رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره شرط تحقق عسر و حرج به جهت ضرب و جرح زوج

شماره دادنامه	۹۳۰۹۹۷۰۹۰۸۳۰۰۷۵۹
تاریخ دادنامه	۱۳۹۳/۱۱/۲۰
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۲۳ دیوانعالی کشور
گروه رأی	رای حقوقی
موضوع	شرط تحقق عسر و حرج به جهت ضرب و جرح زوج
قاضی	احمدی انصاری

رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره شرط تحقق عسر و حرج به جهت ضرب و جرح زوج: ایراد ضرب زمانی از مصادیق عسر و حرج زوجه در زندگی مشترک محسوب است که همراه با سوء رفتار مستمر زوج باشد به حدی که ادامه زندگی را برای زوجه غیر قابل تحمل نماید، بنابراین صرف یک بار درگیری نمی تواند مصداق عسر و حرج باشد.

رأی خلاصه جریان پرونده

خانم ف.الف. الف. با وکالت خانم ف.پ. دادخواستی به طرفیت آقای ش.الف. به خواسته صدور حکم طلاق به لحاظ تخلف زوج از شروط ضمن العقد بند اول (نپرداختن نفقه و ترک زندگی تقدیم دادگاه عمومی (حقوقی) سیاهکل نموده است. وکیل خواهان توضیح داده است. خوانده برابر سند رسمی ازدواج ... مورخ ۱۳۷۲/۰۵/۲ خواهان را به عقد شرعی و قانونی خویش درآورده و ماحصل این ازدواج دو فرزند پسر به نام م. ۱۸ ساله و دختر بنام م. (ش.) ۱۱ ساله می باشد. متأسفانه زوجین پس از سال ها زندگی مشترک از آبان ماه سال ۱۳۹۱ به علت بروز اختلافات عدیده جدا از یکدیگر زندگی نموده و زوج از تاریخ فوق زندگی مشترک را ترک و در مکان دیگر زندگی می نماید و موکله به همراه دو فرزند خود تنهایی زندگی را گذرانده و زوج نسبت به پرداخت نفقه فرزندان و همسر خود اقدامی ننموده است و لذا تخلف زوج از بند اول و هشتم سند نکاحیه محرز است. تقاضای صدور حکم طلاق مورد استدعاء است. پرونده بدوا به شورای حل اختلاف ارسال و در تاریخ ۱۳۹۲/۰۶/۹ با حضور خواهان و وکیل وی تشکیل جلسه داده وکیل خواهان بر مفاد دادخواست تقدیمی تأکید نموده است. خوانده حاضر نشده است. در نهایت به لحاظ عدم توفیق شورا در جهت صلح و سازش پرونده را به مرجع قضایی ارسال که شعبه اول دادگاه حقوقی رسیدگی را عهده دار گردیده، خوانده آقای س.د. را به عنوان وکیل مدافع خود تعیین و نامبرده در پرونده دخالت کرده است. دادگاه با حضور طرفین و وکلای ایشان در تاریخ ۱۳۹۲/۰۷/۲۷ تشکیل جلسه داده وکیل خواهان اظهار داشته عرایض به شرح دادخواست تقدیمی است. تقاضای صدور طلاق است. به دلیل تخلف از شروط ضمن عقد که عبارت از عدم پرداخت نفقه و ترک زندگی توسط زوج می باشد. مضافا اینکه خوانده نسبت به موکله ایراد ضرب وجرح عمدی نموده که دادنامه شعبه ۱۰۱ دادگاه جزایی حاکی از اثبات حقانیت موکل می باشد و نسبت به پرداخت نفقه فرزندان نیز استنکاف ورزیده و نسبت به عدم پرداخت نفقه موکله شاهد دارد و استشهادیه محلی نیز پیوست است. لذا تقاضای احضار شهود و استماع شهادت ایشان را دارم و در خصوص مهریه یک باب مغازه در ... در توقیف می باشد و سایر حقوق مالی را موکله در حق زوج بذل می نماید. فرزندان نیز نزد موکله می باشند. تقاضای ارجاع امر به داوری را دارم. وکیل خوانده اظهار داشته خواهان دلیل قانع کننده ای جهت تقاضای خود به دادگاه ارائه نداده است. پس از بیست سال زندگی با داشتن دو فرزند مشترک آیا روا و شایسته است که به این آسانی بخواهیم زندگی مشترک را از هم بپاشیم؟ از آنجا که خواهان محترمه از ایفاء وظایف زناشویی امتناع ورزیده و در این خصوص دادخواستی به خواسته الزام به تمکین تقدیم نموده و حکم مقتضی صادر گردیده و دادگاه تجدیدنظر نیز آن را تأیید نموده است. از طرفی دیگر حسب دادنامه ۶۳۰ – ۱۳۹۱/۱۲/۱۵ مطالبه نفقه رد گردیده است. لذا استناد مجدد به شهادت شهود فاقد وجاهت قانونی می باشد و دادنامه استنادی همکار محترم دایر به ایراد ضرب وجرح بایستی عرض کنم. نظر به اینکه در هر خانواده ای مشکلات جزیی وجود دارد و این اختلاف از ناحیه خواهان نشأت گرفته و نکته دیگر اینکه ترک زندگی از ناحیه موکل نبوده، بلکه این خواهان محترمه بوده که بدون اجازه موکل اقدام به اجاره منزل مسکونی نموده است. دادگاه موضوع را به داوری ارجاع نموده است و از طرفی چون خواهان و وکیل وی مدعی سوءرفتار زوج شده اند. طی شرحی به نیروی انتظامی خواسته شده که به طور محسوس و غیرمحسوس از وضعیت اخلاقی زوجین و علت اصلی اختلاف ایشان تحقیق به عمل آید که تحقیقات انجام شده حکایت از سوء رفتار زوجین نسبت به همدیگر دارد و در گزارش مأمورین آمده است: علت اصلی اختلاف زوجین زمانی شروع شده که آقای ح.