رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره کتمان بیماری لوپوس در نکاح

شماره دادنامه	۹۳۰۹۹۷۰۹۰۶۸۰۰۸۴۳
تاریخ دادنامه	۱۳۹۳/۰۷/۲۷
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۸ دیوانعالی کشور
گروه رأی	رای حقوقی
موضوع	کتمان بیماری لوپوس در نکاح
قاضی	حسن عباسیان عبدالعلی ناصح کریمپور نطنزی

رای شعبه حقوقی دیوان عالی کشور درباره کتمان بیماری لوپوس در نکاح: کتمان بیماری لوپوس که مربوط به سیستم ایمنی بدن است و برای زوجه و جنین وی خطرناک محسوب می شود از موارد تدلیس در نکاح است.

رأی خلاصه جریان پرونده

در تاریخ ۲۳/۶/۹۲ با توجه به گزارش تنظیمی پرونده کار که موضوع دادنامه ۸۷۹/۹۲ صادره از این شعبه می باشد سیر دادرسی در پرونده تبیین گردیده است. النهایه چون هیأت وقت این شعبه رأی ۱۹۳/۹۲ صادره از شعبه ۸ دادگاه تجدیدنظر استان همدان را که مغایر با محتویات پرونده صادر شده است مستندا به مواد ۳۷۰ و ۴۰۱ قانون آئین دادرسی مدنی و ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی منطبق با قانون ندانسته و آن را نقض و پرونده را جهت رسیدگی مجدد به یکی دیگر از شعب محاکم تجدیدنظر استان همدان ارسال نموده اند پرونده به شعبه نهم دادگاه تجدیدنظر ارجاع شده است اقدامات هیأت شعبه مذکور در پرونده کار بدین شرح گزارش می گردد: در تاریخ ۸/۷/۹۲ هیأت شعبه دستور تعیین وقت جهت رسیدگی و دعوت طرفین صادر نموده اند در جلسه مورخ ۲۶/۸/۹۲ اظهارات وکلای طرفین خلاصتا منعکس شده است که مفادا حاکی است وکیل تجدیدنظرخواه گفته است با توجه به نظریات مشورتی اداره حقوقی و مرحوم آیت اله بهجت در مسئله ۱۸۹۳ و حضرت امام (ره) در تحریرالوسیله و علامه حلی و شیخ انصاری درخواست صدور حکم مبنی بر فسخ نکاح دارد مضافا اینکه بیماری این خانم از جمله بیماری هائی است که بارداری را از ایشان سلب نموده است چون در صورت بارداری با قطع دارو گسترش بیماری را در پی دارد لذا در صورت شک و شبهه از پزشکی قانونی استفسار شود وکیل تجدیدنظرخوانده گفته است بیماری موکله از جمله بیماری های فسخ نکاح نمی باشد بیماری ایشان مانع وظائف زناشویی و بارداری وی نیست اساسا زندگی مشترک فی مابین طرفین صورت نگرفته است که رابطه زناشویی برقرار شده باشد تا مشخص گردد آیا مانعی برای زندگی مشترک می باشد یا اینکه امکان بارداری دارد همانطور که اطلاع دارند تدلیس بیان فعل مثبت از ناحیه طرفین است که عقد بر آن واقع گردد چنانکه شخصی خود را دکترا معرفی کند بعد معلوم شود دیپلم هم نمی باشد از طرفی موکله به صراحت بیماری خود را به زوج بیان داشته و ایشان واقف به بیماری او بوده است و نظریات استنادی وکیل محترم در مقابل قانون قابلیت استناد ندارد صراحت ماده ۱۱۲۸ و بیان بیماری ها و عیوب زن در قانون برای فسخ عقد منتفی بوده صدور رأی بر ابرام رأی بدوی مورد استدعاست وکیل زوج گفته است بحث اطلاع از بیماری تجدیدنظرخوانده در مرجع تجدیدنظر مطرح شده اگر چنین ادعایی محمول بر صحت باشد که کاملا کذب است بایستی در مراحل بدوی یا در لوایح تقدیمی بدوی قید می گردید که چنین فعلی صورت نگرفته است فتاوی مراجع عظام نیز با توجه به ماده سه قانون آئین دادرسی مدنی و قانون اساسی در موارد سکوت قوانین قابلیت استناد داشته و دارد. دادگاه طی شرحی که به پزشکی قانونی ارسال داشته است با پیوست نمودن نظریات پزشکی قانونی ملایر و