رای شعبه کیفری دیوان عالی کشور درباره تأثیر گذشت اولیای دم بر جنبه عمومی جرم

شماره دادنامه	۹۳۰۹۹۷۰۹۰۹۳۰۰۱۳۵
تاریخ دادنامه	۱۳۹۳/۰۴/۱۶
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۲۹ دیوانعالی کشور
گروه رأی	رای کیفری
موضوع	تأثیر گذشت اولیای دم بر جنبه عمومی جرم
قاضی	کرمی رضا حاتمی

رای شعبه کیفری دیوان عالی کشور درباره تأثیر گذشت اولیای دم بر جنبه عمومی جرم: گذشت اولیای دم از حق قصاص به طور مجانی یا با مصالحه در برابر اخذ دیه، منافاتی با تعیین مجازات از باب جنبه عمومی جرم ندارد.

رأی خلاصه جریان پرونده

حسب محتویات پرونده در تاریخ ۱۳۸۷/۱۰/۰۶ طبق اعلام فوریت های پلیسی جسد یک شخصی توسط دو نفر بنام س.س. و س.ع. به بیمارستان ... منتقل که پس از معاینه جسد توسط عوامل بیمارستان اعلام می گردد که مشارالیه فوت نموده و در سینه سمت راست و قسمت سر بریدگی گزارش شده است. ضمنا دو نفر شخص حامل جسد نیز بازداشت گردیده اند صفحه۱ در ادامه هویت مقتول الف.ق. اعلام شده است. رئیس و مأمورین کلانتری ۲۶ ... جهت بررسی از باغ ادعایی متهمین به آدرس ... باغ م.ر. مراجعه که درب باغ باز بوده و محل چهاردیواری فاقد درخت گزارش و آثار خون در بخش های از محل مذکور و نیز شکستگی شیشه پنجره اتاق موجود در باغ گزارش شده است از س.ر.س. و س.ع. تحقیق گردیده: س.ر. گفته است از بچگی با الف.(مقتول) دوست بودم امشب ساعت ۹/۵ الی ۱۰ شب من همراه الف.ق.، م.ر. و س.ع. با خودرو پراید الف. به باغ خودمان جهت ورق بازی رفتیم در اتاق نشسته بودیم ورق بازی می کردیم و قلیان می کشیدیم که صدای در زدن شنیدیم الف. (مقتول) بیرون رفت تا درب باز کند دوید و آمد و گفت چند نفر داخل باغ هستند و چون برق از باطری خودرو پراید گرفته بودیم برق قطع شد ۴ الی ۵ نفر داخل باغ آمدند و من زودتر از همه فرار کردم بعد نیم ساعت به سمت باغ آمدم دیدم م. برادرم، س. و الف. داخل باغ بودند الف. افتاده بود که به ۱۱۰ زنگ زدیم کسی نیامد حدود نیم ساعت بالای سر او بودیم و صدایی از او شنیدیم بعد او را به بیمارستان ک. بردیم مهاجمین با خودرو پیکان سفید آمده بودند و در دست آن ها زنجیر بود چوب هم داشتند و در زمانی که فرار کردم آن ها مرا زدند وقتی باغ رفتم الف.، س. و م. در باغ بودند آقای م.ر. نیز با انکار شرب خمر گفته است در درگیری زخمی شده ام اوراق ۱۰ و ۱۱ پرونده گوشی موبایل و ماشین پراید مقتول به کلانتری منتقل شده است. بازپرس پس از تفهیم اتهام س.ر. و م.ر.. و س.ع. و الف.ط. و اخذ توضیحات و دفاعیات آن ها قرار بازداشت موقت نام­بردگان را صادر نموده است. پزشکی قانونی در گزارش معاینه جسد علت فوت مرحوم الف.. را خونریزی شدید داخلی و خارجی و عوارض ناشی از آن در اثر بریدگی قفسه سینه ناشی از اصابت جسم برنده و نوک تیز تعیین و اعلام نموده است. رئیس پلیس آگاهی ... طی گزارشی خطاب به بازپرس شعبه دوم دادسرای ... اعلام داشته: در پی تحقیقات گسترده محل وقوع قتل متعلق به م. و س.ر. بوده که با جمع کردن دوستان اقدام به ایجاد پاتوق شرب خمر و غیره می نموده اند که نام­بردگان و س.ع. بیشترین تردد به محل داشته اند و برابر تحقیقات س.ج.. و ج.م. از کنار آغل آقایان ر. مورد تمسخر واقع و ج.م. که سابقه لواط نیز داشته با دوستان خود به­ نامان م.ن.، الف.ن. و ه.ژ. ، م. ر. و ر. و س.ج. و ج.م. با یک دستگاه پیکان سفید رنگ متعلق به م.ر. به محل آمده و با الف.ق. و س. و م.ر. درگیر می شوند و بلافاصله محل را ترک می نمایند و ه.ژ. نیز در درگیری مجروح شده است و.... در ادامه متهمان م.ن. و س.ج. دستگیر و ح.ق. نیز با راهنمایی پدرش شناسایی و دستگیر و یک جفت کفش خونی متعلق(احتمالا) به ه.ژ. در نتیجه بازرسی از منزل متهم ه.ژ. کشف شده است و از منزل ک.ق. چند قبضه کارد و چاقوی ضامن دار رؤیت و به همراه یک شلوار مشکوک آغشته به خون کشف و به اداره آگاهی منتقل شده است. متهم ح.ق. گفته است: من با م.م.ی غذا برای شب به آغل گوسفندان ه.