ت. با زوج در معاملات شراکت داشته و مدتی نیز در منزل وی رفت وآمد داشته و باعث سوءظن زوج گردیده و علت دیگر اختلاف زوجین این بوده که زوج منزل و خودروی پیکان وانت را به نام زوجه کرده و زوجه بدون اجازه زوج با خودرو در شهرهای مختلف تردد می نماید. سه نفر گواه تعرفه شده از سوی خواهان و وکیل وی در برگ جداگانه از ایشان تحقیق شده مطلب چندانی که مؤثر در مقام باشد اظهار نکرده اند و از اختلاف زوجین گفته اند و اما در موضوع داوری خواهان آقای ع.ب. را به عنوان داور خود معرفی و زوج نیز آقای ن.خ. را به عنوان داور خود معرفی و دادگاه ایشان را توجیه و تفهیم نموده و در نهایت تلاش داوران در جهت صلح و سازش فیمابین زوجین مؤثر واقع نگردیده است. زوجه و داوری در برگ داوری اعلام داشته از کل مهریه مبلغ چهل و هفت میلیون تومان هفت میلیون تومان در قبال طلاق به زوج می بخشد و بذل می نماید و مابقی مهریه که چهل میلیون تومان است وصول می نماید و همچنین سایر حقوق مالی شامل نفقه ایام معوقه و ایام عده نحله و اجرت المثل را به زوج بذل می نماید و درخصوص جهیزیه زوجه ادعایی ندارد. داور زوج نیز در نظریه خود طلاق را به مصلحت ندانسته است. دادگاه پس از تشکیل جلسه دیگر در تاریخ ۱۳۹۳/۰۳/۳ اخذ اظهارات وکلای طرفین ختم رسیدگی را اعلام و به شرح دادنامه ۱۴۲ – ۱۳۹۳/۰۳/۱۱ ضمن احراز علقه زوجیت و انعکاس اظهارات طرفین و دادنامه های استنادی و... با توجه به اظهارات گواهان و تحقیقات مرجع انتظامی و نظریه داوران که حکایت از آن داشته که ادامه زوجیت به کیفیتی که جدای از یکدیگر زندگی می کنند مقدور نبوده در نهایت دادگاه دعوی وکیل خواهان را وارد تشخیص و مستندا به ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی و ماده ۲۶ قانون حمایت خانواده حکم به الزام زوج به مطلقه نمودن زوجه (خواهان) صادر نموده است. نوع طلاق نیز با توجه به بذل مبلغ هفت میلیون تومان از مهریه در قبال طلاق خلعی می باشد و در خصوص سایر حقوق مالی زوجه از قبیل نفقه معوقه و ایام عده و نحله و اجرت المثل را بذل نموده است و در خصوص جهیزیه زوجه ادعایی ندارد. گواهی پزشک ذی صلاح در مورد وجود جنین و عدم آن به دفتر ثبت طلاق الزامی است. زوجین دو فرزند مشترک دارند که با توجه به سن آنان خود مخیر هستند در نزد هر یک از والدین خود زندگی را ادامه دهند. لذا دادگاه با تکلیفی مواجه نمی باشد. آقای ش.الف. با وکالت س.د. از رأی صادره تجدیدنظرخواهی نموده و رسیدگی به شعبه سیزدهم دادگاه تجدیدنظر استان گیلان محول گردیده است که به موجب دادنامه ۷۸۸ – ۱۳۹۳/۰۶/۳۰ با استدلال مندرج در متن دادنامه تجدیدنظرخواهی را موجه ندانسته، زیرا رأی بر اساس دلایل موجود در پرونده، به خصوص محکومیت کیفری زوج و شهادت شهود و مفارقت جسمانی طولانی فیمابین زوجین و احراز عسر و حرج زوجه به لحاظ عدم پرداخت نفقه و سوء رفتار زوج و زوجه مبلغ هفت میلیون تومان از مهریه و نفقات و اجرت المثل را بذل نموده است که از سوی تجدیدنظرخواه هم ایراد مؤثری به عمل نیامده. النهایه ضمن رد درخواست با عنایت به اینکه تقاضای طلاق از سوی زوجه می باشد و نوع طلاق خلعی است. زوجه استحقاق دریافت نفقه ایام عدم و نحله را ندارد. لذا با اصلاح رأی از حیث حذف و الغاء نفقه ایام عده و نحله و رد اعتراض از سایر جهات دادنامه تجدیدنظر خواسته را با اصلاح به کیفیت مذکور نتیجتا تأیید نموده است که در این مرحله آقای ش.الف. با وکالت آقای س.د. با عنوان نمودن مطالب ابرازی مشابه آنچه که در مرحله تجدیدنظر عنوان داشته فرجام خواهی نموده و نقض رأی صادره را خواستار شده است که پس از تبادل لوایح و ارسال پرونده به دیوان عالی کشور جهت رسیدگی به این شعبه (۲۳) ارجاع گردیده است.

