رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره نحوه احراز عسر و حرج زوجه

شماره دادنامه	۹۴۰۹۹۷۰۹۲۵۶۰۰۶۷۲
تاریخ دادنامه	۱۳۹۴/۰۹/۲۴
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۴۱ دیوان عالی کشور
گروه رأی	رای حقوقی
موضوع	نحوه احراز عسر و حرج زوجه
قاضی	حمیددرخشان نیا احمدخان بیگی علی رازینی محسن یکتن خدائی

رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره نحوه احراز عسر و حرج زوجه: زندگی زوجه در کشور خارجی بدون همسر و بدون نفقه، از مصادیق بارز عسر و حرج بوده و حتی در صورتی که وی تنها بخش اندکی از مهریه خود را بذل کند این امر نافی تحقق عسر و حرج نیست.

رأی خلاصه جریان پرونده

در تاریخ ۹۳/۴/۲۴ آقای ح. الف. به وکالت از طرف خانم ف. الف. دادخواستی به خواسته صدور گواهی عدم امکان سازش بدلیل عسر و حرج به جهت مجهو.ل المکان بودن زوج به طرفیت همسرش ح. الف. به دادگاه خانواده شیراز تقدیم می کند و اعلام می دارد موکل وی با خوانده در ایران ازدواج کرده و به انگلستان رفته اند ولی در آنجا خوانده محل زندگی را ترک کرده و اثری از وی نیست و موکل ۷ ماه است که تنها زندگی می کند و از نفقه و سایر حمایتهای لازم برخوردار نیست لذا تقاضای طلاق بدلیل عسر و حرج دارد پرونده به شعبه ۱۴ دادگاه خانواده ارجاع می شود و دادگاه پس از یک مرحله احضار خوانده از طریق آگهی که به تاریخ ۹۳/۵/۲۵ در روزنامه عصر مردم منتشر می شود و پس از استماع اظهارات سه شاهد ۱- پ. ر. مادر خواهان که اعلام می کند دخترم از طریق اینترنت با خوانده آشنا شد و ازدواج کردند و رفتند انگلیس ولی بعد زنگ زد شوهرم فرار کرده و نمی دانم کجا رفته تنها هستم و در منزل دختر دختر خاله ام زندگی می کند ۲- ز.م.دختر خاله مادر زوجه: دخترم ن. ج. در انگلیس زندگی می کند. ن. به من گفت ف. به من زنگ زد و گفت همسرش معتاد است و به دلیل اعتیاد یکبار او را کتک زده. دخترم رفت و با شوهر ف. صحبت کرد و او گفت زندگی من به کسی مربوط نیست. بعد ف. گفته که شوهرم رفت و دیگر برنگشت و حالا آمده خانه دخترم حدود شش هفت ماه است به هر حال دادگاه در تاریخ ۹۳/۷/۲۶ به پرونده رسیدگی نموده و به استناد ماده ۱۴ قانون حمایت خانواده به دلیل اینکه زوجین ساکن خارج از کشور هستند قرار عدم صلاحیت به صلاحیت محاکم خانواده تهران صادر می نماید. پرونده به تهران ارسال و به شعبه ۲۵۴ دادگاه خانواده ارجاع می شود و دادگاه در تاریخ ۹۳/۱۲/۵ پرونده را ملاحظه دستور تحقیق از آخرین اقامتگاه خوانده را صادر می کند علاوه بر این از طریق آگهی نیز وقت رسیدگی به خوانده ابلاغ می شود که در تاریخ ۹۳/۱۲/۱۸ در روزنامه ا. منتشر می شود. تحقیق از آخرین محل اقامت از طریق نیابت به دادگستری شیراز انجام می شود و طبق صورتجلسه ای که در تاریخ ۱۶ اسفند ۹۳ به امضای وکیل خواهان و مأمورین کلانتری شیراز می رسد از محل سکونت والدین خوانده تحقیق می شود که همسایگان و مطلعین اظهار می دارند آقای ع. ب. همسر خانم ف. الف. بوده و حدود یکسال با همدیگر در منزل پدری خانم الف. زندگی مشترک داشته و حدود یک سال قبل خانم الف. به کشور انگلیس مهاجرت نموده و متعاقبا آقای ع. ب. نیز به قصد سفر به انگلیس از منزل خارج شده و دیگر خبری از وی در دست نیست دادگاه در تاریخ ۹۴/۱/۳۰ وارد رسیدگی می شود. و پس از استماع اظهارات وکیل خواهان به دلیل عدم حضور خوانده علی رغم ابلاغ از طریق آگهی قرار ارجاع به داوری صادر می نماید. خانم م. م. از سوی دادگاه بعنوان داور زوجه تعیین می شود و در تاریخ ۹۴/۱/۳۰ نظر خود را مبنی بر عدم امکان سازش اعلام می نماید به دستور دادگاه قرار ارجاع به داوری از طریق آگهی به زوج ابلاغ می شود که پاسخی واصل نمی شود و دادگاه آقای ص. س. را بعنوان داور تعیین می کند که در تاریخ ۹۴/۴/۲۹ اعلام نظر می نماید.سرانجام دادگاه در تاریخ ۹۴/۵/۴ طی دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۰۲۴۰۰۶۶۰ ختم رسیدگی را اعلام و به شرح زیر مبادرت به صدور رأی می نماید:در خصوص دعوای آقای ح. الف. به وکالت از خانم ف. الف. به طرفیت آقای ع. ب. به خواسته طلاق با عنایت به اوراق و محتویات پرونده از جمله کپی مصدق سند ازدواج به شماره ترتیب ... که در دفتر رسمی ثبت ازدواج ... تهران تنظیم و پیوست پرونده است زوجیت دائم خواهان و خوانده محرز و مسلم است. وکیل خواهان در شرح دادخواست تقدیمی و در جلسه دادرسی زندگی با وصف فعلی آن را تخلف زوج از شرایط ضمن عقد و از مصادیق عسر و حرج بر شمرد عنوان داشت قادر به ادامه زندگی نیستم او در تبیین و توضیح آن اظهار داشت خوانده بیش از ۷ ماه موکلم ( خواهان ) را ترک کرد و هیچ خبری از او نیست . وی در مقام اثبات ادعای خود به شهادت شهود استناد نمود دو تن از شهود زن با حضور در دادگاه و به نقل از خواهان ادعا وکیل وی را تایید کردند. دادگاه در مقام اجرای ماده ۲۷ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱/۱۲/۱ مجلس شورای اسلامی قرار ارجاع امر به داوری صادر ، مساعی خویش و داوران را برای صلح و سازش مبذول داشت موثر نشد وکیل خواهان با بذل ۱۱ سکه تمام بهار ازادی از ۱۰۰۱ سکه تمام بهار آزادی مهریه موکل خود اصرار بر طلاق دارد. دادگاه با توجه به اینکه مفاد شهادت شهود نقل از خواهان می باشد از طرفی کفایت لازم را ندارد فقد دلیل کافی و بذل ناچیز مهریه تخلف شرط ضمن عقد و عسر و حرج را احراز نکرد. به استناد ماده ۱۲۵۷ قانون مدنی خواسته خواهان را وارد ندانسته رای بر بطلان دعوا صادر و اعلام می دارد. رای حضوری است و ظرف بیست روز قابل تجدیدنظر خواهی در محاکم محترم تجدیدنظر استان تهران و پس از انقضای مهلت فوق ظرف بیست روز قابل فرجام خواهی در دیوان محترم عالی کشور می باشد.دادنامه به طرفین ابلاغ می شود به خوانده از طریق آگهی جدید خواهان از طریق وکیل لکن هیچکدام تجدیدنظر خواهی نمی نمایند ولی وکیل خواهان که دادنامه در تاریخ ۹۴/۵/۲۱ به وی ابلاغ شده است در تاریخ ۹۴/۶/۳۱ فرجام خواهی می نماید. نکته مهم در لایحه اعتراضیه وی افزایش میزان بذل مهر از ۱۱ سکه به دویست سکه می باشد. به هر حال پرونده به دیوان عالی کشور ارسال و به این شعبه ارجاع شده است.هیأت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید. پس از قرائت گزارش آقای علی رازینی عضوممیز و ملاحظه اوراق پرونده و نظریه کتبی آقای درخشان نیا دادیار دیوان عالی کشور اجمالا مبنی بر صدور رأی شایسته برابر محتویات پرونده مورد تقاضاست. درخصوص دادنامه شماره ۹۴۰۹۹۷۰۲۰۲۴۰۰۶۶۰ فرجام خواسته مشاوره نموده چنین رأی می دهد:

رأی شعبه دیوان عالی کشور

نظر به اینکه علی رغم چهار بار ابلاغ به خوانده از طریق آگهی که به طور معمول و متعارف اگر به خود فرد نیز منتقل نشود به بستگان آشنایان وی خبر می رسد وی هیچگونه اقدام و مراجعه جهت پیگیری موضوع شرکت در فرایند رسیدگی قضایی نداشته است و اینکه تنها راه ممکن و متعارف و قانونی برای ابلاغ به فرد ... همین راه ابلاغ از طریق آگهی است و با توجه به اینکه زندگی در کشور خارجی بدون همسر و بدون نفقه از مصادیق بارز عسر و حرج می باشد و اینکه مقدار بذل شده از مهر ۱۱ سکه کم و ناچیز است نافی عسر و حرج نمی باشد صرف نظر از اینکه در لایحه اخیر وکیل خواهان میزان بذل به دویست سکه افزایش داده شده است و عدم بذل تمام یا قسمت عمده مهریه با توجه به سکونت چند ساله بدون نفقه در خارج از کشور قابل توجیه است در مجموع فرجام خواهی وکیل خواهان وارد می باشد و به استناد بند ۵ ماده ۳۷۱ و بند ج ماده ۴۰۱ قانون آئین دادرسی مدنی دادنامه فرجام خواسته نقض و پرونده جهت ارجاع به یکی دیگر از شعب دادگاه خانواده به مرجع مزبور اعاده می شود.

شعبه ۴۱ دیوان عالی کشور- رئیس و عضومعاون و عضومعاون

علی رازینی - احمد خان بیگی - محسن یکتن خدایی