رای هیات تخصصی دیوان عدالت اداری درباره ابطال دستورالعمل اخذ مجوز فروش الکترونیکی بلیط (شیوه نامه ۲۳۴۰)

رای هیات تخصصی دیوان عدالت اداری درباره ابطال دستورالعمل اخذ مجوز فروش الکترونیکی بلیط (شیوه نامه ۲۳۴۰)

مرجع صادر کننده	هیأت تخصصی دیوان عدالت اداری
موضوع	ابطال دستورالعمل اخذ مجوز فروش الکترونیکی بلیط (شیوه نامه ۲۳۴۰)
کلاسه پرونده	ه ع / ۹۸۰۴۴۲۹
تاریخ رأی	شنبه ۲۸ تير ۱۳۹۹
شماره دادنامه	۹۹۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۰۷۱۹

دیوان عدالت اداری

هیأت تخصصی صنایع و بازرگانی

شماره دادنامه: ۹۹۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۰۷۱۹

تاریخ دادنامه : ۲۸/۴/۹۹

شماره پرونده : ه ع / ۹۸۰۴۴۲۹

شاکی : آقای محمود رضا حاجی نصراله

موضوع شکایت و خواسته : ابطال دستورالعمل اخذ مجوز فروش الکترونیکی بلیط (شیوه نامه ۲۳۴۰)

گردش کار :

آقای محمود رضا حاجی نصراله به موجب دادخواستی اعلام کرده است که :

ریاست محترم دیوان عدالت اداری

با سلام و عرض ادب

احتراما به استحضار می رساند سازمان هواپیمایی کشوری با صدور دستورالعملی دفاتری که دارای (مجوز بند (الف) فروش بلیط) می باشند و می خواهند خدمات فروش بلیط را در فضای مجازی به مشتریان خود ارائه نمایند ملزم نموده نسبت به اخذ مجوز فروش بلیط الکترونیکی از آن سازمان اقدام نمایند. این در صورتی می باشد که مطابق با آیین نامه نظارت بر تأسیس و فعالیت دفترهای خدمات مسافرتی ، سیاحتی ، جهانگردی و زیارتی مصوب هیأت محترم وزیران مورخ ۲۷/۳/۱۳۸۰ دفاتر خدمات مسافرت هوایی ، جهانگردی و زیارتی به ۳ دسته تقسیم شده اند (مجوز بند (الف) صادره از سازمان هواپیمایی کشوری ، مجوز بند (ب) صادره از سازمان میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی و مجوز بند (پ) صادره از سازمان حج و زیارت) که با اخذ هر کدام یک از مجوزها از سازمان مربوطه می توان نسبت به ارائه خدمات در آن زمینه اقدام نمود و بر اساس دستورالعمل اعطای نماد اعتماد الکترونیکی و نظارت بر فعالیت کسب و کارهای اینترنتی مصوب ۲۲/۰۵/۱۳۹۲ وزارت صنعت ، معدن و تجارت مرجع صدور نماد اعتماد الکترونیکی (e نماد) وزارت صنعت ، معدن و تجارت می باشد لذا با اخذ مجوز بند (الف) از سازمان هواپیمایی کشوری و دریافت نماد اعتماد الکترونیکی از وزارت صنعت ، معدن و تجارت دیگر نیاز به اخذ مجوز فروش بلیط الکترونیکی از سازمان هواپیمایی کشوری نمی باشد و دستورالعمل مذکور مغایر با ماده ۱ آیین نامه نظارت بر تأسیس و فعالیت دفترهای خدمات مسافرتی ، سیاحتی ، جهانگردی و زیارتی و دستورالعمل اعطای نماد اعتماد الکترونیکی و نظارت بر فعالیت کسب و کارهای اینترنتی مصوب ۲۲/۰۵/۱۳۹۲ می باشد.

لذا با عنایت به موارد مطروحه عنوان شده تقاضای ابطال دستورالعمل مذکور مورد تقاضاست خواهشمند است دستور مقتضی را صادر فرمائید.

متن شیوه نامه ۲۳۴۰ دستورالعمل هواپیمایی کشوری به قرار زیر است

۵- ضمانت اجرا

۵-۱- دفاتر خدمات مسافرتی :

دفاتر خدمات مسافرت هوایی دارای مجوز بند (الف) چنانچه قصد فروش بلیت هوایی از طریق سامانه الکترونیکی را داشته باشند ، مکلف هستند مجوز لازم را از این سازمان دریافت نمایند و در صورت فعالیت در سامانه الکترونیکی بدون اخذ مجوز ، علاوه بر اعمال مجازاتهای مقرر در آیین نامه نحوه نظارت بر دفاتر خدمات مسافرت هوایی مصوب ۲۷/۳/۱۳۸۰ هیأت وزیران ، نسبت به مسدود نمودن سایتهای غیر مجاز و نیز اعمال مجازاتهای مقرر در باب چهارم قانون تجارت الکترونیک از طریق محاکم قضایی و پلیس فتا اقدام خواهد شد.