نظریه های قبلی که در پرونده توسط پزشکان معالج خانم ر. صادر و مورد استناد بوده است خواسته است تعریف روشنی از نوع بیماری و عوارض احتمالی آن به دادگاه ارائه دهند و در مورد نامه ۴۳۴۲ مورخه ۱۳/۹/۹۱ نظریه ابرازی به عنوان نظریه سوم آیا نظریه مربوط به اکثریت اعضاء است یا اقلیت و اینکه بیماری خانم ر. از بیماری های شناخته شده موجود جزء بیماری های شایع است و اگر جواب منفی است چند نفر از اعضاء جامعه به این بیماری مبتلا هستند در صورت بارداری بیمار آیا ضرورت دارد قطع داروهای فعلی بنماید و آیا در صورت بیماری عود بیماری و سرایت آن به سایر اعضاء بدن وجود دارد و عموما برای افراد مبتلا بدین بیماری پزشکان توصیه به باردار شدن یا نشدن می کنند با طرح سابقه و موضوع در کمیسیون پاسخ سئوالات عنوان شده را به این دادگاه اعلام دارند در برگ ۱۴۵ پرونده نظریه پزشکی قانونی که متضمن نظر کمیسیون مورخ ۲۰/۹/۹۲ می باشد اعلام شده است کمیسیون پزشکی قانونی به سئوالات استعلام شده از سوی دادگاه بدین شرح پاسخ داده است ۱-بیماری لوپوس یک بیماری سیستم ایمنی بدن است که می تواند قسمت‬های مختلفی از بدن را درگیر کند ۱- شامل پوست، مفاصل، قلب، ریه، خون، کلیه ها و مغز) ۲- نظریه ۴۳۴۲ مورخ ۱۳/۹/۹۱ توسط پزشک قانونی ملایر گزارش گردیده در مورد اول آن که گفته شده است درمان قطعی ندارد و با دارو قابل کنترل می باشد و واگیردار نمی باشد مورد قبول اعضاء کمیسیون می باشد ولی در خصوص بارداری می تواند برای نامبرده مشکل ایجاد نماید و اصولا به اینگونه بیماران توصیه می گردد که به علت خطرات بالقوه برای مادر از بارداری خودداری نمایند. ۳- بیماری مذکور جزء بیماری های شایع نمی باشد و میزان شیوع آن بین خانم ها ۳ درصد است. ۴- به اینگونه بیماران توصیه بارداری نمی گردد چون امکان قطع دارو نمی باشد و ماهیت این بیماری این است که علی‬رغم درمان یک ماهیت در حال پیشرفت دارد و احتمال سرایت به سایر اعضاء بدن دارد. ; دادگاه برای اخذ توضیح از طرفین و بررسی نحوه اطلاع خواهان از بیماری زوجه و تاریخ آن و اینکه رعایت فوریت در اعلام فسخ شده یا خیر مقرر نموده است دفتر وقت رسیدگی تعیین و طرفین دعوت شوند و مفاد نظریه کارشناس پزشکی قانونی به آنان ابلاغ شود وکیل زوج در لایحه ای گفته رعایت فوریت عرفی اعلام فسخ نکاح شده است و دادخواست پس از آگاهی موکل از بیماری زوجه تقدیم شده و از این جهت در رسیدگی های بدوی ایرادی از سوی تجدیدنظرخوانده به عمل نیامده است وکیل تجدیدنظرخواه در جلسه دادرسی مورخ ۱۱/۳/۹۳ گفته است با توجه به اقرار خوانده در جلسه که ایشان دو هفته قبل از موکل از بیماری همسرش مطلع شده است درصورتی که اظهارات وکیل وی بر خلاف اظهارات اوست و اینکه جهت اثبات کذب این ادعای وکیل تجدیدنظرخوانده تقاضای استماع شهادت مادر موکل مورد استدعاست با توجه به آگاهی اینجانب از سوابق دفترچه های درمانی تا قبل از سال ۱۳۸۵ امکان استفاده دفترچه درمانی دیگران توسط شخص ثالث امکان‬پذیر بود که محتمل است نامبردگان از دفترچه مادر موکل برای مراجعه به پزشک استفاده کرده باشند جای بسی تأمل است که این موضوع چرا در این مرحله از جانب تجدیدنظرخوانده و وکیل ایشان مطرح شده است. تقاضای استماع شهود موکل آقای س. و م. و پدر موکل و الف. مورد استدعاست. در این جلسه وکیل تجدیدنظرخوانده گفته است آشنایی مادر موکله با مادر تجدیدنظر