیمی است با این توضیح که مهریه ۲۲۵ عدد سکه تمام بهار آزادی است که بعقد ازدواج خوانده درآمده ام فرزند دختر شش ساله دارم شوهرم قبل از ازدواج با من اعتیاد داشته و اعتیاد او تریاک است چهارماه است که جدا از هم زندگی مینمائیم جهیزیه ام را میخواهم با توجه به اینکه در عسرو حرج شدید قرارگرفته ام تمام مهریه ام را در قبال طلاق بشوهرم بذل مینمایم حضانت فرزند مشترک را هم خودم بعهده میگیرم ولی نفقه او را باید پدرش بدهد دادگاه خطاب به خوانده چه دفاعی دارید ؟ ج - اظهار داشت که قبول دارم که یکسال بعد از شروع زندگی مشترک شروع به کشیدن تریاک کردم و تا عید سال ۱۳۹۳می کشیدم البته این نبود که همیشه بکشم یکسال ویک ماه است ترک کرده ام حاضر به طلاق همسرم نیستم با توجه به اینکه گچ کار هستم و دیسک کمر داشتم مجبور بودم که تریاک بکشم و از موقعی که ازدواج کردیم کمردرد دارم خواهان گفته است شوهرم خودش بمن گفته بود که قبل از ازدواج من اعتیاد به تریاک داشتم یکسا ل است نفقه من را نداده خودم کارکردم در خیاطی خوانده اظهار داشت که اعتیاد من باعث نشده من به امورات زندگی نرسم همسرم هر زمانی هم کمرم درد میکرد زندگی را ترک می کرد من تا زمانی همسرم درمنزل بوده است نفقه وی را داده ام الآن سرکار رفته ام . دادگاه بعد از ختم جلسه قرار ارجاع امر به داوری صادر نموده است زوج به پزشکی قانونی معرفی شده است داور زوجه در برگ ۲۰ پرونده نتیجه سعی و تلاش خود را برای سازش فیمابین ناموفق اعلام و صدور حکم شایسته را بنظر دادگاه محول نموده است چون زوج داور خود را معرفی نکرده است دادگاه از داوران مجتمع خانواده یکنفر را با پرداخت حق الزحمه او توسط خواهان بعنوان داور زوج به قید قرعه تعیین نموده است در برگ های ۳۰ و ۲۶ پرونده باتفاق داور زوجه نظر بر عدم توفیق در اصلاح ذات البین و اصرار زوجه به طلاق و مخالفت زوج با طلاق اعلام نموده اند دادگاه برای تعیین نفقه فرزند مشترک قرار ارجاع امر به کارشناس صادر نموده است . زوج نیز داوری از جانب خودش معرفی کرده است که نظریه او را نیز دادگاه اخذ نموده که در برگ ۳۷ پرونده پیوست است که توفیق در اصلاح ذات البین نداشته است در برگ ۴۳ پرونده نظریه کارشناس در رابطه با نفقه ماهیانه فرزند مشترک با تعیین رقم ماهیانه دویست وسی هزار تومان اعلام شده است که بطرفین ابلاغ شده است سپس دادگاه با بررسی اوراق پرونده در تاریخ ۱۳۹۴/۹/۱۱ و ختم دادرسی بدین شرح انشاء رأی نموده است درخصوص دادخواست خانم ز. ع. فرزند ا. بطرفیت آقای ع.ع. فرزند ن. به خواسته طلاق خواهان تمام مهریه اش را در قبال طلاق به شوهرش با توجه به اعتیاد او به تریاک از قبل از ازدواج و عسرو حرج شدید در زندگی مشترک و تحقق شرط ضمن عقد بذل نموده و جهیزیه اش را میخواهد حضانت فرزند مشترک را برعهده میگیرد ولی نفقه اش را باید شوهرش بدهد دادگاه ضمن احراز علقه زوجیت دائم بین طرفین بموجب تصویر سند نکاحیه به شماره .... صادره از دفتر رسمی ازدواج شماره ... حوزه ثبتی شهرری با عنایت به دادخواست تقدیمی خواهان و سایر اظهارات وی در جلسه دادرسی و با توجه به اقرار صریح خوانده مبنی بر اینکه قبول دارد یکسال بعد از شروع زندگی مشترک شروع به کشیدن نموده است و تا عید سال ۱۳۹۳ تریاک می کشیده و نظر به اینکه دفاعیات خوانده موثر درمقام نبوده است زوجه تمامی مهریه مافی القباله خویش را در قبال طلاق به شوهرش بذل نموده که این موضوع قرینه و اماره ای قوه بر نهایت عسرو حرج وی میباشد و از طرفی تلاش دادگاه و داوران درخصوص سازش و اصلاح ذات البین موثر درمقام نبوده و زوجه هم چنان اصرار بر طلاق دارد لذا با احراز عسرو حرج زوجه خواسته وی را وارد تشخیص دانسته به استناد ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی و قاعده فقهی لاضرر و لاضرار فی الاسلام و اینکه شارع حکیم تکلیف بما لایطاق نمی فرماید خوانده را به مطلقه نمودن خواهان ملزم و محکوم مینماید . طرفین میتوانند با حضور در یکی از دفاتر طلاق پس از اجرای صیغه طلاق واقعه مزبور را به ثبت برسانند نوع طلاق با توجه به اینکه زوجه تمامی مهریه خود را در قبال طلاق بذل نموده است خلع می باشد رعایت شرایط صحت طلاق حسب مورد بعهده مجری صیغه خواهد بود به استناد ماده ۳۳ قانون حمایت خانواده مدت اعتبارحکم شش ماه پس از تاریخ ابلاغ رأی فرجامی یا انقضای مهلت فرجام خواهی می باشد . ارائه گواهی پزشک ذی صلاح در مورد وجود جنین یا عدم آن به دفتر ثبت طلاق الزامی است به استناد تبصره ذیل همان ماده در صورت امتناع زوج از حضور در دفتر رسمی ثبت طلاق به سردفتر مربوطه نمایندگی در اجرای صیغه طلاق تفویض میگردد حضانت فرزند مشترک دختر با توجه به سن وی بمادر و با توجه به عدم صلاحیت خوانده به خواهان سپرده می شود و حق ملاقات با نامبرده را برای خوانده در روز جمعه هر هفته ( از ساعت ۱۰ صبح تا هفده غروب محفوظ می باشد نفقه طفل موصوف به عهده خوانده با توجه به نظر کارشناس ماهیانه دویست و سی هزار تومان تعیین میشود زوج مکلف به استرداد جهیزیه زوجه طبق لیست می باشد رأی صادره قابلیت تجدید نظرخواهی و فرجام خواهی دارد از این رأی زوج در فرجه قانونی تجدید نظرخواهی ننموده و در فرجه فرجامی اقدام به تقدیم دادخواست فرجامی کرده است که هنگام شور لایحه وی با گزارش پرونده قرائت میشود هیئت شعبه درتاریخ بالا تشکیل گردید پس از قرائت گزارش آقای عبدالعلی ناصح عضو ممیزو اوراق پرونده و نظریه کتبی آقای محمد دیو سالار دادیار دیوانعالی کشور اجمالا مبنی بر نقض دادنامه شماره ۱۳۴۸/۹۴ فرجام خواسته مشاوره نموده چنین رأی می دهد:

رأی شعبه دیوان عالی کشور

با وصف اینکه خواسته خواهان طلاق به لحاظ اعتیاد زوج و عسرو حرج ناشی از آن و نیز شرط ضمن عقد در دادخوست ذکر شده است دادگاه محترم در مورد بررسی صحت و سقم اظهارات زوج که گفته است از اول سال ۹۳ ترک اعتیاد نموده است او را به پزشکی قانونی معرفی نموده است و نامه مربوطه را نیز به خود او تسلیم نموده ولی پیگیر نتیجه استعلام نشده است . از طرفی صرفا موضوع عسرو حرج ادعائی زوجه را مورد توجه قرار داده است درحالیکه برای اثبات عسرو حرج ناشی از اعتیاد زوج لازم بوده است استمرار اعتیاد او را روشن سازد تا صحت و سقم ادعای زوجه باثبات برسد از جانب دیگر در پرونده از تمام صفحات عقد نامه تصویر برابر با اصل موجود نیست تا معلوم شود شرط ضمن العقد که مورد ادعای زوجه در دادخواست بوده است تحقق یافته یا خیر؟ تا درصورت اثبات استحقاق زوجه در استفاده از شرط ضمن عقد حق زوجه در اعمال وکالت موضوع بند ب شرط ضمن عقد قابل اعمال باشد . در مورد تعیین تکلیف حق ملاقات پدر با فرزند شایسته است ازوالدین دعوت بعمل آید که ساعات و طول مدت ملاقات ونحوه و محل ملاقات و چگونگی ملاقات پدر با فرزند که بصورت دراختیار داشتن او در مدت تعیین شده باشد برای جلوگیری از هرگونه اختلاف بعدی توسط دادگاه محترم روشن شود و در رأی ذکر گردد بنا بمراتب بلحاظ وجود نقص در رسیدگی های معموله در پرونده مستندا به بند ۵ ماده ۳۷۱ و بند دو ماده ۴۰۱ قانون آئین دادرسی مدنی رأی فرجام خواسته نقض و پرونده جهت رسیدگی مجدد به دادگاه محترم صادر کننده رأی منقوض ارجاع میگردد تا پس از انجام نقائص مورد نظر بشرح فوق الذکر که اجمالا بشرح ذیل نیز متذکر میگردد.۱ - اخذ تصویر کامل از سند نکاحیه زوجین از زوجه درصورت عدم دسترسی رونوشت کامل سند نکاحیه که در آن شروط ضمن العقد که به امضاء زوجین رسیده مشخص باشد و پیوست آن به پرونده شود .۲ - اظهار نظر درخصوص تحقق شرط یا عدم تحقق آن دررأی۳ - اخذ نظریه پزشکی قانونی در مورد اعتیاد زوج در وضع حاضر۴ - تحقیق در مورد میزان درآمد ماهیانه زوج که آیا ( با فرض اینکه شرط ضمن العقد فیمابین بامضاء نرسیده باشد) زوج توان و بضاعت کافی برای اداره زندگی مشترک درصورت استمرار اعتیاد به تریاک دارد یا خیر بنحو مقتضی . سپس با توجه به نتایج حاصله از این تحقیقات و با اخذ توضیح از زوجین درخصوص نحوه ملاقات پدر با فرزند درصورتی که نزد مادر تا سن بلوغ باشد چگونه خواهد بود رأی مقتضی و با توجه به محتویات پرونده صادر فرمایند .

شعبه ۱۶ دیوان عالی کشور- رئیس و مستشار

عبدالعلی ناصح - عباسعلی علیزاده