ژ. بردیم و نشستیم و ه.ه در آغل بود م.ض. با پیکان سفید رنگ آمد و س.ج. و ج.م. و م.ن. در آغل دور هم بودیم، م.ض. گفت با ماشین برویم دوری بزنیم دوری زدیم و برگشتیم در ماشین بودیم که ه. بحث سگ را می کرد که یک سگ در باغ است ایستادیم درب باغ اول ه. و م. پیاده شدند همان لحظه یک نفر درب باغ باز کرده بود آمده بود بیرون گفت چه می خواهید و بعد به ح. و ه. فحاشی کرد که ادامه پیدا کرد و دیدم که ه. با زنجیر به آن شخص زد که او رفت داخل باغ و یک مرتبه همگی آن ها که داخل بودند بیرون آمدند.... یک نفر از آن ها در باغ از بیرون روی زمین بود ه. او را می زد و....صفحه ۸۵ و ۸۶ پرونده. بازپرس اتهام آقایان ع.ک.، م.م.ی،م.ژ.، س.ج.. و م.ن. دایر بر شرکت در نزاع منتهی به قتل تفهیم و برای نام­بردگان قرارهای مقتضی صادر نموده است . اوراق ۹۳ الی ۹۱ پرونده. صورت جلسه مواجهه حضوری بین طرفین نزاع تنظیم گردیده و متهمین پیرامون نقش و دخالت خود توضیحاتی ارائه نموده اند. اوراق ۱۱۴ الی ۱۱۹ پرونده. بازپرس پس از تفهیم اتهام مجدد به متهمین س.ج.، ع.ک.، ح.ق.، م.ن.، م.م.ی و م.ژ. و اخذ توضیحات آن ها در خصوص درگیری و منازعه منتهی به قتل مرحوم الف.ق. قرار بازداشت موقت همگی نام­بردگان بالا را صادر نموده ا ست صفحه۲۱۳، ۲۱۴، ۲۱۵ و ۲۱۶ پرونده) متهم ه.ژ. متولد سال ۱۳۶۵ پس از معرفی خود توضیح داده است که دو فقره سابقه دارد و درباره شب حادثه قتل الف.ق. به شرکت خود در نزاع همراه دیگران اعتراف نموده و گفته است به خاطر دارم دو نفر از آن ها را با زنجیر زدم و نفر سوم که خواستیم بزنم یک نفر از آن ها با میل به سر من زد و من روی زمین افتادم و به بیرون از باغ فرار کردم ولی آن ها دنبال من آمده و قصد داشتند مرا بزنند که بی هوش شدم و بعد از درگیری دوستانم مرا سوار ماشین م.ض. کردند و فرار کردیم و نمی دانم چه کسی مقتول، الف.ق. را به قتل رسانید و... (صفحه۲۰۷). در تحقیقات بعدی به شرح اوراق ۲۷۶ و ۲۷۷ پرونده متهم ه.ژ. گفته است: وقتی مهاجمین اطراف مرا گرفتند من کاردم را درآوردم و یک الی دو ضربه به سمت راست سینه یک نفر از مهاجمین زدم و آن فردی که من با کارد به سینه او زدم جلو باغ افتاده بود که من چند لگد هم به او زدم و او با دستانش دفاع می کرد که بعد مرا با میل و قداره زدند که از پا درآمدم و.... (صفحه۲۷۶) ضمنا در گزارش رئیس اداره مبارزه با جرائم جنائی پلیس آگاهی ... آمده است که نام­بردگان به قصد سرقت یک قلاده سگ که روزهای قبل صدای آن را در باغ شنیده اند به جلو باغ رفته که با افراد داخل باغ درگیر شده اند و قبل از آن نیز پالان یک رأس الاغ را در صحراهای .... با همان کارد ، سرقت نموده است.(صفحه ۲۷۸) متهم ه.ژ. نزد بازپرس نیز گفته است: یک سگ در آنجا بود (در باغ) می خواستیم آن را بدزدیم فقط دیروقت بود یکی آمد در را باز کرد ما گفتیم ح. این ­جاست بعد آمدیم برویم گفت زدم بچه ها آمدند مرا ببرند که یک بار آن ها که داخل باغ بودند در را باز کردند و با بیل و قداره روی سر من ریختند و یک کارد به سر من زدند و دو چاقو به ران ح. زدند و... بنده دو چاقو زده ام(به قربانی) و نمی دانم چاقو کجا انداخته ام و خودم نیز بی هوش بوده ام و... وی در بازجویی دیگری در دادسرا گفته است: من نه مواد مصرف کرده بودم و نه مشروب خورده بودم بقیه هم تا وقتی پیش من بودند چیزی مصرف نکردند و درباره این که چه کسی مرحوم الف.ق. را به قتل رسانید پاسخ داده است به قرآن نمی دانم( ص۲۹۳). پزشکی قانونی به شرح گزارش شماره ۳۷۹۲/ت/۲- ۱۳۸۷/۱۱/۰۹ گروه خون جسد (الف.ق.) از نوع O با ارهاش مثبت اعلام و در نمونه های ارسالی از جسد دارو یا سمی در حد قابل تشخیص یافت نگردیده، اما الکل اتانول در خون و زجاجیه یافت و در مورد سه عدد چاقوی ارسالی و مقایسه آن با بریدگی ها روی جسد استفاده از چاقوی شماره یک را بعید دانسته ولی گفته است بریدگی ها می توانند با چاقوهای ۲ یا ۳ ایجادشده باشند(صفحه۳۳۴)ضمنا در اظهارنظر دیگری به شرح صفحه ۳۳۶ پرونده مرقوم گردیده: جراحات ۳ و ۴ شبیه یکدیگر بوده و با یک آلت جارحه ایجادشده باشد. بازپرس پس از تحقیقات دیگری و اخذ آخرین دفاع درباره متهمان ه.