رای شعبه کیفری دیوان عالی کشور درباره تشکیل جلسه رسیدگی به اتهام قتل عمد بدون حضور وکیل

شماره دادنامه	۹۴۰۹۹۷۰۹۳۷۱۰۰۰۱۳
تاریخ دادنامه	۱۳۹۴/۰۵/۲۶
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۴۷ دیوانعالی کشور
گروه رأی	رای کیفری
موضوع	تشکیل جلسه رسیدگی به اتهام قتل عمد بدون حضور وکیل
قاضی	سید احمدطباطبائی مزرعه نو اکبر فیض فریبرزلشکری

رای شعبه کیفری دیوان عالی کشور درباره تشکیل جلسه رسیدگی به اتهام قتل عمد بدون حضور وکیل: درجرائمی که مجازات قانونی آن،قصاص نفس می باشد،تشکیل جلسه رسیدگی بدون حضور وکیل متهم موجب نقض رأی در دیوان عالی کشور است.

رأی خلاصه جریان پرونده

بر حسب محتویات پرونده و کیفرخواست شماره ۰۵۷۲۷ مورخ ۱۳۹۳/۹/۲۹ صادر شده از دادسرای عمومی و انقلاب الف. آقای الف. ح. ۲۰ ساله به اتهام قتل عمدی مادرش خانم مرحومه ل. ح. و ایراد جرح عمدی با چاقو به برادرش الف. ح. تحت تعقیب کیفری قرار گرفته است که شرح اجمالی ما وقع بدین گونه می باشد : از طریق مرکز فوریت های پلیسی به کلانتری ... الف. وجود یک نفر مقتول و دو نفر مصدوم جملگی بر اثر ضربات چاقو ، در بیمارستان ... ، اعلام شده و متعاقب آن مأمورین کلانتری در بیمارستان حضور یافته و مشاهده کرده اند خانمی به نام ل. ح. به علت اصابت ضربه چاقو به ناحیه سینه اش فوت نموده و آقایان الف. و الف. هر دو ح. که برادر می باشند ، به علت اصابت ضربات چاقو مصدوم گردیده اند . با بررسی اولیه موضوع مشخص شده که جملگی نامبردگان (مقتوله و مصدومان) با ضربات چاقو توسط احد از مصدومین ( الف. ح. ) مقتول و مصدوم شده اند. از متهم الف. ح. در خصوص علت و چگونگی حادثه تحقیق شده و نامبرده اظهار داشته : بنده مقداری قرص ترامادول جهت مصرف تهیه کرده بودم ، ساعت ۲۱:۳۰ مورخه ۱۳۹۳/۵/۲۸ که در منزل بودم برادرم الف. متوجه شد که من قرص ترامادول دارم و چون قول ترک داده بودم از من خواست قرص ها را تحویل او بدهم و من قرص ها را ندادم ، با من درگیر شد و من یک لحظه عصبانی شدم و با برداشتن چاقوی بزرگ به طرف برادرم حمله ور شدم ابتداء در آشپزخانه دو ضربه با چاقو به برادرم زدم ، نهایتا مادرم ل.ح. به طرف من آمد و من در راهرو منزل ، یک ضربه چاقو به قفسه سینه مادرم زدم که مادرم افتاد به زمین و در آخر خودم را از نواحی سر و بازو سمت چپ مورد ضرب و جرح قرار دادم و با آژانس مادرم را به بیمارستان انتقال دادیم . از آقای و. ح. همسر مقتوله و پدر متهم تحقیق شده و نامبرده اظهار داشته : اینجانب شغلم میوه فروشی است . من یوم جاری ۱۳۹۳/۵/۲۸ ... از اردبیل عازم ب... شدم جهت خرید خربزه در مسیر ت... بودم که خواهرم و برادرم زنگ زدند که بچه هایت با هم درگیر شده اند و الف. با چاقو خودش را زخمی کرده و به بیمارستان برده اند سریع برگرد من نیز از مسیر خود از وسط راه برگشتم به الف. و بعد از مراجعت متوجه فوت همسرم شدم و از نحوه آن اطلاعی ندارم .... فقط می دانم که پسرانم الف. و الف. با همدیگر درگیر شده اند و الف.ح. در حین خود زنی، چاقو را به مادرش زده و او فوت کرده است در این حد اطلاع دارم و پسرم الف. مشکل بیماری اعصاب و روان دارد و تحت نظر بهزیستی است و حدود بیست روز پیش جهت مداوا به ت. برده بودم .... ص ۵ و ۶ پرونده ، الف. ح. فرزند مقتوله و برادر متهم اجمالا بیان داشته : .... برادرم قرص ترامادول و دیازپام نگهداری می کند و من می خواستم قرص ها را از او بگیرم که از دستم فرار کرد و به سمت آشپزخانه رفت ، مادرم در هال منزل نشسته بود ساعت ۲۱ شب بود الف. چاقوی دسته مشکی را از آشپزخانه برداشت و من که در حال صحبت با مادرم بودم یک دفعه الف. با چاقو بنده را زد و مادرم که خودش را به جلوی من انداخت و الف. با چاقو می خواست دوباره مرا بزند که چاقوی الف. به سمت چپ مادرم برخورد کرد و مادرم روی زمین افتاد و الف. به داخل آشپزخانه رفت و با همان چاقو به روی بازو خود و سرش می زد که بنده چاقو