رای هیات تخصصی دیوان عدالت اداری (دادنامه شماره: ۳۳۴ - ۹۷۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۰۳۳۱ ،کلاسه پرونده: ه ع ۹۶/۷۶۶، ۹۶/۱۱۳۰، ۹۶/۷۶۸ و ۹۶/۱۱۳۱ )

رای هیات تخصصی دیوان عدالت اداری درباره ابطال آیین نامه نحوه اجرای تبصره ۲ ماده ۴ قانون اصلاح برخی از مواد قانون مربوط به مقررات امور پزشکی، دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی مصوب سال ۱۳۶۷

مرجع صادر کننده	هیأت تخصصی دیوان عدالت اداری
موضوع	ابطال آیین نامه نحوه اجرای تبصره ۲ ماده ۴ قانون اصلاح برخی از مواد قانون مربوط به مقررات امور پزشکی، دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی مصوب سال ۱۳۶۷
کلاسه پرونده	ه ع ۹۶/۷۶۶،  ۹۶/۱۱۳۰، ۹۶/۷۶۸  و ۹۶/۱۱۳۱
تاریخ رأی	چهارشنبه ۱۹ دی ۱۳۹۷
شماره دادنامه	۳۳۴ - ۹۷۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۰۳۳۱

هیأت تخصصی فرهنگی ، آموزشی و پزشکی

شماره پرونده : ه ع ۹۶/۷۶۶، ۹۶/۱۱۳۰، ۹۶/۷۶۸ و ۹۶/۱۱۳۱ شماره دادنامه : ۳۳۴-۹۷۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۰۳۳۱ تاریخ : ۱۹/۱۰/۹۷*شاکی : خانم فرزانه دانشور به وکالت از آقای احمد منبتی و غیره و خانم ها نسیم فروزنده شهرکی، طناز سرمدی و فاطمه صبوری*طرف شکایت : وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

موضوع شکایت و خواسته : ابطال آیین نامه نحوه اجرای تبصره ۲ ماده ۴ قانون اصلاح برخی از مواد قانون مربوط به مقررات امور پزشکی، دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی مصوب سال ۱۳۶۷