ژ. به شرح صفحه ۴۷۰ پرونده و دیگران قرار مجرمیت صادر که کیفرخواست صادر و به دادگاه ارسال شده است( ص۴۹۸) و... شعبه ۱۷ دادگاه کیفری استان ... جلسات متعدد رسیدگی با حضور اولیای ­دم مقتول و متهم ه.ژ. و سایر متهمین و وکلای مدافع و ایضاء نماینده دادستان تشکیل داده و سپس استماع اظهارات نماینده دادستان اولیای­ دم مقتول و اخذ آخرین دفاع متهمان و نیز آقای ه.ژ.(به شرح اوراق ۸۱۳ و ۸۱۴) که مشارالیه و وکیلش منکر ارتکاب قتل الف.ق. گردیده و اظهار داشته من کسی را نکشته ام وقوع نزاع و بردن سگ همه درست است. من در زندان با دوستانم توافق کردیم که من جرم را قبول کنم و... سرانجام دادگاه به موجب دادنامه شماره ۱۰۰۱۵۴- ۱۳۹۲/۰۹/۱۸ با آقای ه.ژ.. با وکالت آقای ب.الف. به اتهام ارتکاب قتل عمدی آقای الف.ق. و ۲- الف.ط.۳- س.ع.۴- س.(ه.) ر. ۵- م.ر. ۶- س.ج.۷- ع.ک.۸- ح.ق. ۹- م.ن.۱۰- م.م.۱۱- م.ض.۱۲- ج.م. را به اتهام (همگی) شرکت در نزاع دسته جمعی منتهی به قتل عمدی و همچنین اتهامات دیگر م.ر. دایر بر ایراد ضرب وجرح عمدی با چاقو نسبت به شکات به نامان ب.س.، الف.س.، س.س.و آقای ه.ی. س. و تخریب عمدی شیشه خودرو و شاکی ب.س. و... با توجه به شکایت ولی دم مقتول، خانم ف.ع. و وکیل ایشان آقای ف. که تقاضای قصاص نفس متهم نموده اند و شکایت سایر شاکیان – گواهی های صادره از پزشکی قانونی در مورد شرح معاینه جسد که علت فوت را خونریزی شدید داخلی و خارجی و عوارض آن در اثر بریدگی قفسه سینه ناشی از اصابت جسم برنده و نوک تیز اعلام نموده اند و صدمات وارده به مصدومین هم مشخص گردیده و اقاریر متهمین در تحقیقات مقدماتی- نزد بازپرس و دفاعیات غیرموجه آن ها در دادگاه و دفاعیات غیرموجه متهم ردیف اول (ه.ژ.) در دادگاه مبنی بر این که مشروب خورده بودیم و مست بودیم زیرا نام­برده با ذکر جزئیات نحوه عملکرد خود را بیان نموده که حکایت از حواس جمعی کامل وی دارد و دلیلی بر این که فاقد قوه تمیز و تشخیص بوده در پرونده ملاحظه نمی شود و نیز گزارش مأمورین انتظامی، اتهامات انتسابی از راه علم قاضی محرز و ثابت می باشد. لذا دادگاه به استناد مواد ۲۰۵ بند ب ماده ۲۰۶- ۲۰۷- ۲۱۹- ۲۲۷- بند ۴ ماده ۲۳۱ – ۲۵۷- ۲۶۱- ۲۶۵- ۴۸۰- ۴۸۱- ۴۸۴ و بند ۱ ماده ۶۱۵ تبصره ماده ۶۱۴ و ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی متهم ردیف اول را به قصاص نفس در مورد ارتکاب قتل عمدی الف.ق. و هر یک از متهمین ردیف های ششم- هشتم- نهم- دهم- یازدهم- و دوازدهم را به سه سال حبس و هر یک از متهمان ردیف های دوم- سوم- چهارم- پنجم و هفتم را به تحمل یک سال حبس محکوم و متهم ردیف پنجم آقای م.ر. را به پرداخت یک صدم دیه کامل در مورد یک فقره دامیه در ناحیه فوقانی بازوی راست، یک دویستم دیه کامل در مورد یک فقره حارصه در ناحیه تحتانی ساعد دست راست و یک و نیم هزارم دیه کامل در مورد کبودی زیر ناخن انگشت اول دست راست در حق آقای ب.س. و تعیین دیات دیگری به شرح متن دادنامه در حق الف.س. و س.س. و ی.س. و تحمل یک سال حبس در مورد جنبه عمومی بزه و تحمل شش ماه حبس در مورد تخریب عمدی شیشه خودرو محکوم، ضمن این که متهم ردیف اول از اتهام شرکت در نزاع دسته جمعی منتهی به قتل عمدی با توجه به محکومیتش به قصاص نفس و عدم احراز بزه شرکت در نزاع دسته جمعی بنا بر ­اصل برائت و بند الف ماده ۱۷۷قانون آئین دادرسی کیفری تبرئه شده است. رأی صادره پس از ابلاغ مورد اعتراض وکیل محکوم علیه به قصاص نفس آقای ب.الف. و وکلای سایر متهمین آقای م.م. و.... قرارگرفته و نیز تنها ولی دم منحصر خانم ف.ع.س. مادر مقتول طی رضایت نامه رسمی شماره ۰۰۳۹۰۰۰۱۶۲- ۱۳۹۲/۱۲/۱۸ رضایت منجر و قطعی خود را از آثار ه.ژ.. محکوم به قصاص نفس در پرونده مطروحه اعلام که پرونده به دیوان عالی کشور و جهت رسیدگی به این شعبه ارجاع شده است.

