رای شعبه کیفری دیوان عالی کشور درباره تأثیر رضایت واقعی شاکیه در زنای به عنف

شماره دادنامه	۹۳۰۹۹۷۰۹۰۸۶۰۰۱۹۸
تاریخ دادنامه	۱۳۹۳/۰۸/۲۰
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۳۰ دیوانعالی کشور
گروه رأی	رای کیفری
موضوع	تأثیر رضایت واقعی شاکیه در زنای به عنف
قاضی	محمد علی کریم پور عبدالغفور دری

رای شعبه کیفری دیوان عالی کشور درباره تأثیر رضایت واقعی شاکیه در زنای به عنف: عدم احراز عنف بودن زنا، ملازمه با احراز رضایت شاکیه ندارد و حسب مورد حق مطالبه ارش البکاره، مهرالمثل یا هر دو را دارد.

رأی خلاصه جریان پرونده

خانم ح. درتاریخ ۱۳/۰۴/۹۱ ضمن شکایتی که خطاب به دادسرای عمومی و انقلاب بوده لیکن مستقیما به دادگاه های کیفری استان خراسان رضوی تقدیم و به شعبه پنجم آن دادگاه ارجاع می گردد اعلام می دارد: آقای ص. با سوءنیت و نقشه قبلی و با وعده و وعید ازدواج و تشکیل زندگی با اینجانب طرح دوستی برقرار نموده و بنده به ایشان اعتماد کرده تا این که در تاریخ ۱۱/۰۴/۹۳ بر خلاف میل و رضایت بنده به اینجانبه تجاوز نموده و موجبات ازاله بکارت مرا ایجاد کرده و تقاضای رسیدگی و معرفی خود به پزشکی قانونی را نموده است. دادگاه در تاریخ ۱۳/۰۴/۹۱ از شاکیه تحقیق، اظهار می دارد: من ۲ سال و ۶ ماه پیش با ص. آشنا شدم وی از طریق شماره من با من تماس گرفته و بحث خواستگاری را مطرح کرد حتی گفت که با برادرم تماس گرفته و گفته بود تا مدتی دیگر به خواستگاری من خواهد آمد و می خواست که با من آشنایی داشته باشد و من هم قبول کردم ولی با مکر خواستگاری را به تأخیر می انداخت تا این که گفت مامان و بابا راضی نمی شوند من هم در این مدت افسردگی گرفتم و این جوری شد و حالا دیگر نمی توانم از این موضوع بگذرم. در پاسخ این سئوال که زنای مورد ادعای شما در کجا و در چه زمانی رخ داده است؟ اظهار می دارد در یک سوئیت که آدرس دقیق آن را ندارم و در تاریخ ۱۱/۰۴/۹۱ در اوایل شب در همان سوئیت که شب آن جا ماندیم و صبح آمدیم با هم خارج شدیم. در پاسخ این سئوال که مشخصات بدنی متهم را می توانید بگویید اظهار می دارد: بلی لکه هایی مانند ماه گرفتگی وجود دارد و در پشت وی نیز چند خط درشت وجود دارد. در پاسخ این سئوال که چرا مقاومت نکردی؟ اظهار داشته: من گریه می کردم و راضی نبودم او مرا اغفال کرد. در پاسخ این سئوال که دخول کرد یا خیر؟ اظهار داشته: ... دخول کرد و ... دادگاه وی را جهت معاینات لازم به پزشکی قانونی معرفی می نماید. پاسخ واصله از پزشکی قانونی..... حاکی از آنست که از نامبرده در ساعت ۳۰/۸ مورخ ۱۴/۰۴/۹۱ معاینه به عمل آمد، پرده بکارت مدخوله می باشد و ضمنا نمونه جهت بررسی وجود مایع منی به آزمایشگاه ارسال شد که نتیجه آن متعاقبا اعلام می گردد. پس از آن دادگاه دستور جلب متهم را داده که وی دستگیر و معرفی می گردد و در تاریخ ۰۱/۰۵/۹۱ در دادگاه کیفری استان از وی تحقیق، وی که خود را ۲۹ ساله، و دارای عیال معرفی می نماید اظهار می دارد: دو سال است شاکیه را می شناسم قصدم از آشنایی با وی ازدواج بود اما بعد فهمیدم خانواده اش قاچاقچی هستند منصرف شدم اما او دست بردار نیست. در پاسخ این سئوال که حدود ارتباط شما با هم چقدر بود؟ اظهار می دارد: تنها گفتگوی تلفنی. در مورد نشانی هایی که شاکی از بدن متهم داده از وی سئوال می شود؛ در مورد خط های پشت خود اظهار می دارد: پیراهنم بالا بوده شاکیه مشاهده کرده و در دیگر مورد ادای توضیح را به بعد از معرفی وکیل موکول می نماید. دادگاه اتهام ارتکاب زنای به عنف با شاکیه را به وی تفهیم که منتهی به ازاله بکارت شاکیه شده، اظهار می دارد: قبول ندارم وکیل می گیرم حرف می زنم. دادگاه قرار بازداشت موقت متهم را صادر و اعلام می دارد و متعاقب آن به پلیس امنیت اخلاقی دستور می دهند تا سوابق کیفری متهم را اخذ و وی را به پزشکی قانونی معرفی تا اعلام دارند در ... وی لکه های شبیه ماه گرفتگی یا غیر آن وجود دارد یا خیر و مراتب را اعلام دارند. پزشکی قانونی مشهد پس از معاینه متهم اعلام می دارد: مورد معاینه قرار گرفته یک لکه کوچک (ماه گرفتگی) و یک ناحیه تغییر رنگ پوستی (ضایعه پوستی) مشهود است.... ضمنا اعلام گردیده فاقد سابقه محکومیت کیفری است. دادگاه در جلسه فوق العاده مورخ ۰۴/۰۵/۹۱ از شاکیه و متهم تحقیق می نماید، شاکیه اظهار می دارد: متهم حاضر با وعده ازدواج مرا اغفال کرد با من زنا کرد و ازاله بکارت نمود. نخست وعده ازدواج داد ولی کم کم جا خالی کرد و حاضر نشد من مجبور شدم شکایت نمایم. آخرین بار نیز در برج چهار امسال با من زنا کرد. و متهم پس از شنیدن اظهارات شاکیه اظهار می دارد: قبول دارم اشتباه کردم الآن زنم در عقد است البته با زنم نزدیکی کرده ام اما به هر حال هنوز در خانه پدرش است به منزلم نیامده است. دادگاه اتهام ارتکاب زنای به عنف مع الاحصان را به متهم تفهیم نموده، اظهار می دارد: زنا را قبول دارم اما به زور نبوده است ازاله بکارت را قبول دارم تقاضا دارم اجازه دهید با شاکیه گفتگو نمایم شاید صلح کردیم. شاکیه اظهار می دارد: دادگاه نسبت به جبران خسارت تعیین تکلیف کند یا با من ازدواج کند یا ارش البکاره پرداخت نماید. سپس دادگاه موضوع ارش البکاره را به کارشناس ارجاع می نماید و قرار بازداشت موقت را نیز فک و به قرار وثیقه به مبلغ یک میلیارد ریال تبدیل می نماید و متهم در تاریخ ۰۵/۰۵/۹۱ وثیقه را تودیع و با صدور قرار قبولی آن از زندان آزاد می گردد. کارشناس واحد میزان ارش البکاره شاکیه را ۷۵ عدد سکه طلای کامل اعلام نموده است که مورد اعتراض وکلای طرفین واقع و موضوع به هیئتی از کارشناسان سه نفره ارجاع می گردد و هیئت کارشناسی همان ۷۵ سکه تمام بهار آزادی را به عنوان ارش البکاره شاکیه با توجه به جهات مؤثره در قضیه تعیین و اعلام می دارد که ایضا مورد اعتراض وکیل شاکیه قرار گرفته و دادگاه مستنداتی از رأی مطالبه نموده که ارائه کرده و پس از آن قرار ارجاع امر به هیئت ۳ نفره دیگر از کارشناسان ارجاع گردیده لیکن علی الظاهر وکیل شاکیه حق الزحمه کارشناسان را تودیع ننموده و کارشناسی اخیر انجام نشده دادگاه دستور تعیین وقت رسیدگی و احضار طرفین و وکلای آنان را داده و آقای ... وکیل دادگستری نیز وکالت متهم را عهده دار شده (ظاهرا به جای وکیل قبلی ادامه وکالت داده). جلسه مقرر در تاریخ ۲۸/۰۵/۹۲ با حضور نماینده دادستان، شاکیه و وکیل وی و متهم و وکیل وی که حضور یافته اند تشکیل و شاکیه شکایت خود را به شرح آنچه قبلا گفته بیان داشته. وکیل شاکیه اظهار داشته: با توجه به مقررات جدید قانون مجازات اسلامی موکله باکره بوده علاوه بر ارش البکاره که توسط کارشناس تعیین