خواه از سال ۸۲ تا زمان عقد موجب شده تمامی موارد موکله را به وی بیان داشته است آزمایش انجام شده راجع به موکله با استفاده از دفترچه مادر تجدیدنظرخواه صورت گرفته که حتی ایشان نیز در آزمایشگاه حضور داشته است و کاملا در جریان عوارض و آزمایشات موکله بوده است که این آزمایش نیز به‬نام مادر تجدیدنظرخوانده خانم م. ثبت شده است ایشان در جلسه حاضر است تحقیق از ایشان مورد استدعاست دادگاه چون وکلای زوجین نظر بر تجدید جلسه جهت احتمال سازش داشته اند مقرر نموده است وقت احتیاطی تعیین شود با اعلام نتیجه پرونده به نظر برسد وکیل زوجه در لایحه ای از عدم موافقت زوج با سازش و قبول مبلغ پیشنهادی وی را برای مصالحه در برگ ۱۵۹ پرونده در تاریخ ۸/۴/۹۳ خبر داده است دادگاه با اعلام ختم دادرسی به شرح دادنامه ۳۹۶/۹۳ ضمن مقدمه ای که از سیر دادرسی در پرونده تا ارجاع مجدد پرونده جهت رسیدگی مجدد به آن شعبه مرقوم داشته است بدین‬شرح انشاء رأی نموده است: کمیسیون پزشکی قانونی مشروحا وضعیت بیماری تجدیدنظرخوانده خانم ر.و. را تشریح و اظهارنظر نسبت به نامه ۱۰۳۹ مورخه ۲۷/۸/۹۲ این دادگاه را طبق پاسخ شماره ۹/۳/۵۷ مورخ ۲۰/۹/۹۲ چنین اعلام نموده است - بیماری لوپوس یک بیماری سیستم ایمنی بدن است که می تواند قسمت های مختلفی از بدن را درگیر کند (شامل پوست، مفاصل، قلب، ریه، خون، کلیه ها و مغز) ۲- در مورد نظریه ۴۳۴۲ مورخ ۱۳/۹/۹۱ توسط پزشکی قانونی ملایر گزارش گردیده مربوط به اعضاء کمیسون نمی باشد و در مورد قسمت اول آن که درمان قطعی ندارد و با درمان دارویی لازم قابل کنترل می باشد و واگیردار نمی باشد، مورد قبول اعضاء کمیسیون می باشد ولی درخصوص بارداری می تواند برای نامبرده مشکل ایجاد کند و اصولا به این گونه بیماران توصیه می گردد به علت خطرات بالقوه برای مادر از بارداری خودداری نماید. ۴- در خصوص بارداری همچنان‬که اشاره گردید معمولا به این‬گونه بیماران توصیه بارداری نمی گردد. زیرا برای مادر خطر جانی وجود دارد و در صورت باردار شدن علی‬رغم احتمال ایجاد ناهنجاری و خطر تراتوژن بودن داروها برای جنین به علت خطر جانی برای مادر امکان قطع دارو مقدور نمی باشد در ضمن ماهیت این نوع بیماری این گونه است که علی‬رغم درمان ماهیت در حال پیشرفت دارد و احتمال سرایت به سایر اعضاء وجود دارد. ; و با توجه به اینکه علی الاصول توانایی باردار شدن زوجه از جمله اوصافی است که اگرچه در عقد نکاح تصریح نمی شود ولی از جمله اوصافی است که در عقد نکاح توافق مبتنی بر آن واقع می شود و در وضعیت پرونده که پس از بررسی کارشناسی این مهم معلوم گردیده است، قاعدتا معترض از موضوع بیماری زوجه مطلع نبوده و این حق پس از اطلاع برای ایشان به وجود آمده است با در نظر گرفتن مبانی استدلال مذکور در دادنامه صادره از دیوان‬عالی‬کشور (شعبه هشتم) دادگاه اعتراض را وارد و موجه دانسته و مستندا به ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی و مواد ۵۱۵ و ۵۱۹ و ۳۵۸ و ۳۹۷ قانون آئین دادرسی مدنی ضمن نقض دادنامه تجدیدنظر خواسته حکم به فسخ نکاح مندرج در سند ازدواج مستند خواهان و همچنین حکم محکومیت تجدیدنظرخوانده به پرداخت مبلغ ۱۰۵۰۰۰ ریال بابت هزینه دادرسی مرحله بدوی در حق تجدیدنظرخواه صادر و اعلام می دارد. اکنون از این رأی وکیل زوجه فرجام خواهی نموده است که هنگام شور لایحه وی با گزارش پرونده قرائت می شود.

