رای شعبه کیفری دیوان عالی کشور درباره تأثیر فقدان شرایط قانونی شهادت بر اعتبار رأی

شماره دادنامه	۹۳۰۹۹۷۰۹۰۷۳۰۰۳۵۲
تاریخ دادنامه	۱۳۹۳/۱۰/۱۵
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۱۳ دیوانعالی کشور
گروه رأی	رای کیفری
موضوع	تأثیر فقدان شرایط قانونی شهادت بر اعتبار رأی
قاضی	علی اکبر یساقی علی اصغرباغانی

رای شعبه کیفری دیوان عالی کشور درباره تأثیر فقدان شرایط قانونی شهادت بر اعتبار رأی: چنانچه مبنای رأی دادگاه صرفا شهادت شهود نبوده باشد، ادعای فقدان شرایط شهادت موجب بی اعتباری رأی صادره نیست.

رأی خلاصه جریان پرونده

نزاعی بین مرحوم ح. و م. از یک سو و ح.ه و ح.ه. و ط. و س. درمی گیرد. ح. کشته می شود. س. متهم به قتل است. ه. به عنوان شاهد در دادگاه، در آگاهی می گوید: حوالی ساعت ۸ صبح مورخ ۰۵/ ۱۳۹۲/۰۵ به اتفاق آقای ح. و م. بودند که ح.ه. گوسفند می چرانید و آن ها گندم درو می کردند، آقای ح.ه. با م. درگیر شدند که آن ها رفتند میانجی­گری کنند. سپس آقایان ح.ح. و س. آمدند درحالی که در دست س. چوب دستی و در دست ح.ح. نیز چوب دستی و در دست ح.ه. شانه کشاورزی بود آن ها را کتک کاری و درحالی که وضعیت ح. بد بود آن ها رفتند و بعد که حال ح. بدتر می شد او را به بیمارستان بردند و بیان می کند: ح. را س. به محض این که رسید اول با سنگ و سپس با چوب دستی از سرش زد و ح. افتاد و تا خواست بلند شود س. دوباره از سرش زد و بعد از زدن آن ها یک نفر که در بالا ایستاده بود به آن ها گفت که کافی است بروید و آن ها رفتند و بعد ح. را به روستا آورده و چون اصلا حالش خوب نبود و از سرش خون می آمد به بیمارستان انتقال دادند. م. برادر مرحوم ح. در آگاهی می گوید: که حوالی ساعت ۸ صبح مورخ ۰۵/ ۰۵/ ۱۳۹۲ مشغول چرانیدن گوسفندان خود بود، به محض این که وی را دید به طرف او آمده و به وی می گوید نگذارد گوسفندانش قاطی گوسفندان او گردد، با همدیگر جروبحث نموده و ح.ه .با چوب دستی از سر وی زده و می شکند و وی نیز او را می زند، برادر مرحوم ح. و دوستانش می روند تا آن ها را از همدیگر جدا کنند، بعد از این که او را می برند حدود ۲۰ الی ۳۰ دقیقه بعد می بیند آقای س. آمد با چوب دستی از سر ح. زد و ح. افتاد و تا ح. می خواست بلند شود س. با چوب دستی او را می زد و حتی خود او را نیز زد و چون می بیند وضعیت ح. خیلی بدتر شد و از سرش خون می آید و استفراغ می نماید او را به روستا برده و بعد به بیمارستان انتقال می دهند که در مسیر بی هوش شده بود و سپس به بیمارستان ... انتقال می دهند. و بیان می دارد: آن ها چهار نفر بودند: ۱- خود وی ۲- ه. ۳- م. ۴- مرحوم ح. و از طرف دیگر آقایان: ۱ - ح.ه. ۲- ح.ه. ۳ - س. در نزاع بودند و یک نفر هم در بالا می گفت بزنید و ادامه می دهد: در دست س. چوب دستی و در دست ح. شانه کشاورزی و در دست ح.ه. چوب دستی بود. آقای م. در صفحه ۲۲ و ۲۳ می گوید: اول س. یک سنگ برداشت به سر ح. زد و او به زمین خورد و سپس با چوب به سر او می زد و اعلام می نماید س. با سنگ و چوب دستی به سر مرحوم زده است. س. در نزد بازپرسی می گوید: شکایتی ندارد. به نقل قول از ح.ه. می گوید می خواستند او را بکشند او فرار می کند چوب به سر مرحوم ح. می خورد و او فرار می نماید و مرحوم ح. نیز به زمین می افتد. ه. در صفحه ۲۸ می گوید: اولا : س.ب. از فرق سر ح. ضربه ای با سنگ که در دست داشت زد و ح. به زمین خورد و بلند نشد و س. فقط ح. را زد و باکسی درگیر نشد. ح.ه. در نزد بازپرسی می گوید: حسب اعلام برادرش ح.ه. از سر ح. زد. م.الف. با تکرار مطالب خود می گوید: س. برادرش مرحوم ح. را می زد و با چوب از سر او می زد که برادرش نقش به زمین شد و نتوانست بلند شود. م. ضمن تکرار اظهارات قبلی خود بیان می دارد که: وقتی س. و سایرین پیش آن ها آمدند اولین ضربه توسط س. به ح. زده شد، یک سنگ بزرگ حدودا یک کیلویی در دست س. بود از سر ح. زد و ح. افتاد و ب. نیز فریاد می زد بزنید، بعد از افتادن مرحوم ح.، س. با چوب نیز سه ضربه از سر ح. زد (ص ۳۲ – ۳۴). مجدد س. منکر درگیری با کسی می گردد (ص ۳۷). اولیای دم از ح.ه. و ح.ه. و س. شکایت می کنند که پسرش ح. را به قتل رسانده اند. م. در صفحات ۵۱ - ۵۲ می گوید: س. با پرتاب سنگ به سمت آقای ح. به سر او زد و مرحوم ح. با زانو به زمین افتاد، ولی دراز نکشید و بعد س. با چوب سه بار از سر آقای ح. زد و او نقش زمین شد و ندیده است. ح.