۵-۲- سایتهای اینترنتی :

کلیه سایتهایی که اقدام به فروش بلیت هوایی می نمایند برابر این دستورالعمل موظف هستند از سازمان هواپیمایی کشوری مجوزهای لازم را دریافت نمایند ، در غیر اینصورت نسبت به مسدود نمودن سایتهای مذکور و نیز اعمال مجازاتهای مقرر در باب چهارم قانون تجارت الکترونیک از طریق محاکم قضایی و پلیس فتا اقدام خواهد شد.

۵-۳- شرکتهای هواپیمایی :

کلیه شرکتهای هواپیمایی چنانچه تکالیف مقرر در این دستورالعمل از بابت اعطای نمایندگی فروش الکترونیکی را رعایت ننمایند ، علاوه بر دارا بودن مسئولیت مدنی و جبران خسارات وارده به اشخاص (اعم از حقیقی و حقوقی) از بابت مجازاتهای مقرر در باب چهارم قانون تجارت الکترونیک و دیگر قوانین و مقررات کشور رأسا مسئول بوده و در مقابل مراجع قانونی و قضایی پاسخگو می باشند و هیچگونه مسئولیتی متوجه سازمان نمی باشد.

در پاسخ به شکایت مذکور ، دفتر حقوقی و امور بین الملل سازمان هواپیمایی کشوری به موجب لایحه شماره ۵۰۶۸ – ۱۳/۲/۱۳۹۹ توضیح داده است که :

۱- برابر مفاد ماده ۵ قانون هواپیمایی کشوری مصوب ۱۳۲۸ از جمله بند (ب) آن ، سازمان هواپیمایی کشوری به عنوان نماینده انحصاری دولت ، وظیفه و مسئولیت اعمال حاکمیت و نظارت عالیه بر کلیه امور صنعت هوانوردی کشوری از جمله جلوگیری از رقابتهای مضره بین متصدیان حمل و نقل هوایی و حفظ مصالح عمومی را بر عهده دارد. در همین راستا ، متعاقب وقوع تخلفات عدیده و کلاهبرداری های صورت گرفته توسط برخی سایتهای فروش بلیط هوایی الکترونیکی و ازدیاد حجم کثیر دادخواست ها و شکایات در محاکم عمومی و دادسرا ها ، سرانجام موضوع توسط معاونت محترم قضایی دادستان کل کشور به این سازمان اعلام شد و متعاقب آن برابر مکاتبات متبادله و برگزاری جلسات عدیده با مقامات عالیه قوه قضاییه در امور فعالیت مجازی و الکترونیکی ، پیگیری امور در دستور کار این سازمان قرار گرفت و لذا پیرو جلسات متعدد میان مسئولین این سازمان و مقامات عالی قوه قضائیه ، نهایتا جناب آقای جواد جاویدنیا معاون محترم دادستان کل کشور در امور فضای مجازی طی نامه شماره ۱۴۰/۱۳۹۸/۲۳۸۸۶/۹۰۰۰ مورخ ۱۶/۶/۹۸ اعلام داشت لازم این سازمان دستورالعمل ذیربط با اخذ مجوز الکترونیکی توسط دفاتر خدمات مسافرت هوایی را تهیه و ابلاغ نماید که ملاکی برای تشخیص اشخاص یا شرکتهایی که بدون اخذ مجوز از این سازمان اقدام به فروش بلیت از طریق فضای مجازی می کنند ، بوده و امکان برخورداری قضایی را فراهم نماید.