رأی شعبه دیوان عالی کشور

نظر به اینکه حسب نظریه کمیسیون پزشکی قانونی خانم ر.و. مبتلا به بیماری لوپوس که یک بیماری سیستم ایمنی بدن است که دارای آثار خطرناک و بالقوه برای وی و در صورت باردار شدن برای جنین وی دارد و در زمان وقوع عقد زوجیت فی مابین ابتلاء مشارالیها به بیماری مذکور محرز بوده است و دلایل کافی بر این امر که زوج از وجود این بیماری او در زمان عقد مطلع بوده است ارائه نشده است و چون این بیماری عمدتا برای شخص زوجه دارای خطرات احتمالی در آینده است لذا وجود این بیماری بر فقدان سلامتی زوجه که سلامتی نسبی وی یکی از اوصاف مقصود ایشان هنگام عقد زوجیت عرفا محسوب بوده دلالت داشته است و زوج از وجود آن در زمان عقد مطلع نبوده است و قبل از مراسم ازدواج رسمی و عرفی و مقاربت و نزدیکی با زوجه از این بیماری و نوع آن مطلع شده است و اعلام فسخ نکاح از سوی او در فرجه متعارف صورت گرفته است بنابراین رأی فرجام خواسته که با موازین قانونی و محتویات پرونده بلااشکال صادر گردیده است صائب و موجه و منطبق بر موازین قانونی بوده و از حیث رسیدگی های معموله در پرونده ایراد و اشکالی بر رأی صادره که موجبات نقض آن را فراهم سازد مترتب نمی باشد. مستندا به ماده ۳۷۰ قانون آئین دادرسی مدنی رأی فرجام خواسته ابرام می گردد.

ئیس شعبه ۸ دیوان‬عالی‬کشور - مستشار- عضو معاون

عباسیان - ناصح - کریمپور نطنزی