شده درخواست و مطالبه مهرالمثل را نیز دارم. دادگاه اتهام ارتکاب زنای به عنف و مع الاحصان را به متهم تفهیم نموده، اظهار داشته: این کار به زور نبوده است با خواسته این خانم بوده و حدود ۵/۱ تا ۲ سال با این خانم ارتباط داشته ام قرار بوده با هم ازدواج کنیم به دفعات با این خانم نزدیکی کرده ام .... من در فرودین سال ۹۱ ازدواج کرده ام آن موقع زنم در عقد بود ولی پس از ازدواج با این خانم نزدیکی نکرده ام ... در ادامه دفاعیاتش ادعا نموده که شاکیه صیغه وی بوده است. در پاسخ این سئوال که چرا تاکنون معترض این مطلب نشده؟ اظهار می دارد: من روحیه ام خراب بوده اختیاری به حرف هایم نداشته ام ... شاکیه پس از شنیدن اظهارات متهم اظهار می نماید: علت این که این آقا هر وقت می خواست به تقاضایش تن می دادم این بود که متهم مرا ازاله بکارت کرده بود و قول ازدواج داده بود و می گفت اگر نیایی دختر ۱۴ ساله زیاد است من برای این که او را از دست ندهم و حیثیت من از دست رفته بود راضی می شدم من افسردگی پیدا کردم و تحت نظر روان پزشک هستم و دروغ می گوید که مرا صیغه کرده است ... دادگاه اظهارات و مدافعات وکلای شاکیه و متهم را استماع نموده و آخرین دفاع متهم را اخذ نموده، در مقام آخرین دفاع اظهار می دارد: ما با هم محرم بودیم این اتهام را قبول ندارم و متعاقب ختم جلسه دادگاه در تاریخ ۰۳/۰۶/۹۲ ختم رسیدگی را اعلام و با اکثریت آراء به شرح دادنامه شماره ۹۲۰۹۹۷۷۵۱۹۲۰۰۲۰۱-۱۳/۰۶/۹۲ به صدور رأی مبادرت نموده. در خصوص اتهام آقای ص. به ارتکاب زنای به عنف و مع الاحصان با استدلال منعکس در دادنامه رأی بر برائت وی صادر می گردد ولیکن در خصوص اتهام وی دایر بر ارتکاب زنا با توجه به شکایت شاکیه و دو نوبت اقرار صریح متهم در محضر دادگاه و ملاحظه گواهی های پزشکی قانونی و حدود دو سال مراودات نامشروع وی با شاکیه و دیگر شواهد و قرائن موجود از طریق حصول علم عادی انتساب بزه را محرز و مسلم دانسته و به استناد مواد ۲۱۱ و ۲۲۲ و ۲۲۹ قانون مجازات اسلامی وی را به تحمل یکصد ضربه شلاق به عنوان حد زنا و تراشیدن موی سر و یک سال تبعید محکوم می نماید. و در خصوص درخواست شاکیه و وکیل مدافع وی مبنی بر صدور حکم محکومیت متهم به پرداخت مهرالمثل و ارش البکاره با این استدلال که خانم ح. با اعتماد وی به قول ازدواج متهم به زنا راضی می شده و با توجه به مطاوعه شاکیه و این که زنا با فریب و اغفال مشارالیها مبنی بر وعده ازدواج واقع شده و با این وصف و عدم احراز عنف یا اکراه نامبرده مستحق دریافت مهرالمثل و ارش البکاره نمی باشد، حکم به رد درخواست وی صادر و اعلام می نمایند. رأی حضوری و قابل تجدیدنظر در دیوان عالی کشور توصیف شده. لازم به ذکر است که دو نفر از اعضاء دادگاه مطاوعه شاکیه را متکی به دلیل ندانسته و با استدلالی که نموده اند علاوه بر محکومیت متهم به تحمل حد زنا نظر به محکومیت وی به پرداخت مهرالمثل و ارش البکاره هم داشته اند. متعاقب صدور و ابلاغ رأی مزبور به طرفین شاکیه و محکوم علیه تجدیدنظرخواهی به عمل آورده و پرونده جهت رسیدگی به تجدیدنظرخواهی آنان به دیوان عالی کشور ارسال و حسب الارجاع در این شعبه مطرح و اینک رسیدگی به درخواست های مطروحه در دستور کار شعبه قرار دارد. مفاد لوایح وکلای تجدیدنظرخواهان حین شور قرائت می گردد.