را از وی گرفتم و به زمین انداختم و برگشتم نزد مادرم و او را صدا کردم که صدائی از مادرم نشنیدم و به بیرون از منزل رفتم و همسایه ها را صدا کردم و آنها به ۱۱۵ زنگ زدند و بنده به عمویم ق. زنگ زدم که با یک دستگاه آردی پیکان آمد و مادرم را سوار خودرو نمودیم و بعد الف. و عمویم به بیمارستان رفتند و من با عموی دیگرم الف. و عمه ام م. و مادربزرگم و زن عمویم سوار شده و به بیمارستان رفتیم . برادرم قرص ترامادول و دیازپام مصرف می کند و دو سه بار در بیمارستان بستری شده و اخیرا او را به بیمارستان در ت. برده بودیم ، برادرم ( الف. ) یک ضربه چاقو به پشت من و یک ضربه چاقو به پهلوی چپ مادرم و تعدادی ضربه به خودش زد . من با برادرم اختلافی نداریم چون بنده جیب های او را می گشتم عصبانی شد و با چاقو به من حمله کرد ، در زمان درگیری ما پدرم در جاده به سمت ت. حرکت داشت پس از اطلاع دادن بنده به الف. برگشت. ص ۷ الی ۹ پرونده . متهم الف. ح. در تحقیقات پلیس جنائی اظهار داشته : حدود ساعت ۲۱ شب من به همراه مادرم و برادرم الف. در منزل بودیم برادرم الف. به من گفت تو قرص ترامادول مصرف می کنی سرانجام معتاد می شوی، من گفتم به ترامادول معتاد هستم ، او مدام به من می گفت که تو خلافکار هستی ، مادرم هم این جمله را تکرار می کرد و من در آشپزخانه بودم ، برادرم الف. دنبال من آمد و قرص دیازپام را از جیب من خارج کرد و من عصبانی شدم و یک تیغه چاقوی آشپزخانه که دسته سیاه داشت را برداشتم و به برادرم حمله کردم ، چاقو دست راست من بود که به پهلوی راست برادرم ضربه زدم و او به زمین افتاد و در این هنگام به مادرم حمله کرده و با چاقو یک ضربه به سمت راست سینه او زدم و او حالش خراب شد و به زمین افتاد و چون من حالم خوب نبود به سر و دست خود نیز ضربه زدم و مصدوم شدم. در زمان درگیری جز من و الف. و مادرم کس دیگری در خانه نبود و من فقط یک ضربه چاقو به سینه مادرم زدم و علت اینکه چرا مادرم را زدم دقیقا نمی دانم ، مادرم در این درگیری چیزی نگفت من به او حمله کردم . و در زمان درگیری فقط من در دستم چاقو داشتم و الف. چاقو نداشت .... ص ۱۱ و ۱۲ پرونده . متهم در نزد آقای بازپرس نیز اظهارات قبلی خود را تکرار و به قتل مادر و ایراد جرح با چاقو به برادرش الف. اعتراف نموده و اضافه کرده است من چهار سال قبل شیشه مصرف می کردم در حال حاضر متادول و ترامادول مصرف می کنم . در شب حادثه دیازپام هم خریده بودم که ساعت ۹ ۸ شب بود در منزل خودمان من و برادرم الف. و مادرم ل.ح. نیز بود که .... من عصبانی شدم رفتم چاقوی آشپزخانه را برداشتم و به طرف برادرم حمله کردم مادرم یکدفعه جلوی من سبز شد یکدفعه یک ضربه از بالا به پایین با دست راستم به سمت چپ روی قلب یا قفسه سینه وی حدود ده سانتی چاقو فرو رفت سپس به زمین افتاد و بی هوش شد و .... ص ۱۳ الی ۱۵ پرونده . متهم از جهت بررسی روحی و روانی به پزشکی قانونی معرفی شده و نتیجه برای کمیسیون پزشکی اجمالا به شرح آتی اعلام گردیده است : .... نظریه کمیسیون از نامبرده معاینه و مصاحبه روان پزشکی به عمل آمد مبتلا به اختلال شخصیتی فردی است ولی اختلال بارز روحی و روانی که مانع از قدرت تصمیم گیری وی باشد، یافت نگردید لذا قدرت تشخیص نفع و ضرر و حسن و قبح را داشته و مسئول اعمال و رفتار خویش می باشد . ص ۲۱ پرونده . از برادر متهم ( الف. ح. ) در تاریخ ۱۳۹۳/۵/۲۹ در بازپرسی تحقیق به عمل آمده و نامبرده با تکرار اظهارات قبلی خود چگونگی حادثه وقوع درگیری منجر به قتل مادرش و مصدومیت خود و برادرش را به شرح برگ های ۲۶ و ۲۷ پرونده توضیح داده است و در پایان اعلام داشته چون برادرم مریض است من از بابت خودم شکایتی از او ندارم . آقای و. ح. همسر مقتوله نیز در نزد آقای بازپرس با تکرار اظهارات قبلی خود در خصوص حادثه و چگونگی مطلع شدنش از درگیری فرزندان و قتل همسرش خانم ل.