رای شعبه کیفری دیوان عالی کشور درباره مسئول پرداخت دیه در صورت فوت متهم حین تعقیب

شماره دادنامه	۹۴۰۹۹۷۰۹۱۰۵۰۰۰۸۹
تاریخ دادنامه	۱۳۹۴/۰۳/۰۴
نوع رأی	رأی شعبه
نوع مرجع	شعبه دیوان عالی کشور
شعبه	شعبه ۳۲ دیوانعالی کشور
گروه رأی	رای کیفری
موضوع	مسئول پرداخت دیه در صورت فوت متهم حین تعقیب
قاضی	عبدالحمیدمرتضوی بریجانی رضافرج اللهی محمد رضاالهی منش

رای شعبه کیفری دیوان عالی کشور درباره مسئول پرداخت دیه در صورت فوت متهم حین تعقیب: چنانچه در پی تعقیب مأمور نیروی انتظامی، موتور سوار در حین فرار با سرعت غیر مطمئنه فوت نماید، وی به عنوان مباشر در حدوث واقعه، اقوی از سبب که مأمور نیروی انتظامی می باشد، شناخته شده و مسئول است.

رأی خلاصه جریان پرونده

آقای م. و خانم ص. پدر و همسر مرحوم الف. اعلام کرده اند که مرحوم در تاریخ ۱۳۹۲/۰۸/۲۶ در پارک غ. مورد تعقیب دو نفر از مأموران انتظامی قرار گرفته و با سرعت از محل متواری شده است و با یک نفر عابر به نام ع. برخورد کرده سپس به علت عدم کنترل به تنه درخت برخورد کرده و مجروح شده که بیمارستان انتقال یافته و فوت شده است. گزارش کلانتری ... حاکی است که مرکز م. وقوع یک فقره تصادف منجر به فوت در پارک غ. اعلام شده است، مأموران به محل اعزام شده اند. بنا به اظهار موتورسیکلت سی جی مشکی رنگ به شماره انتظامی ... با یک نفر عابر به نام ع. تصادف کرده راکب موتورسیکلت به نام ک. به صورت طاق باز افتاده است به طوری که موتورسیکلتش حدود ۲۵ متر روی زمین غلتیده و راکب فوت شده است که عوامل ۱۱۵ او را به بیمارستان منتقل کرده اند. مدارک هویت و کارت شناسایی مصدوم (ع.) و کارت بانکی و تلفن همراه وی با مبلغی حدود شانزده هزار و اندی تومان در محل پیدا شده که به همکار وی تحویل شده است. پدر متوفی با ارائه فتوکپی شناسنامه وی، مراجعه و اظهار نموده نام محلی فرزندش ک. است. مصدوم که دچار خونریزی مغزی بر اثر شکستن جمجمه شده در بیمارستان بستری گردیده است. پزشکی قانونی از جنازه متوفی الف. معاینه به عمل آورده اندام ها و جمجمه آثار شکستگی نداشته قفسه سینه باز شده خونریزی شدید در داخل قفسه سینه در دو طرف دیده شده است پارگی آئورت و له شدگی آن مشهود بوده، ریه ها در دو طرف له شده است و خونریزی هر دو آن داخل نسخ ریه و پارگی لوب راست لبریز مشهود و علت مرگ خونریزی شدید داخل قفسه سینه و عوارض ناشی از آن در اثر پارگی ریه عروق اصلی متعاقب اصابت جسم سخت و یا بالعکس تعیین و اعلام شده است. تلاش مأموران برای شناسایی مأموری که متوفی را تعقیب نموده ادامه داشته و تنها شاهد قضیه ذ. با مشاهده ر. اظهار نموده است ایشان فردی است که در پارک غ. روبروی میله پرچم از موتور پیاده شده و به دنبال دوست مرحوم رفت و یک نفر سرباز همراه وانت که با موتورسیکلت به سمت مرحوم حرکت کرد و در کنار فلافل فروشی ابتدای خیابان با فاصله زیاد تصادف کرد که من شاهد آن