رأی شعبه دیوان عالی کشور

در خصوص تجدیدنظرخواهی خانم ح. (شاکیه) و در خصوص تجدیدنظرخواهی آقای ص. (محکوم علیه) نسبت به دادنامه فوق صادره از شعبه پنجم دادگاه کیفری استان خراسان رضوی شاکیه نسبت به قسمتی که ادعای وی در خصوص ارش البکاره و مهرالمثل رد شده و محکوم علیه در قسمتی که حکم به محکومیت وی به اتهام ارتکاب زنا به تحمل یکصد تازیانه حد زنا و تراشیدن موی سر و یک سال تبعید صادر گردیده؛ نظر به این که جرم در زمان حاکمیت قانون سابق مجازات اسلامی واقع گردیده اولا در خصوص تجدیدنظرخواهی شاکیه صرف نظر از این که وی ادعای عنف و اکراه نموده و این ادعا ثابت نشده لیکن عدم احراز عنف بودن زنا ملازمه با احراز رضایت شاکیه ندارد و رضایت مشارالیها از توجه به محتویات پرونده اظهارات طرفین و اعترافات صریح متهم و این که ازاله بکارت شاکیه منتسب به نامبرده است و خود به این امر اقرار دارد و (اظهارات وی در جلسه مقرر مورخ ۰۴/۰۵/۹۱ دادگاه کیفری استان برگ ۲۳ پرونده) احراز نمی گردد. بنابه مراتب و با توجه به فتاوی معتبر شرعی (فتوای حضرت امام خمینی (ره) جلد چهارم در تحریرالوسیله مسئله ۵ صفحه ۵۸۴ و نظر صاحب جواهر و بعض دیگر از آیات عظام) که مقررات ماده ۶۵۸ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ نیز مؤید موضوع است نامبرده استحقاق ارش البکاره یا مهرالمثل را داشته؛ ثانیا در خصوص تجدیدنظرخواهی محکوم علیه نیز همانگونه که فوقا اشاره شد جرم در زمان حاکمیت قانون مجازات اسلامی سابق واقع شده، لذا استناد به مقررات قانون مجازات اسلامی لاحق در صورتی مجاز است که مساعد به حال متهم باشد حال آن که مجازات تعیین شده مستند به قانون مجازات اسلامی لاحق است و اخف به حال متهم نیست و لذا تجدیدنظرخواهی وکلای تجدیدنظرخواهان در قسمت های تجدیدنظرخواسته وارد است و مستندا به بند ۴ شق ب ماده ۲۶۵ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری رأی در قسمت های مورد اعتراض نقض و رسیدگی مجدد را به شعبه هم عرض دادگاه کیفری استان خراسان رضوی ارجاع می نماید. این رأی قطعی است.

رئیس شعبه سی ام دیوان عالی کشور عضو معاون

کریم پور دری