رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره شرایط انفساخ نکاح به علت ارتداد زوج

شماره دادنامه	۹۲۰۹۹۷۰۹۰۹۹۰۰۱۵۲
تاریخ دادنامه	۱۳۹۲/۰۴/۰۵
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۲۶ دیوانعالی کشور
گروه رأی	رای حقوقی
موضوع	شرایط انفساخ نکاح به علت ارتداد زوج
قاضی	انصاری افشاری

رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره شرایط انفساخ نکاح به علت ارتداد زوج: پذیرش دعوای اعلام انفساخ نکاح به علت ارتداد زوج، منوط به اقرار وی به ارتداد یا اثبات آن در محاکم دادگستری پیش از طرح دعوای انفساخ است.

رأی خلاصه جریان پرونده

برابر محتویات پرونده خواهان خانم الف.ر.ی. فرزند ع. ، ۴۶ ساله، خانه دار، ساکن تهران، با وکالت آقای ر.ک. طی دادخواست تقدیمی به دادگاه به طرف خوانده دعوی همسرش آقای الف.ه .فرزند ک. شغل آزاد، ساکن تهران، به خواسته صدور حکم انفساخ زوجیت فی مابین خواهان و خوانده دعوی به دلیل ارتداد خوانده و نیز تقاضای سلب ولایت زوج از فرزند مشترک تقاضای رسیدگی نموده است و توضیح داده که در تاریخ ۲۶/۱۰/۸۴ با خوانده دعوی که به اقرار خویش در عقدنامه مسلمان ذکرشده ازدواج نموده و حاصل آن یک فرزند به نام آ.ه. می باشد و نطفه فرزند در زمان مسلمان بودن خوانده منعقد شده و پس از مدتی خوانده بنا به اقرار خویش به مسیحیت بازمی گردد و به تعبیر فقهاء مرتد ملی می شود لذا تقاضای رسیدگی به خواسته یادشده نموده است. موضوع دادخواست پس از تشریفات ثبت و ارجاع در شعبه محترم ۲۶۵ دادگاه عمومی حقوقی تهران مورد رسیدگی قرارگرفته است. کپی درخواست در رابطه با گذرنامه مربوط به خوانده دعوی که مربوط به سال ۸۶ می شده در آن مذهب خوانده ارتدوکس اعلام گردیده است چنانچه در سند نکاحیه نیز مذهب وی اسلام و نامبرده مسلمان قید گردیده است بعضا جواب استفتائات از مراجع عظام در مورد این پرونده ضمیمه اوراق پرونده گردیده است علی رغم چندین نوبت احضار خوانده از طریق دادگاه نام برده حضور نیافته که متعاقبا از طریق آگهی ابلاغ در جراید نام برده برای حضور در دادگاه احضار گردیده ولی حضور نیافته و لایحه نیز ارسال ننموده است و وکیل خواهان در جلسه مورخه ۲۰/۳/۹۱ و در غیاب خوانده دعوی وکیل خواهان اظهار داشته که خوانده دعوی آقای الف.ه. هنگامی که خانم الف.ر.ی. را به عقد خود درآورده رسما دین خود را اسلام و شیعه معرفی نموده است و در سال ۸۵ به هنگام درخواست گذرنامه دین خود را ارتدوکس (مذهبی از مسیحیت) اعلام نموده است که این خود اقرار به ارتداد است و تقاضای رسیدگی کرده است. وکیل زوج با تقدیم لایحه ای اظهار داشته که زوج پس از گرایش به اسلام با خواهان ازدواج نموده و الآن همچنان مسلم است و در مراسم مذهبی و مساجد شرکت می کند و اینکه مذهب او در درخواست گذرنامه ارتدوکس قیدشده به خاطر این بوده که قبل از انقلاب در گذرنامه او مذهبش ارتدوکس بوده و به طور سهوی و اتوماتیک در مدرک جدید نیز مذهب ارتدوکس قیدشده و او اقرار دارد مسلمان است همان طور که در سند نکاحیه و کپی شناسنامه و کد ملی وی مشهود است لذا تقاضای جلسه رسیدگی جهت تصمیم گیری شایسته را نموده است. خواهان طی لایحه ای وکیل خود آقای ر.ک. را عزل نموده و مراتب را به دادگاه اعلام کرده و مجددا آقای خ. ش. را به عنوان وکیل خود معرفی نموده است. در جلسه مورخه ۱/۵/۹۱ وکیل زوجه اظهار داشته زوج چون پس از مسلمان شدن با زوجه ازدواج نموده و بر اساس برگه درخواست گذرنامه مذهب خود را ارتدوکس معرفی نموده مرتد شده و تقاضای انفساخ نکاح را به شرح دادخواست تقدیمی نموده است. و وکیل زوج نیز اظهار داشته که زوج مسلمان و معتقد بوده و هیچ دادگاه حکم به ارتداد وی نداده لذا تقاضای رد دعوای انفساخ نکاح به علت ارتداد زوج را نموده است و خوانده دعوی نیز اظهار داشته من سواد خواندن و نوشتن ندارم برای تمدید گذرنامه در ۳۰/۳/۸۶ مراجعه نمودم به اداره گذرنامه و پس از پر نمودن فرم امضاء کردم و در حال حاضر بنده مسلمان هستم و تغییر دین نداده ام و در عزاداری و مساجد مسلمانان شرکت می کنم و درخصوص فرم برای گذرنامه از من سئوال نکردند و بنده اقرار می کنم که مسلمان هستم. و وکیل مجددا لایحه در دفاع از نامبرده به همراه کپی شناسنامه تقدیم دادگاه کرده و وکیل زوجه نیز لایحه ای تقدیم دادگاه کرده و بیان نموده که افرادی هستند که زوج نزد آن ها اقرار به ارمنی بودن خود نموده و گفته مسلمان نیستم و هم اکنون نیز با همسر دیگر ارمنی خود به همراه دو فرزند از او با آن ها زندگی می کند و خواهان و فرزند مشترک از وی را ترک نموده است. شعبه محترم ۲۶۵ دادگاه عمومی مجتمع خانواده در ونک تهران پس از بررسی و تحقیقات انجام شده و اعلام ختم رسیدگی به موجب دادنامه شماره ۰۰۰۶۸۰ ۲/۵/۹۱ بابیان گردش کار از پرونده و ملاحظه اظهارات طرفین و وکلاء آنان و کپی اسناد ارائه شده با استدلال به اینکه من حیث المجموع این دادگاه نمی تواند از عدم ارتداد زوج به طور کامل مطمئن بوده باشد بلکه آنچه به نظر می رسد این است که احراز خروج زوج از دین اسلام و ارتداد مشارالیه امری است که با اقاریر وی ثابت می گردد و چون دعوای خواهان در این خصوص متکی به دلیل نبوده لذا مستندا به ماده ۱۲۵۷ قانون مدنی حکم به رد دعوای خواهان صادر نموده است. رأی دادگاه پس از ابلاغ از سوی زوجه خانم الف.ر.ی. با وکالت آقای س.خ.ش. مورد اعتراض قرارگرفته و با تقدیم دادخواست و لایحه و مدارک تکراری پیوست و نیز تکرار مطالب گذشته برای ارتداد زوج و لزوم تحقیق و بررسی نسبت به افرادی که زوج موضوع برگشت از اسلام را نزد آنان اذعان نموده لذا تقاضای تجدیدنظر کرده است و وکیل زوج نیز در رد تجدیدنظرخواهی گفته که زوج سواد نوشتن نداشته که فرم گذرنامه را پر کند لذا با استفاده از همان فرم قبلی که در آن مذهب او ارتدوکس بوده نام برده آن را امضاء کرده و منکر برگشت از اسلام بوده و اقرار به اسلام دارد و در هیچ مرجع رسمی قضائی حکم ارتداد وی ثابت نشده و هیچ اظهاراتی مبنی بر ارتداد وی قبل از حکم دادگاه مسموع نمی باشد. پرونده در شعبه محترم ۳۰ دادگاه تجدیدنظر استان تهران مورد بررسی واقع شده و آن دادگاه پس از بررسی و مطالعه مندرجات پرونده و مشاوره و باختم اعلام دادرسی به موجب دادنامه شماره ۰۰۰۰۱۰۷۶ ۱۸/۶/۹۱ با توجه به مندرجات پرونده و لایحه اعتراضی و توضیحات طرفین و مستندات رأی و استدلال دادگاه بدوی و اینکه تجدیدنظر خوانده منکر ارتداد است و تا ارتداد او در مرجع صالح به اثبات نرسد چنین دعوائی مسموع نیست لذا ضمن رد تجدیدنظرخواهی و انطباق دادنامه تجدیدنظر خواسته با موازین آن را تأیید نموده است. متعاقبا زوجه خانم الف.ر.ی. در اعتراض به دادنامه فرجام خواسته که در آن دادنامه تجدیدنظر خواسته تأیید گردیده با تقدیم دادخواست و لوایح و مدارک تکراری فرجام خواهی نموده است و زوج نیز در رد فرجام خواهی لایحه ای تقدیم دادگاه نموده و انگیزه زوجه را صرفا تصاحب اموال وی و برادر مرحومش دانسته است. پرونده برای فرجام خواهی به دیوان عالی کشور ارسال و جهت بررسی به این شعبه ارجاع شده است.