بدین ترتیب ، این سازمان در جهت ساماندهی و نظارت بر فروش بلیط الکترونیکی به منظور حفظ حقوق مصرف کننده و جلوگیری از هرگونه اختلال اقتصادی و نیز اجرای دستور قضایی ، ضمن تدوین دستورالعمل تخصصی نظارت بر تأسیس و فعالیت دفاتر الکترونیک خدمات مسافرت هوایی مصوب ۱۳۹۶ که بر اساس تکالیف مندرج در قانون هواپیمایی مصوب ۱۳۲۸ و آیین نامه نحوه نظارت بر فعالیت دفاتر خدمات مسافرتی ، سیاحتی و زیارتی مصوب ۱۳۸۰ ، مقرر شد هرگونه فعالیت توسط دفاتر خدمات مسافرتی مندرج در ماده ۱ آیین نامه نظارت بر تأسیس و فعالیت دفترهای خدمات مسافرتی ، سیاحتی و زیارتی در فضای مجازی منوط به اخذ مجوز از دستگاه های متولی است که این دستورالعمل معیار عمل مراجع قضایی قرار گرفته و بدینوسیله توانستند بسیاری از تخلفات و شکایات مطروحه در اقصی نقاط کشور را رسیدگی که منجر به کنترل فضای مجازی و جلوگیری از گسترش اختلال اقتصادی مستحدثه شده است.

۲- شاکی در شکوائیه خود ، ادعا نموده است : دستورالعمل مورد بحث ، مغایر با ماده ۱ آیین نامه نظارت بر تأسیس و فعالیت دفترهای خدمات مسافرتی ، سیاحتی ، جهانگردی و زیارتی مصوب ۱۳۸۰ هیأت وزیران ، می باشد. ، در صورتی که با امعان نظر در مفاد دستورالعمل مزبور ، محرز و مستفاد است :

الف- شرایط و ضوابط مندرج در دستورالعمل موصوف برای متقاضیان فعالیت در این حوزه ، کاملا منطبق با الزامات و مقررات مندرج در آیین نامه نظارت بر تأسیس و فعالیت دفترهای خدمات مسافرتی ، سیاحتی ، جهانگردی و زیارتی مصوب ۱۳۸۰ و نیز شرایط مندرج در دستورالعمل اعطای نماد اعتماد الکترونیکی و نظارت بر فعالیت کسب و کارهای الکترونیکی مصوب ۱۳۹۶ بوده که مصداق و مؤید این مطلب ، منطوق بند ۲ دستورالعمل مزبور بر مبنای شرایط مندرج در ماده ۴ آیین نامه فوق الاشاره تهیه و تدوین شده است. همچنین ، ذکر این نکته ضروری است ، بر اساس منطوق ماده ۱۵ قانون هواپیمایی کشوری مصوب ۱۳۲۸ ، سازمان هواپیمایی کشوری تنها مرجع صدور هرگونه اجازه نامه مربوط به امور هوانوردی کشوری است. بنابراین در راستای این تکلیف و اختیار قانونی ، ساز و کار صدور مجوز فروش الکترونیکی بلیط هواپیما و نظارت بر حسن عملکرد شرکتها و دفاتر ذیربط در این دستورالعمل پیش بینی شده است تا از هرگونه اختلال در فضای کسب و کار مجازی جلوگیری به عمل آید.

ب- از سوی دیگر ، بر خلاف ادعای شاکی که مدعی شده افرادی که مجوز فعالیت نماد الکترونیکی از وزارت صمت را دارند نیازی به اخذ مجوز از دستگاه های دیگر از جمله این سازمان ندارند... در صورتیکه برابر مداقه و امعان نظر در مفاد دستورالعمل اعطای نماد الکترونیکی و نظارت بر فعالیت کسب و کارهای الکترونیکی مصوب ۱۳۹۶ ، محرز و مسلم می گردد ، اگرچه فعالیتهای تجاری در فضای مجازی ، مستلزم اخذ نماد الکترونیکی است لیکن ، بر اساس بند (۳-۱۲) آن که مقرر داشته : هر یک از دستگاه ها یا نهادهایی که مطابق قوانین و مقررات جاری کشور ، مسئولیت صدور مجوز برای کالا و خدمت و یا فعالیت کسب و کارها برای ارائه کالا و خدمات را عهده دار می باشند. این دستگاه ها صرفا محدود به اعضاء کمیته نظارتی نمی باشند. ، با عنایت به قاعده اصولی و حقوقی اثبات شیء ، نفی ما عدا نمی کند. ، بالوضوح محرز و مستفاد است که بر مبنای دستورالعمل نماد الکترونیک ، کلیه صنوف و اشخاص متقاضی فعالیت در فضای مجازی علاوه بر اینکه مکلفند مجوز لازم را از وزارت صمت اخذ نمایند ، همچنین موظفند حسب نوع فعالیت تجاری و اقتصادی مجوز مربوطه را جهت انجام فعالیت خود از دستگاه ها و اتحادیه های مربوطه نیز اخذ نمایند. لذا ناگفته مبین و مبرهن است ، هر شخص متقاضی فعالیت در فضای مجازی می بایست در وهله اول ، مجوز اصلی فعالیت مربوط به آن صنف و خدمات را از نهاد و دستگاه یا اتحادیه متولی فعالیت اخذ نموده و سپس در مرحله بعدی ، متقاضی کسب نماد اعتماد الکترونیکی از وزارت صمت در جهت فعالیت در فضای مجازی ، پیگیری نماید چون فعالیت در فضای مجازی نماد اعتماد الکترونیک فرع بر داشتن مجوز لازم از دستگاه یا اتحادیه مربوطه می باشد.

