رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره رای تکراری (دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۹۰۷۵۰۰۱۴۰)

شماره دادنامه	۹۴۰۹۹۷۰۹۰۷۵۰۰۱۴۰
تاریخ دادنامه	۱۳۹۴/۰۵/۱۳
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۱۵ دیوانعالی کشور
گروه رأی	رای حقوقی
موضوع	رای تکراری
قاضی	جعفر قدیانی سید محمود تولیت مرتضی شریفی

رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره رای تکراری: در صورتی که زوجه دارای سابقه محکومیت کیفری از جهت ضرب و جرح و توهین به زوج باشد، اما زوج نیز متقابلا محکومیت های مشابهی نسبت به زوجه داشته باشد، با نظر به رفتار متقابل طرفین، نمی توان محکومیت زوجه را دلیل سوءرفتار وی دانست و او را از اعمال شرط تنصیف دارایی در دعوی طلاق از ناحیه زوج، محروم کرد.

رأی خلاصه جریان پرونده

حسب محتویات پرونده آقای م. غ.(زوج) دادخواستی به خواسته صدور گواهی عدم امکان سازش جهت اجرای صیغه طلاق با توجه به مقررات ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی به طرفیت خوانده خانم ز. م. (زوجه) تقدیم دادگاه خانواده شهرستان زنجان نموده و چنین توضیح داده که به موجب سند نکاحیه پیوست با خوانده ازدواج دائم کرده ام و حاصل این زندگی مشترک دو فرزند میباشد با توجه به اختلافات و ناراحتی های فیما بین و اینکه زوجه بنای ناسازگاری دارد و با توجه به مسائل روحی و روانی ادامه زندگی مشترک غیر ممکن گردیده لذا تقاضای صدور گواهی عدم امکان سازش جهت اجرای صیغه طلاق را دارم. پس از تعیین وقت دادرسی و ابلاغ دادخواست و اوراق قضائی به طرفین شعبه ششم دادگاه خانواده زنجان در وقت مقرر با حضور طرفین تشکیل وخواهان در دادگاه اظهار نموده، حاضر به پرداخت مهریه زوجه به میزان سیصد و پنجاه میلیون ریال می باشم و زوجه سایر حقوق خود شامل اجرت المثل و نفقه را دریافت نموده است و یک قطعه زمین مسکونی در منطقه ... و یک قطعه در ... از بابت اجرت المثل و نفقه برای نامبرده خریداری کرده ام ولی دلیلی برای اثبات این موضوع ندارم. خوانده خانم م. در دفاع اظهار نموده که زوج در طول مدت زندگی به بنده نفقه پرداخت نکرده و خودم فرهنگی هستم و حقوق ماهانه خود را خرج خانواده ام نمودم و از ارث پدری خود زمین ... را خریداری کرده ام و نامبرده از بابت اجرت المثل و نفقه ایام زندگی مشترک چیزی پرداخت نکرده است. دادگاه با صدور دستور وقت احتیاطی مقرر نموده ۱- از طرفین خواسته شود لیست دارائی حاصل از زندگی مشترک را با توجه به مطالبه نصف دارایی زوج توسط زوجه اعلام دارند . ۲-از خواهان خواسته شود هزینه کارشناسی تعیین اجرت المثل ایام زندگی مشترک و تعیین نفقه ایام عده و میزان نصف دارایی اموال زوج توسط وی پرداخت شود.۳- از خوانده خواسته شود چنانچه ادعایی مبنی بر جهیزیه و وجود آن نزد زوج داشته باشد لیست آن را به دادگاه ارائه دهد. دادگاه سپس قرار کارشناسی و ارجاع امر به داوری و تعیین حکمین از ناحیه دو طرف را صادر و آقای م. غ. به عنوان داور زوج و آقای ا. ع. به عنوان داور زوجه معرفی و با تشکیل جلسه توجیهی وظایف داوری به آنان تفهیم و اعلام شده است بتاریخ ۱۳۹۲/۱۰/۱۱ آقای م. غ. داور زوج با تقدیم نظریه کتبی به دادگاه اعلام نموده که اینجانب طی جلساتی تمام سعی و تلاش خود را در خصوص ایجاد صلح و سازش بین زوجین و تداوم بخشیدن به زندگی مشترک نمودم. لیکن متاسفانه تمامی این تلاش ها بی نتیجه مانده و عملا اصلاح ذات البین میسر نگردیده و راهی جز طلاق باقی نمانده است. آقای ا. ع. داور زوجه نیز ذیل آن را امضاء کرده است . شعبه ششم دادگاه عمومی زنجان بشرح دادنامه شماره ۲۲۰۱ مورخه ۱۳۹۲/۱۱/۱ و با ملاحظه کپی مصدق سند نکاحیه ... و نظر به اقرار طرفین و احراز رابطه زوجیت دائم و اینکه با توجه به داوری و سعی در جهت انصراف از طلاق نتیجه ای حاصل نگردیده و با اصرار خواهان به طلاق با استناد به مواد ۱۱۳۳ و ۱۱۴۶ قانون مدنی و ماده ۲۶ قانون حمایت از خانواده گواهی عدم امکان سازش جهت احراز ثبت طلاق صادر و مقرر نموده مهریه به میزان سیصد و پنجاه و شش میلیون ریال و اجرت المثل با توجه به نظر کارشناس به مبلغ دویست و چهل و نه میلیون