هیئت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید. پس از قرائت گزارش آقای احمدی عضو ممیز و اوراق پرونده مشاوره نموده، چنین رأی می دهد:

رأی شعبه دیوان عالی کشور

دادنامه فرجام خواسته مآلا مخدوش است. زیرا عمده استدلال دادگاه جهت احراز عسر و حرج زوجه و توجیه صدور حکم طلاق ایراد ضرب وجرح توسط زوج به زوجه و عدم پرداخت نفقه از ناحیه زوج می باشد. در حالی که ایراد ضرب زمانی از مصادیق عسر و حرج محسوب است که همراه با سوءرفتار مستمر زوج بوده به حدی که ادامه زندگی را برای زوجه غیرقابل تحمل نماید، در پرونده امر راجع به سوءرفتار مستمر زوج رسیدگی لازم به عمل نیامده است و غیر از یک مورد درگیری مدرک دیگری در مورد سوءرفتار ارائه نگردیده است و مؤدای شهادت شهود با توجه به نحوه اظهارات آنان کافی برای اثبات ادعا نمی باشد و عدم پرداخت نفقه نیز در صورتی مجوز طلاق است که زوج از پرداخت نفقه خودداری و الزام وی به تأدیه آن ممکن نباشد. ولی اوراق پرونده حکایت از محکومیت زوج دراین باره ندارد. بلکه درخواست نفقه زوجه رد شده است. مضافا درخواست طلاق به ادعای عدم پرداخت نفقه و ترک زندگی توسط زوج بدون عذر موجه بوده که در مقام رسیدگی با طلاق موضوع عسر و حرج خلط گردیده است و اساسا در خصوص خواسته اولیه رسیدگی لازم به عمل نیامده است. بنا به مراتب در وضعیت حاضر رأی صادره قابلیت تأیید را ندارد و نقض می گردد و رسیدگی مجدد جهت رفع نواقص اشعاری به همان دادگاه صادرکننده رأی منقوض محول می گردد.

مستشار و رئیس شعبه ۲۳ دیوان عالی کشور

انصاری - احمدی