ه. و ح.ه. مرحوم را با سنگ زدند. ه. در صفحه ۵۳ / ۵۴ گفته است: آقای س. با سنگ و پرتاب آن به سمت مرحوم ح. او را از ناحیه سر زد و مجروح کرد و خودش به چشم خود دید که س. سنگ پرتاب کرد و به سر ح. خورد و ح. با زانو به زمین افتاد و بعد با چوب دستی از سر ح. زد و حتی چند ضربه به کمر ح. نیز زد و س. با پرتاب سنگ درگیری را شروع کرد و ح. افتاد. پزشکی قانونی (صفحه ۷۲) علت فوت مرحوم ح. را خون ریزی تحت سخت شامه ای مغزی ناشی از اصابت جسم سخت و یا بالعکس آن و یا جسم سخت لبه دار اعلام می نماید. ج. می گوید: در دست س. چوب دستی بود، در مرحله اول یک نفر را که شال بسیجی به پیشانی خود بسته بود مورد هدف قرار داده و با چوب دستی به سرش زد و سرش خون آلود شد و در همان حین یک نفر که کلاه به سر داشت به س. نزدیک شد، س. به سر او نیز زد و سر او نیز شکست و مجددا س. به طرف ح. برگشت و با چوب به سر وی زد و افتاد و در آن حین برادر ح. به وی گفت چرا کشتی و س. از سنگ های تپه نیز برای زدن استفاده می کردند و س. با دو ضربه پی درپی آقای ح. را با چوب دستی زد و حتی برادر ح. مرحوم گفت چرا او را کشتی؟ ج. نیز در صفحات ۱۱۳ - ۱۱۴ - ۱۱۵ و ۱۱۶ گفته است: ..... دیده که آقای س. با یک ضربه به فرق سر آقای ح. زد و ح. از سرش گرفت، یکی دیگر از اهالی روستا به سمت س. آمد، تا او را بزند و س. او را هم از سرش زد و دوباره برگشت به سوی مرحوم ح. که شال بسیجی بسته به سر بود و مجددا به سر وی ضربه ای زد و ضربات او از فرق سر مرحوم بود. وکیل متهم از وی دفاع کرده است. ج. که وکیل متهم از او به عنوان شاهد اسم برده در دادگاه نیز بیان کرده است که آقای س. وقتی به مرحوم ح. رسید با دودست چوپ را بلند کرد و به کله مرحوم ح. وارد کرد و ح. یک لحظه سرش را پایین انداخت و بعد دوباره با چوب محکم به سر مرحوم ح. زد و ح. افتاد. ضمنا م. برادر ح. نیز با ضربه چوب س. به زمین افتاد و ح. به سرش یک شال بسیجی بسته بود. آقای م. در دادگاه بیان می دارد: آقای س. قبل از این که برادرش مرحوم ح. را با چوب بزند سنگ انداخت، نمی داند به وی خورد یا نه، بعد که به برادرش ح. رسید با چوب پنج یا شش ضربه به بدن و سر برادرش ح. زد و بعد ح. افتاد. متهم پس از استماع شکایت اولیای دم و وکیل آن ها و گواهان در رابطه با اتهام خود مبنی بر قتل عمدی مرحوم ح. بیان می دارد: اتهامش را قبول نمی نماید. بالاخره متهم در جلسه ۲۹/ ۱۳۹۲/۰۲ با تکذیب اظهارات قبلی می گوید: می خواهد واقعیت را بیان کند و بیانات تناقض آمیزی را بیان می دارد، ولی منکر قتل ح. می گردد. وکلای وی نیز او را بی گناه می دانند و اظهارات گواهان را ضدونقیض می نمایند و چنین وانمود می کنند که کس یا کسان دیگری در قتل خیلی دست داشته اند، لیکن دادگاه با توجه به شکایت اولیای دم، گواهی پزشکی قانونی، اظهارات و گواهی گواهان به خصوص ب. داماد آقایان: ه. ها و اظهارات ج. شاهد خود متهم و وکیل وی که ناظر صحنه نزاع بوده و اظهارات ضدونقیض متهم در جلسات رسیدگی به خصوص جلسه اخیر دادگاه که پسر خاله هایش را قاتل معرفی کرده است و این که وکلای متهم دفاع مؤثری در جهت برائت مشارالیه به عمل نیاوردند و دلیلی هم در پرونده امر وجود ندارد که ح.ه. و ح.ه. در قتل مرحوم شرکت داشته باشند. بنا به قرائن و امارات علم آور بنائا دادگاه مستندا به مواد ۳۵۱ و ۲۹۰ و ۳۸۱ و ۲۱۱ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ متهم آقای س. را به قصاص نفس توسط اولیای دم مرحوم ح. یا نماینده قانونی آنان با اذن ولی امر مسلمین محکوم می نماید. پس از ابلاغ رأی، ر.، م.م. و ح.ب. به وکالت از س. به رأی صادره اعتراض کرده اند. پس از تذکر این شعبه آقای س.، ح.ب. را از وکالت خود عزل کرده است. اهم نکات مذکور در لایحه این است که به دفاعیات متهم توجه نشده است، اظهارات گواهان ضدونقیض است و شهادت شاهد واحد اعتبار ندارد و شهود خود نزاع کننده ها بوده اند و نزاع دسته جمعی بوده و تعیین یک نفر سخت است که لایحه آنان با دقت قرائت گردید. اینک پس از تبادل نظر و مشورت ختم رسیدگی را اعلام، به شرح برگ آتی مبادرت به صدور رأی می نماید.