ح. در پایان بیان داشته از هیچ کس شکایتی ندارم . ص ۲۷ و ۲۸ پرونده . متهم ( الف. ح. ) در تحقیقات ۱۳۹۳/۵/۳۰ آقای بازپرس نیز با تکرار همان مطالب قبلی اتهام قتل عمدی مادر و ایراد جرح عمدی با چاقو به برادرش الف. را قبول و به آن اعتراف نموده است . ص ۳۱ و ۳۲ پرونده در نظریه پزشکی قانونی به شرح برگ ۵۶ پرونده ، علت فوت خونریزی داخلی ناشی از پارگی ریه و پرده جنب به دنبال اصابت جسم برنده نوک تیز نامشخص تعیین و اعلام گردیده است . و همچنین در خصوص جراحت وارده بر خلاف نیم تنه چپ برادر متهم ( الف. ح. ) نیز نظریه پزشکی قانونی به شرح برگ ۵۹ پرونده بدین گونه اعلام شده است : .... جراحت (دامیه) بخیه شده خلف نیم تنه چپ مشهود است که در اثر اصابت جسم سخت نوک تیز برنده لبه دارد و در حدود ۳ ۴ روز اخیر حادث شده است. ارش متعلقه یک درصد دیه کامل انسان تعیین می شود. گواهی حصر وراثت در خصوص وراث بعد الفوت مقتوله خانم ل.ح. به شرح برگ پرونده ، از شعبه ۱۱ شورای اسلامی حل اختلاف الف. صادر و درج پرونده شده است . آقایان : ۱ ا. ۲ الف. ۳ خانم م. همگی ح. و فرزندان مقتوله به شرح برگ های ۷۱ الی ۷۳ پرونده در نزذ آقای بازپرس حضور یافته و جملگی اعلام نموده اند در خصوص قتل مادرمان که توسط برادرمان الف. ح. به قتل رسیده ، هیچ شکایتی ندارم و تقاضای تبدیل قرار بازداشت موقت وی به وثیقه جهت آزادی وی را دارم. خانم ف.ج. (مادر مقتوله) نیز در نزد آقای بازپرس به شرح برگ ۷۸ پرونده بیان داشته : مقتوله دخترم است از نوه ام که نادانی کرده شکایتی ندارم و درخواست مختومه شدن پرونده و آزادی نوه ام الف. ح. را دارم . النهایه آقای بازپرس پس از اخذ دفاع متهم و اعلام ختم تحقیقات مبادرت به اصدار قرار نهائی نموده و به موجب آن از لحاظ جنبه عمومی قرار مجرمیت متهم نامبرده را صادر کرده و به موافقت معاون دادستان رسیده و پرونده با تنظیم کیفرخواست از دادسرای عمومی و انقلاب الف. به محاکم عمومی جزائی الف. ارسال شده و حسب الارجاع در شعبه ۱۰۵ دادگاه جزائی الف. تحت رسیدگی قرار گرفته و دادگاه مرجوع الیه با بررسی پرونده خود را صالح به رسیدگی ندانسته و با دلایل مندرج در دادنامه شماره ۱۰۰۸۹۲ مورخ ۱۳۹۳/۱۰/۷ قرار عدم صلاحیت به شایستگی رسیدگی محاکم کیفری استان صادر و پرونده را به مرجع مذکور ارسال نموده است . رسیدگی پرونده به شعبه ۷ دادگاه تجدیدنظر و کیفری استان محول شده و این شعبه دادگاه پس از بررسی های لازم در نهایت جلسه دادرسی را در وقت فوق العاده به تاریخ ۱۳۹۳/۱۰/۱۷ با جری تشریفات قانونی و با حضور نماینده دادستان و متهم تشکیل داده و پس از استماع اظهارات نماینده دادستان و متهم که در این مرحله نیز صراحتا به موارد اتهامی خود اعتراض کرده و قتل عمدی مادر خود و ایراد جرح عمدی با چاقو به برادرش الف. را قبول نموده است. و اخذ آخرین دفاع متهم سرانجام ختم رسیدگی را اعلام و مبادرت به اصدار دادنامه شماره ۳۰۰۱۰۷ مورخ ۱۳۹۳/۱۰/۱۸ نموده و به موجب آن با دلایل و مستندات مندرج در متن رأی متهم را از بابت جنبه عمومی قتل عمدی به تحمل سه سال حبس و از بابت ایراد جرح با چاقو به تحمل شش ماه حبس تعزیری محکوم کرده و در پایان رأی قید نموده : بدیهی است مجازات اشد در مورد متهم اجراء خواهد شد. حکم صادره پس از ابلاغ از سوی محکوم علیه در فرجه قانون مورد اعتراض واقع شده و با تقدیم لایحه اعتراضی که پیوست پرونده گردیده و در حین مشاوره قرائت خواهد شد . درخواست تجدیدنظر در رأی صادره را نموده و پرونده جهت رسیدگی به اعتراض تجدیدنظر خواه به دیوان عالی کشور ارسال و پس از ثبت در دفاتر دیوان به این شعبه ارجاع گردیده است . هیئت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید. پس از قرائت گزارش آقای الف. فیض عضو ممیز و اوراق پرونده و نظریه کتبی آقای لشکری دادیار دیوان عالی کشور اجمالا مبنی بر تقاضای صدور رأی شایسته وفق موازین قانونی دارم. دادنامه شماره ۳۰۰۱۰۷ ۱۳۹۳/۱۰/۱۸ تجدیدنظر خواسته مشاوره نموده چنین رأی می دهد:

رأی شعبه دیوان عالی کشور

در خصوص تجدیدنظر خواهی آقای الف. ح. نسبت به دادنامه شماره ۳۰۰۱۰۷ مورخ ۱۳۹۳/۱۰/۱۸ صادره از شعبه اول دادگاه کیفری استان الف. که به موجب آن نامبرده از بابت جنبه عمومی بزه قتل عمدی مادرش مرحومه ل. ح. به تحمل سه سال حبس و از بابت ایراد جرح با چاقو به تحمل شش ماه حبس محکوم گردیده است . با عنایت به محتویات پرونده و کیفیات منعکسه در آن ، اعتراض تجدیدنظر خواه وارد است چه آنکه تحمل مجازات سه سال حبس تعیین شده برای وی توسط دادگاه از بابت جنبه عمومی قتل عمدی مادرش می باشد که دادگاه محترم اتهام عمدی بودن قتل توسط وی را محرز دانسته و مجازات مذکور را در حق او تعیین نموده است و چون نامبرده به اتهام قتل عمدی محاکمه و تعیین مجازات شده است که مجازات آن در صورت درخواست اولیاء دم ، قصاص نفس بوده و بر طبق صراحت تبصره ۱ ماده ۱۸۶ قانون آئین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری که قانون حاکم وقت صدور حکم بوده است، تعیین وکیل اعم از تعیینی و یا تسخیری و مشارکت وکیل در جلسات رسیدگی دادگاه به پرونده جرائم مذکور در تبصره مذکور الزامی و ضروری است و دادگاه محترم بدون دخالت آن و بدون حضور وکیل متهم ، به اتهامات وی رسیدگی و حکم صادر نموده است ، علیهذا با قبول اعتراض ، دادنامه معترض علیه با استناد به بند ۲ شق ب ماده ۴۶۹ قانون آئین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ نقض و جهت رفع نقص اعلام شده و رسیدگی و صدور حکم مجدد به شعبه صادر کننده حکم منقوض ارجاع می گردد.

رئیس و مستشار شعبه ۴۷ دیوان عالی کشور

سید احمد طباطبائی - اکبر فیض