رأی شعبه دیوان عالی کشور

با توجه به این که خانم ف.ع. ولی دم منحصر مقتول مرحوم الف.ق. طی رضایت نامه رسمی شماره ۰۰۳۹۰۰۰۱۶۲- ۱۳۹۲/۱۲/۱۸ تنظیمی در دفتر اسناد رسمی ... گذشت منجز و قطعی خود را از آقای ه.ژ. محکوم علیه قصاص نفس اعلام داشته و ماده ۳۴۷ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ نیز مقرر داشته: صاحب حق قصاص در هر مرحله از مراحل تعقیب، رسیدگی یا اجرای حکم می تواند به طور مجانی یا با مصالحه در برابر حق یا مال گذشت نماید. بنابراین ضمن نقص رأی صادره در مورد قصاص نفس محکوم علیه ه.ژ. پرونده به شعبه هفدهم دادگاه کیفری استان ... جهت طی مراحل قانونی و عندالاقتضاء اتخاذ تصمیم راجع به جنبه عمومی بزه ارتکابی از حیث بیم تجری و تکرار اعاده می گردد. ضمنا درباره سایر معترضین و وکلای آن ها که به مجازات حبس و.... در رابطه با شرکت در منازعه منتهی به قتل محکوم گردیده اند. در لوایح اعتراض دلیل و ایراد جدی که مخل مبانی محکومیت های صادره درباره آن ها باشند بیان و ارائه نگردیده لذا ضمن رد اعتراضات تقدیمی رأی مذکور مستندا به بند الف ماده ۲۶۵قانون آئین دادرسی کیفری ابرام می گردد.

شعبه ۲۹ دیوان عالی کشور - مستشار و مستشار

کرمی- رضا حاتمی