رأی شعبه دیوان عالی کشور

درخصوص فرجام خواهی خانم الف.ر.ی. فرزند ع. به طرفیت همسرش آقای الف.ه .فرزند ک. در اعتراض به دادنامه شماره ۰۰۰۱۰۷۶ ۱۸/۶/۹۱ صادره از شعبه محترم ۳۰ دادگاه تجدیدنظر استان تهران که به موجب آن رأی شماره ۰۰۰۶۸۰ ۲/۵/۹۱ شعبه محترم ۲۶۵ دادگاه عمومی مجتمع قضایی خانواده دو ونک تهران مبنی بر حکم به رد دعوی انفساخ نکاح فی مابین فرجام خواه و فرجام خوانده تأیید گردیده است، با مداقه و امعان نظر در جامع از اوراق و محتویات پرونده نظر به اینکه انفساخ نکاح مورد درخواست زوجه متفرع بر این است که قبلا حکم به ارتداد زوج برابر موازین در محکمه صالحه صادرشده باشد و یا زوج در حال حاضر اقرار به ارتداد نماید که چنین مورد نبوده و زوج به شدت ارتداد خود را تکذیب و انکار نموده که با توجه به جهات یادشده و نبود هیچ گونه ادله و مدارک اثباتی قابل استناد بر ارتداد زوج لذا دادنامه فرجام خواسته در تأیید دادنامه تجدیدنظر خواسته مبنی بر حکم به بطلان دعوای انفساخ نکاح به علت ارتداد زوج، نتیجتا ابرام می گردد و پرونده در اجراء ماده ۳۹۶ قانون آیین دادرسی مدنی به دادگاه صادرکننده حکم ارسال می شود.

رئیس شعبه ۲۶ دیوان عالی کشور مستشار

انصاری افشاری