نبودم. ستوان ر. اظهار نموده به صورت پیاده در پارک غ. گشت می زده و هیچ سربازی به همراه او نبوده است و از تصادف هیچ گونه اطلاعی ندارد. بازرسی ناجا در پایان اقدامات خود اعلام کرده است با فاصله حرکت الف. از میله پرچم تا محل تصادف ۹۰۰ متر می باشد. بازپرس نظامی دستوراتی در مورد احضار مطلعان و استعلام از کلانتری در مورد حضور یا عدم حضور مأموران در محل و احضار مأموران حاضر در صحنه صادر کرده است از خانم ن. تحقیق شده اظهار نموده حدود ساعت ۹ شب واقعه در هنگام رانندگی در پیاده رو خیابان غ. که ترافیک سنگینی بوده است، حضور داشته موتورسواری با سرعت از کنار ماشین وی رد شده که کمی جلوتر تصادف کرده است و نقش بر زمین شده و یک نفر مأمور انتظامی با موتورسیکلت پشت سر وی بوده که به محض مواجه شدن با صحنه برگشته است، حین برگشت ماشین های پشت سر وی (رانندگان ماشین ها) با او برخورد لفظی کردند که چرا فرار می کنی ولی چهره او را به یاد ندارد. والدین متوفی نزد بازپرس حاضر شده و تقاضای تعقیب مأموری که موجب قتل فرزندشان شده را کرده اند ذ. اظهار نموده با مرحوم الف. و یک نفر دیگر در پارک غ. ایستاده بودیم، که گشت موتور (سوار) پلیس که شامل یک سرباز و یک کادر بود، راننده سرباز و پشت سر وی کادر بود، کادر پیاده شد و سرباز گفت به دنبال الف. رفت که تا کنار پارکینگ پرچم دیدم که در حال تعقیب کردن الف. بود و کادر هم دنبالم رفت، من تا اینجا بودم و بعدازآن چیزی ندیدیم. م. نیز بیان کرده است زیر پرچم ایران بودیم که من و مرحوم الف. و دوستان بودیم که یک موتور نیروی انتظامی آمد سمت ما که دو نفر بودند که مأمور نیروی انتظامی یک مسافت صد متری را دنبال من دوید و سربازش به دنبال الف. داد (رفت) او را تعقیب کرد تا بریدگی من دیدم و صحنه را ندیدیم. گواه دیگری به نام س. اظهار نموده است: حدود ساعت ده شب در حال پیاده روی بودم، موتورسواری را دیدم که با سرعت به یک عابر برخورد کرد و موتور دو نفر سوار داشت به علت جلب توجه به صحنه تصادف موفق به شناسایی و رؤیت مأمور تعقیب کننده نیستم. از ستوان ر. تحقیق شده، حضور خود را در شب حادثه در آن موقعیت مکانی تکذیب کرده و اضافه نموده است نه گشت بوده و نه کاره ای، از بازرسی نیروی انتظامی حضور نامبرده به عنوان وظیفه خاص در محل استعلام شده، پاسخ رسیده حاکی است وی در شب حادثه در طرح پاک سازی نقاط آلوده به همراه سایر عوامل و یگان ها ازجمله یگان امداد به عنوان ضابط قضایی انجام وظیفه نموده و تاکنون سرباز همراه وی شناخته نشده است. از مهناوی یکم ع. تحقیق شده (مجروح حادثه) اظهار نموده در شب (حادثه) در پارک غ. در حال عبور از پیاده رو بوده که موتورسوار فوق از پشت سر به من زد و در همان زمان پلیس دنبال موتورسوار بود که باعث شده موتورسوار توقف نکند و باعث تصادف شده است. به نظر من سرعت موتور خیلی زیاد بود .... از پدر متوفی مدارک و اسناد مربوط به مالکیت