ریال و ده میلیون ریال بابت نفقه ایام عده توسط زوج پرداخت و جهیزیه مسترد گردد و اینکه دو فرزند مشترک از حضانت خارج هستند و انتخاب با خود ایشان است و نوع طلاق رجعی اعلام و گواهی صادره سه (۳) ماه اعتبار دارد. پس از ابلاغ رای زوجه خانم ز. م. با تقدیم دادخواست تجدیدنظر خواهی نموده و اعلام داشته که به موجب بند الف شرایط عقد نکاح مندرج در سند نکاحیه که به امضای اینجانب و تجدیدنظرخوانده رسیده مقرر بوده در صورتی که طلاق به درخواست زوجه نباشد زوج نصف دارایی بدست آمده در ایام زندگی مشترک را به زوجه منتقل نماید در این خصوص لازم بود دادگاه انشاء رأی نماید. علیرغم اینکه لیست اموال به دادگاه داده شده این موضوع مورد رسیدگی واقع نشده است . لذا تقاضای نقض رای و صدور حکم شایسته در این باب را نموده است. شعبه اول دادگاه تجدیدنظر استان زنجان به موجب دادنامه شماره ۱۳۶۵ مورخه ۱۳۹۲/۱۲/۲۴ و با رد اعتراض تجدیدنظرخواه ، دادنامه بدوی را تأیید نموده است و با ابلاغ این دادنامه زوجه اعتراض و فرجامخواهی نموده است و اعلام کرده با توجه به اینکه طلاق از ناحیه زوج بوده و دلیلی بر نشوز اینجانب مطرح نشده دادگاه می بایست در خصوص پرداخت نصف دارائی زوج به اینجانب اتخاذ تصمیم می نمود پرونده در این شعبه (شعبه ۱۵ دیوانعالی کشور) رسیدگی و با پذیرش فرجام خواهی زوجه به موجب دادنامه شماره ۵۰۰۰۴۶ مورخه ۱۳۹۳/۳/۲۸ دادنامه صادره از شعبه اول دادگاه تجدیدنظر زنجان را نقض و دادگاه مرجوع الیه را مکلف نموده با توجه به مفاد ماده ۲۹ قانون حمایت از خانواده مصوب سال ۱۳۹۱ و همچنین تبصره ۶ ماده واحده قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام و نظریه تفسیری مجمع مذکور دادگاه باید در خصوص درخواست زوجه از بابت تنصیف دارائی زوج رسیدگی و رای صادر نماید. پرونده به دادگاه تجدیدنظر استان زنجان ارسال و دادگاه وارد رسیدگی شده و با دعوت از طرفین لیست اموال زوج را درخواست نموده زوج دارائی خود را خانه دو طبقه با مغازه اعلام نموده و دادگاه با تعیین کارشناس اعلام نموده تا دارائی زوج قیمت گذاری شود. کارشناس بشرح صفحه ۱۱۹ پرونده قیمت کل ملک را سه (۳) میلیارد و دویست میلیون ریال اعلام و نصف آن یک میلیارد و ششصد میلیون ریال محاسبه گردیده است. در جلسه دادرسی مورخه ۱۳۹۳/۱۲/۱۸، زوج اعلام نموده ۱- تقاضای طلاق بدون دلیل نبوده ۲- منزل مسکونی اینجانب با وام ساخته شده و اقساط آن را می پردازم و مضافا مبلغ بیست میلیون تومان به شهرداری بدهی دارد. نهایتا شعبه اول دادگاه تجدیدنظر زنجان به موجب دادنامه شماره ۱۵۸۴ مورخه ۱۳۹۳/۱۲/۲۰ با این استدلال که زوجه دارای دو فقره سابقه محکومیت کیفری است ۱-طی دادنامه شماره ۹۰۰۹۹۷۲۴۰۱۲۰۰۱۵۱ مورخه ۱۳۹۰/۲/۲۲ خانم ز. م. به اتهام ایراد ضرب و جرح عمدی نسبت به شوهرش به پرداخت دیه محکوم گردیده است . ۲-طی دادنامه شماره ۹۲۰۹۹۷۲۴۰۲۳۰۱۲۹۹ مورخه ۱۳۹۳/۹/۱ مشارالیها به اتهام توهین نسبت به شوهرش به پرداخت پانصد هزار ریال جزا ی نقدی محکوم گردیده . لذا با احراز سوءرفتار زوجه ، ایشان را مستحق دریافت نصف دارائی ندانسته و مجددا دادنامه صادره از دادگاه بدوی در خصوص طلاق را با شرایط سابق تأیید نموده است. خانم ز. م. مجددا با تقدیم دادخواست تقاضای فرجامخواهی نموده و در لایحه اعتراضیه اعلام نموده ۱- رفتار اهانت آمیز متقابل بوده و ناشی از عکس العمل به رفتار تحقیر آمیز زوج صورت گرفته است. ۲-بنده هنوز در منزل مشترک هستم و آماده تمکین خاص از همسرم بوده و هستم ۳- محکومیت کیفری بصورت متقابل بوده و آقای م. غ. در دو فقره پرونده بشرح دادنامه شماره ۱۲۱۸/۱۰۲/۸۳ مورخه ۱۳۹۳/۱۲/۸ صادره از شعبه ۱۰۲ دادگاه عمومی زنجان و دادنامه شماره ۲۰۰۰۵۲ مورخه۱۳۹۰/۱/۲۸ صادره از شعبه ۱۰۲ دادگاه عمومی زنجان به اتهام ضرب و جرح نسبت به اینجانب به پرداخت دیه محکوم گردیده است. لذا موضوع ضرب و جرح و توهین ناشی از عمل متقابل بوده و نمی تواند از مصادیق شرط عقد و سوء رفتار اینجانب تلقی گردد. هیأت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید. پس از قرائت گزارش آقای سید محمود تولیت عضوممیز و اوراق پرونده مشاوره نموده چنین رأی می دهد:

رأی شعبه دیوان عالی کشور

فرجامخواهی خانم ز. م. نسبت به دادنامه شماره ۰۱۵۸۴ مورخه ۱۳۹۳/۱۲/۲۰ صادره از شعبه اول دادگاه تجدیدنظر استان زنجان موجه و قابل پذیرش است زیرا حسب مفاد بند الف شرایط ضمن عقد نکاح منعقده بین زوجین مقرر بوده هر گاه طلاق به درخواست زوجه نباشد و تقاضای طلاق ناشی از تخلف زوجه از وظایف همسری یا سوءاخلاق و رفتار وی نبوده زوج موظف است تا نصف دارایی موجود خود را که در ایام زناشوئی با وی بدست آورده یا معادل آن را طبق نظر دادگاه بلاعوض به زوجه منتقل نماید. اگر چه دادگاه با استناد به دو فقره سابقه محکومیت زوجه از جهت ضرب و جرح و توهین نسبت به زوج، مشارالیها را مستحق دریافت نصف دارایی ندانسته و سوءرفتار زوجه را احراز نموده است . لیکن با توجه به مستندات ارائه شده از ناحیه زوجه و آراء قطعی موجود پیوست لایحه تقدیمی ، اولا محکومیت های متقابل زوج از جهت اتهام ضرب و جرح نسبت به زوجه وجود دارد که خود حکایت از رفتار متقابل طرفین نسبت به یکدیگر دارد. و لذا نمی توان محکومیت زوجه را دلیل سوءرفتار ایشان دانسته و با استناد به این موضوع حقوق وی را نسبت به پنجاه درصد از اموال زوج نادیده گرفت. ثانیا اینکه دادخواست طلاق در سال ۱۳۹۲از ناحیه زوج تقدیم دادگاه گردیده است در حالیکه محکومیت زوجه به اتهام توهین مربوط به سال ۱۳۹۳می باشد و بعد از طرح درخواست طلاق اتفاق افتاده است. لذا با استناد به بند ۲ ماده ۳۷۱ و بند ج ماده ۴۰۱ قانون آئین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی دادنامه فرجامخواسته را نقض و جهت رسیدگی به شعبه همعرض در محاکم تجدیدنظر استان زنجان ارجاع می شود.

شعبه ۱۵ دیوان عالی کشور - رئیس و عضو معاون و عضو معاون

جعفر قدیانی - مرتضی شریفی - سید محمود تولیت