علی هذا ، و برابر دلایل مرقوم فوق محرز و مستفاد است ، دستورالعمل نظارت بر فعالیت الکترونیکی دفاتر خدمات مسافرت هوایی مصوب ۱۳۹۶ این سازمان ، منافات و مغایرتی با هیچ یک از احکام مندرج در آیین نامه نظارت بر تأسیس و فعالیت دفترهای خدمات مسافرتی ، سیاحتی ، جهانگردی و زیارتی مصوب ۱۳۸۰ و نیز دستورالعمل اعطای نماد اعتماد الکترونیکی و نظارت بر فعالیت کسب و کارهای الکترونیکی مصوب ۱۳۹۶ نداشته و ندارد.

بدین ترتیب ، از قضات محترم هیأت عمومی آن دیوان صدور حکم بر رد دادخواست صدرالذکر شاکی مورد استدعا و تمناست.

در اجرای ماده ۸۴ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ پرونده به هیأت تخصصی صنایع و بازرگانی دیوان عدالت اداری ارجاع شد و پس از بحث و بررسی محتویات پرونده، ختم رسیدگی اعلام و با نظر بیش از ۴/۳ اعضاء حاضر در جلسه به شرح زیر به صدور رأی مبادرت شد.

رأی هیات تخصصی صنایع و بازرگانی دیوان عدالت اداری

نظر به اینکه برمبنای بند الف ماده ۱ آیین نامه نظارت بر تأسیس و فعالیت دفترهای خدمات مسافرتی، سیاحتی، جهانگردی و زیارتی مصوب ۱۳۸۰ هیأت وزیران، یکی از دفاتر خدماتی موضوع این آیین نامه، دفتر خدمات مسافرتی است که در زمینه تنظیم برنامه های مسافرتی، فروش بلیط مسافرت، ذخیره مکان و هرگونه اقدام دیگر مربوط به خدمات ترابری مسافر به طور مستقیم یا غیرمستقیم با رعایت قوانین و مقررات راه و ترابری فعالیت می نماید و به موجب ماده ۲ آیین نامه مذکور : هر شخص حقیقی یا حقوقی در صورتی که بخواهد به انجام خدمات موضوع بند الف ماده ۱ این آیین نامه بپردازد باید مجوز مربوط را از وزارت راه و ترابری اخذ نماید. نظر به اینکه فروش بلیط مسافرت از جمله خدمات موضوع بند الف ماده ۱ آیین نامه نظارت بر تأسیس و فعالیت دفترهای خدمات مسافرتی، سیاحتی، جهانگردی و زیارتی است که انجام آن برمبنای ماده ۲ آیین نامه فوق، منوط به اخذ مجوز از وزارت راه و ترابری (وزارت راه و شهرسازی فعلی) است و برمبنای ماده ۵ قانون هواپیمایی کشوری، صلاحیتهای وزارت مزبور در امور هواپیمایی توسط سازمان هواپیمایی کشوری اعمال می شود، بنابراین مفاد دستورالعمل نظارت بر تأسیس و فعالیت دفاتر الکترونیک خدمات مسافرت هوایی (موضوع شیوه نامه ۲۳۴۰) که براساس آن دفاتر خدمات مسافرت هوایی مکلف به اخذ مجوز فروش بلیت الکترونیکی از سازمان هواپیمایی کشوری شده اند، خارج از اختیار نبوده و مغایرتی با آیین نامه نظارت بر تأسیس و فعالیت دفترهای خدمات مسافرتی، سیاحتی، جهانگردی و زیارتی و دستورالعمل اعطای نماد اعتماد الکترونیکی و نظارت بر فعالیت کسب و کارهای الکترونیکی ندارد و لذا به استناد بند ب ماده ۸۴ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲، رأی به رد شکایت صادر و اعلام می کند. این رأی ظرف مهلت بیست روز از تاریخ صدور توسط رئیس دیوان عدالت اداری و یا ده نفر از قضات دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است.

مهدی دربین

رئیس هیأت تخصصی صنایع و بازرگانی

دیوان عدالت اداری

کدمنبع: 13284