و شماره گذاری و غیره مربوط به موتورسیکلت مرکوب مرحوم، مطالبه شده است، اظهار نموده فاقد سند و کارت می باشد و فاقد پلاک جدید بوده و مرحوم گواهینامه نداشته است. بازپرس در مورد مأموران قرار منع پیگرد صادر نموده، اولیاء دم به قرار صادره اعتراض نموده است پرونده به دادگاه نظامی ۲ ارسال شده دادرس دادگاه نظامی ضمن نقض قرار صادرشده قرار جلب به محاکمه صادر کرده است. دادگاه با حضور اولیاء دم و نماینده نیروی انتظامی استان تشکیل جلسه داده، شکات با توجه به تعقیب و گریز مرحوم توسط مأموران نیروی انتظامی که موجب برخورد مرحوم با یک نفر پرسنل نیروی انتظامی و پرت شدن وی از موتور و اینکه مأمور بعد از دیدن صحنه او را رها کرده استم. نیروی انتظامی مشخصات وی را ستوان ر. اعلام نموده و اظهارات دوستان همراه پسرشان تقاضای دیه کرده اند نماینده نیروی انتظامی علت اصلی تصادف را تخطی از سرعت مطمئنه مرحوم و این که اولیاء دم از فرد خاطی شاکی نیستند و با توجه به اینکه در قانون مجازات اسلامی، در صورت اجتماع سبب و مباشر، مباشر ضامن است، به علاوه تعقیب و گریزی از ناحیه مأموران احراز نشده است، برفرض هم اگر شده باشد، سبب اقوی از مباشر نیست، تقاضای رأی مقتضی کرده است. دادگاه با توجه به جامع اوراق پرونده، خصوصا اظهارات خانم ن. و آقای س. به شرح اوراق ۱۶۰ و ۱۴۱ پرونده، گواهی پزشکی قانونی و این که مأموران ناجا حق تعقیب وسیله نقلیه را نداشته که متأسفانه این گونه موارد نتایج زیان باری داشته است. لذا مستندا به مواد ۴۸۸ و ۴۹۲ و ۴۴۸ و ۴۴۹ قانون مجازات اسلامی، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران را به پرداخت یک فقره دیه کامل مرد مسلمان در حق اولیاء دم مرحوم محکوم گردیده است. نماینده حقوقی فرماندهی نیروی انتظامی استان به دادنامه صادرشده اعتراض کرده است. پرونده به دفتر دیوان عالی کشور ارسال و به این شعبه ارجاع شده است. هیئت شعبه در تاریخ بالا تشکیل گردید. پس از قرائت گزارش آقای فرج اللهی عضو ممیز و ملاحظه اوراق پرونده و نظریه کتبی آقای محمدرضا الهی منش دادیار دیوان عالی کشور اجمالا مبنی بر نقض دادنامه تجدیدنظرخواسته را خواهانم در خصوص دادنامه تجدیدنظرخواسته مشاوره نموده چنین رأی می دهد.

رأی شعبه دیوان عالی کشور

برفرض که مأمور نیروی انتظامی به دلیلی متوفی را تعقیب کرده باشد، حادثه ناشی از تخطی متوفی از سرعت مطمئنه بوده، درنتیجه وی به عنوان مباشر در حدوث واقعه مؤثر بوده است و تعقیب مأمور به عنوان سبب طبق ماده ۵۲۶ قانون مجازات اسلامی به لحاظ اقوی نبودن از مباشر، ضامن نیست. لذا اعتراض نماینده حقوقی نیروی انتظامی را وارد دانسته، دادنامه صادرشده را به استناد ماده ۶ قانون تجدیدنظر آراء دادگاه ها مصوب ۱۳۷۲ نقض و رسیدگی طبق بند ۶ ماده مرقوم به دادگاه هم عرض ارسال می شود.

رئیس شعبه ۳۲ دیوان عالی کشور- عضو معاون

رضا فرج اللهی- عبدالحمید مرتضوی