رأی شعبه دیوان عالی کشور

اعتراض و تجدیدنظرخواهی آقای س. با وکالت ر. و م.م. نسبت به دادنامه فوق الذکر صادره از شعبه ۱۶ دادگاه تجدیدنظر استان وارد نیست. چون قضات محکمه کیفری استان با لحاظ قرائن و امارات و اوضاع و احوال و نظریه پزشکی قانونی و اظهارات گواهان علم به ارتکاب قتل از سوی این متهم پیدا کرده اند، این طرف متعارضی است و در ما نحن فیه دلیل اثبات گواهی یک نفر یا گواهی گواهان نبوده است تا گفته شود که شرایط شهادت را نداشته اند بلکه مجموعه ای از قرائن و امارات و تحقیقات محلی و اظهارات مطلعین و گزارش ضابطان برای آنان علم آور شده است و تبصره ذیل ماده ۲۱۱ قانون مجازات اسلامی می گوید این موارد می تواند مستند علم قاضی قرار گیرد. رأی از محکمه ای صالح با رعایت تشریفات قانونی پس از استماع مدافعات طرفین طبق موازین شرعی و قانونی بر اساس علم ذکرشده صادر گردیده است و در اعتراض معترض و وکلای وی نکته ای که بتواند به اصالت و اعتبار رأی خدشه وارد آورد مشاهده نمی شود و به استناد بند الف ماده ۲۶۵ قانون آئین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری حکم به ابرام دادنامه موصوف صادر می شود. این حکم قطعی است.

شعبه ۱۳ دیوان عالی کشور- رئیس و عضو معاون

علی اصغر باغانی - علی اکبر یساقی