رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره رابطه اثبات صحت عقدنامه و اثبات زوجیت

شماره دادنامه	۹۴۰۹۹۷۰۹۰۸۳۰۰۱۱۴
تاریخ دادنامه	۱۳۹۴/۰۲/۱۶
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۲۳ دیوانعالی کشور
گروه رأی	رای حقوقی
موضوع	رابطه اثبات صحت عقدنامه و اثبات زوجیت
قاضی	یعقوب انصاری موسی جعفری

رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره رابطه اثبات صحت عقدنامه و اثبات زوجیت: درصورتی که خواسته خواهان، اثبات صحت و اصالت عقدنامه عادی باشد، رسیدگی به موضوع اثبات زوجیت و صدورحکم دراین خصوص،خارج از خواسته خواهان تلقی شده و رای صادره نقض می شود.

رأی خلاصه جریان پرونده

در تاریخ ۱۳۹۲/۱۱/۰۱ آقای ع. ه.ش. به وکالت از خانم م. ب. دادخواستی به طرفیت آقای ف. د. و غیره که در صفحه دوم دادخواست اسامی آنها قید شده به خواسته اثبات صحت و اصالت عقدنامه عادی ازدواج دائم مورخ ۱۳۸۵/۰۲/۰۴ به انضمام کلیه خسارات قانونی تقدیم دادگاه عمومی شیراز نموده و توضیح می دهد موکله خانم م. ب. مطابق عقد نامه مورخ ۱۳۸۵/۰۲/۰۴ با مرحوم ح. د. فرزند ع. ازدواج دائم نموده لذا تقاضای حکم به صحت و اصالت عقد نامه شرعی و ازدواج دائم تاریخ فوق و تنفیذ آنرا نموده است رسیدگی به شعبه دوازدهم محاکم ارجاع می گردد آقای الف. ز. با تقدیم وکالتنامه از سوی خواندگان آقای م. د. اعلام وکالت نموده است جلسه دادگاه در تاریخ ۱۳۹۲/۱۱/۲۱ با حضور وکلای طرفین تشکیل وکیل خواهان اظهار داشته مطابق عقد نامه شرعی مورخ ۱۳۸۵/۰۲/۰۴ موکل با آقای ح. د. ازدواج دائم نموده است لذا با توجه به فوت آقای ح. د. درخواست اثبات صحت و اصالت عقد نامه عادی شرعی مورخه ۱۳۸۵/۰۲/۰۴ را مستدعی شده و ادامه می دهد دادخواست بر علیه تمامی وراث تقدیم گردیده است وکیل خواندگان اعلام داشته عرایض به شرح لایحه ای است که تقدیم می گردد که در آن قید نموده خواندگان از چنین عقد و ازدواجی خبر نداشته و پس از آگهی حصروراثت هم خواهان هیچگونه اعتراضی نکرده و چون دعوا بر میت است لازم است علاوه بر اقامه بینه سوگند هم داشته باشد و منظور وی این است وراث را در آشفتگی و سختی قرار دهد و از طرفی عقد نامه باید اصالتش اثبات گردد و لذا درخواست حکم به عدم اثبات صحت و اصالت عقد نامه شرعی ازدواج دائم نموده است دادگاه قرار ارجاع امر در خصوص اصالت عقد نامه عادی ارائه شده به کارشناسی صادر و کارشناس اظهارنظر نموده :عکس های الصاقی فاقد مهر عاقد است نحوه تقریر و تنظیم عقدنامه را با عقد نامه های عادی متداول متفاوت اعلام کرده و اعلام نظر نموده که عقد نامه توسط غیر عاقد تنظیم شده است و در بند سه اعلام داشته امضاء منسوب به مرحوم ح. د. از نظر ویژه گیهای تحریری و ... با ویژگیهای تحریری و امضائی آن مرحوم در مدارک اساس تطبیق مطابقت ندارد (منفی) ص ۳۹ متعاقب اعتراض خواهان موضوع به هیئت سه نفره کارشناسان خط ارجاع هیئت کارشناسی امضاء منتسب به مرحوم ح. د. را ( که به عنوان زوج در ذیل عقد نامه شرعی مورخ ۱۳۸۵/۰۲/۰۴ درج شده) با امضاء مسلم الصدور آن مرحوم در ذیل مدارک اساس تطبیق فوق الذکر در رأی مغایرت اعلام نموده است و در عقد نامه مهر عاقد ضرب نگردیده و عکس های زوجین نیز فاقد آثار مهری می باشند ص ۶۵ – ۶۴ زوجه استشهادیه ای که حکایت از زندگی مشترک وی با مورث خواندگان دارد تقدیم نموده و دادگاه با عنایت به استشهادیه قرار استماع شهادت شهود صادر نموده و خانم ب. ف. با قید قسم و اینکه حاجی د. و خانم م. ب. مستأجر ما بودند گواهی به زن و شوهری به آنان داده ص ۸۰ خانم ف. پ. بدون اتیان سوگند به حضور آقای د. در منزل خانم م. ب. گواهی داده سپس ادامه داده یک اتاق از منزل خود را در اختیار آنان گذاشته بودم دادگاه طی دادنامه شمارۀ ۰۰۷۳۰ مورخ در خصوص دعوی خواهان به طرفیت ورثه مرحوم ح.د. با وکالت الف. ز. به خواسته اثبات صحت و اصالت عقد نامه عادی ازدواج دائم مورخ ۱۳۸۵/۰۲/۰۴ و خسارات قانونی بعد از انعکاس اظهارات وکیل خواهان و نظریه وکیل خوانده ها در خصوص انکار و تردید نسبت به عقد نامه ارائه شده و نظریه کارشناس و هیئت کارشناسی مبنی بر مغایرت امضاء منتسب به مرحوم ح. د. باامضاء های مسلم الصدور وی و نحوه شهادت شهود خواسته خواهان را ثابت ندانسته و رأی بر بی حقی خواهان صادر می نماید آقای ع. ه.ش. به وکالت از خانم م. ب. از رأی فوق الذکر تجدیدنظرخواهی نموده و شعبه بیست و دوم دادگاه تجدیدنظر استان فارس در تاریخ ۱۳۹۳/۱۰/۱۸ تشکیل جلسه داده وکیل خواهان اظهار داشته موکل در تاریخ ۱۳۸۵/۰۲/۰۴ به عقد دائمی مرحوم ح. د. در آمده و از آن تاریخ زندگی مشترک داشته اند و شهود موکل در جلسه حضور دارند عاقد فوت نموده از شهود آقای ص. ع. ف. جای فرزند ق.ع. به ازدواج بر علقه زوجیت خواهان و مرحوم د. گواهی داده است ص ۱۰۷ و آقای آ. آ. نیز به این نحو شهادت داده و می گوید و مراسم نگرفتند پ. آ. نیز می گوید این دو با هم ازدواج کرده بودند ص ۱۰۹ – ۱۰۸ دادگاه پس از استماع نظرات و مدافعات وکلاء با اعلام ختم رسیدگی برابر دادنامه شمارۀ ۱۳۴۱ – ۱۳۹۳/۱۰/۳۰ تجدیدنظرخواهی آقای ع. ه.ش. به وکالت از خانم م. ب. نسبت به دادنامه ۰۰۷۳۰ مورخ ۱۳۹۳/۰۶/۱۲ که متضمن رأی بر بی حقی تجدیدنظرخواه راجع به خواسته اولیه است اثبات صحت و اصالت نکاحنامه عادی دائم مورخ ۱۳۸۵/۰۲/۰۴ از این حیث وارد است که هر چند کارشناس محترم به وی و نیز هیأت کارشناسی به عدم تطبیق امضاء ذیل نکاحنامه عادی ارائه شده با امضاء مسلم الصدور مورث خواندگان اظهارنظر نموده اند لیکن با عنایت به اینکه شهود تعرفه شده متفقا بروجود علقه زوجیت فیمابین تجدیدنظرخواه و مورث تجدیدنظرخواندگان شهادت داده اند و با عنایت به اینکه در صورت اقامه دلیل اثباتی بر وقوع اصل نکاح و شک ودر نوع آن ازحیث دائم و موقت و یا اختلاف در نوع آن اصل بردوام زوجیت است و تجدیدنظرخواه هم مصر بر نکاح دائم است لذا به نظر اعضاء دادگاه تجدیدنظروجود علقه زوجیت دائمی فیمابین خانم م. ب. و ح. د. محرز است و حکم بر اثبات علقه زوجیت دائم این دو صادر می نماید آقای ح. پ. از دادنامه اخیرالذکر فرجام خواهی نموده و در لایحه فرجامی اولا ایراد شکلی می نماید که خواسته اثبات صحت و اصالت عقد نامه عادی مورخ ۱۳۸۵/۰۲/۰۴ بوده ودر حالی که دادگاه براثبات علقه زوجیت دائم بر اساس شهادت شهود تعرفه شده حکم صادر نموده است و با عنایت به نظر کارشناسان نیز که در عقدنامه ای که یکصد سکه بعنوان مهریه تعیین کرده امضاء زوج با امضاهای مسلم وی تطبیق ندارد و مطالب دیگری نیز عنوان که به هنگام شور مجددا قرائت و مورد توجه قرار خواهد گرفت پرونده پس از طی مراحل قانونی به دیوانعالی کشور ارسال و رسیدگی به این شعبه ارجاع گردیده است. هیئت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید پس از قرائت گزارش آقای ج. ی عضو ممیز و اوراق پرونده مشاوره نموده چنین رأی می دهد:

رأی شعبه دیوان عالی کشور

دادنامه فرجامخواسته مالا مخدوش می باشد زیرا خواسته خواهان اولیه اثبات صحت و اصالت عقد نامه عادی مورخ ۱۳۸۵/۰۲/۰۴ بوده و دادگاه بدوی هم با توجه به این امر و اینکه خواسته اثبات نکاح نبوده است بلکه صحت اصالت عقد نامه می باشد و اصالت عقد نامه نیز مورد تأیید کارشناسان قرار نگرفته است ، دعوی را رد نموده است با این وصف رسیدگی به اثبات زوجیت در مرحله تجدیدنظر و صدور حکم در این خصوص بلحاظ اینکه خارج از خواسته خواهان است و در مرحله نخستین مورد حکم قرار نگرفته است وجاهت قانونی نداشته است و مقتضی بوده دادگاه تجدیدنظر با توجه به اصرار وکیل خواهان (تجدیدنظرخواه) مبنی بر مطابقت امضاء ذیل عقد نامه با امضاء مسلم الصدور زوج متوفی و اعتراض تلویحی به نظریه کارشناسان ، چنانچه رسیدگی را ناقص تشخیص داده مجددا به موضوع رسیدگی و احیانا از شهودی که شاهد تنظیم عقد نامه بوده اند تحقیق و یا بار دیگر به هیئت کارشناسی ارجاع و بعد مبادرت به صدور رأی در راستای خواسته اولیه می نمود ، علیهذا به جهات اشعار رأی صادره در وضعیت حاضر قابلیت تأیید را ندارد و نقض می گردد و رسیدگی مجدد به همان شعبه صادر کننده رأی منقوص محول می گردد.

شعبه ۲۳ دیوان عالی کشور- رئیس و مستشار

یعقوب انصاری - موسی جعفری