دلایل شاکی برای ابطال مقرره مورد شکایت :۱. تصویب آیین نامه مورد شکایت که براساس آن زمینه تعمیم و تسری حکم مقرر در تبصره ۲ ماده ۴ قانون اصلاح برخی از مواد قانون مربوط به مقررات امور پزشکی، دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی به افرادی خارج از موارد مصرح در این تبصره فراهم شده است، با قاعده فقهی لاضرر و لاضرار مغایرت دارد. زیرا توسعه حکم مقرر در تبصره فوق به افراد خارج از آن، منجر به ورود ضرر و زیان به مشمولان و مصادیق واقعی حکم مقرر در این تبصره می شود.۲. به موجب بند ۲-۸ سیاستهای کلی نظام در بخش سلامت ابلاغی مقام معظم رهبری، افزایش کیفیت و ایمنی خدمات و مراقبتهای سلامت با استقرار و ترویج نظام حاکمیت بالینی و تعیین استانداردها به عنوان یک سیاست مهم در بخش سلامت مورد تأکید قرار گرفته است. در حالیکه آیین نامه مورد شکایت، با فراهم نمودن امکان شرکت دانش آموختگان رشته های غیرمرتبط با علوم آزمایشگاهی در آزمون تخصصی این رشته، کیفیت و ایمنی خدمات پزشکی را کاهش داده و سلامتی شهروندان را مورد تهدید قرار داده و با بند فوق از سیاستهای کلی نظام سلامت مغایر است.۳. براساس بند ت ماده ۷۴ قانون برنامه ششم توسعه : به منظور متناسب سازی کیفیت و کمیت تربیت نیروی انسانی گروه پزشکی با نیازهای نظام سلامت کشور، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف است نیازهای آموزشی و ظرفیت ورود کلیه دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی علوم پزشکی اعم از دولتی و غیردولتی را متناسب با راهبردهای پزشک خانواده، نظام ارجاع و سطح بندی خدمات و نقشه جامع علمی کشور تعیین نموده و اقدامات لازم را به عمل آورد. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به جای اجرای مفاد این مقرره قانونی و افزایش ظرفیت رشته پاتولوژی، از راه وضع آیین نامه مورد شکایت، زمینه ورود افراد غیرمتخصص به رشته پاتولوژی را فراهم نموده و اقدامی مغایر با بند ت ماده ۷۴ قانون برنامه ششم توسعه انجام داده است.۴. به موجب تبصره ۲ ماده ۴ قانون اصلاح بعضی از مواد قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی، افرادی که دارای دکترای گروه پزشکی در رشته های پزشکی، داروسازی و دامپزشکی بوده و مدرک آنها مورد تأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می باشد و دارای تخصص در یک رشته آزمایشگاهی یا افرادی که دارای پی اچ دی در یکی از رشته های علوم آزمایشگاهی بالینی بوده و فاقد تخصص در بقیه رشته های آزمایشگاهی بالینی هستند، رشته های کمبود را در کلاسهایی که در دانشگاه علوم پزشکی تهران و سایر دانشگاههای علوم پزشکی که امکان دارند می گذرانند و پس از انجام کارآموزی بیمارستانی و قبول شدن در آزمون تخصصی مجاز به تصدی فنی آزمایشگاه تشخیص طبی خواهند بود.... در این قانون، به برگزاری آزمون تخصصی در مرحله پس از اتمام کلاس و کارآموزی اشاره شده است. در حالی که در آیین نامه مورد اعتراض امکان شرکت مشمولین آیین نامه در آزمون تخصصی پیش از برگزاری کلاس و کارآموزی فراهم شده و از این جهت مغایر با مفاد تبصره فوق می باشد.۵. در متن تبصره ۲ ماده ۴ قانون اصلاح بعضی از مواد قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی مقرر شده است که : یا افرادی که دارای پی اچ دی در یکی از رشته های علوم آزمایشگاهی بالینی بوده... اما در بند ۳ آیین نامه مورد اعتراض مقرر شده که : دارای دکتری تخصصی Ph.D یا تخصص بوده اند و پس از اخذ تخصص... و این امر مغایر با حکم مقرر در تبصره فوق بوده و باعث ورود افراد دیگری غیر از دارندگان مدرک پی اچ دی در یکی از رشته های علوم آزمایشگاهی بالینی خواهد شد.۶. براساس بند ۲-۵ آیین نامه مورد شکایت، دانش آموختگانی که مدرک کارشناسی یا کارشناسی ارشد غیر علوم آزمایشگاهی دارند، ملزم به گذراندن یک نیم سال از دروس منتخب علوم آزمایشگاهی و دو نیم سال از دروس منتخب فیزیوپاتولوژی هستند. این امر عملا به معنای تسری حکم مقرر در تبصره ۲ ماده ۴ قانون اصلاح بعضی از مواد قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی به مواردی خارج از مشمولین این تبصره قانونی است و با تبصره فوق مغایرت دارد. زیرا به کارگیری فعل بوده و قید بالینی برای رشته های مطرح شده در تبصره ۲ ماده ۴ قانون اصلاح بعضی از مواد قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی، مبین این معناست که قانونگذار در این تبصره در مقام احصای افرادی بوده است که در زمان تصویب این قانون جزء فارغ التحصیلان رشته علوم آزمایشگاهی بالینی بوده اند و تعمیم و تسری این حکم به سایر افراد و به ویژه به دانش آموختگان کارشناسی یا کارشناسی ارشد غیر علوم آزمایشگاهی (علوم پایه) فاقد مبنای قانونی و مغایر با حکم مقرر در این تبصره است.۷. به موجب قسمت صدر تبصره ۲ ماده ۴ قانون اصلاح بعضی از مواد قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی، افرادی که دارای دکترای گروه پزشکی در رشته های پزشکی، داروسازی و دامپزشکی بوده و مدرک آنها مورد تأیید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می باشد، مشمول مقررات این تبصره قانونی می باشند، در حالی که به موجب بند ۵-۳ آیین نامه مورد شکایت؛ دانش آموختگان رشته دندانپزشکی نیز مشمول آیین نامه معرفی شده اند و از این رو، بند فوق به دلیل توسعه موارد تبیین شده در قانون به موارد خارج از قانون با تبصره ۲ ماده ۴ قانون اصلاح بعضی از مواد قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی مغایر است. ضمن آنکه در تبصره ۲ ماده ۴ قانون اصلاح بعضی از مواد قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی، افرادی که دارای پی اچ دی در یکی از رشته های علوم آزمایشگاهی بالینی بوده مشمول مقررات این تبصره قانونی هستند، در حالی که به موجب بند ۵-۳ از آیین نامه مورد اعتراض این حکم به کارشناس علوم آزمایشگاهی هم تسری یافته و از این جهت نیز بند ۵-۳ آیین نامه مورد شکایت، مغایر با تبصره ۲ ماده ۴ قانون اصلاح بعضی از مواد قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی می باشد.

متن مقرره مورد شکایت :آیین نامه نحوه اجرای تبصره ۲ ماده ۴ قانون اصلاح برخی از مواد قانون مربوط به مقررات امور پزشکی، دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی مصوب ۳/۲/۱۳۹۶۱- این مصوبه تنها برای اجرای قانون مصوب تبصره ۲ ماده ۴ نحوه اداره آزمایشگاهها مصوب سال ۱۳۶۷ مجلس شورای اسلامی و در مرحله اول به صورت محدود در ۴ دانشگاه علوم پزشکی تهران، شیراز، مشهد و اصفهان در سقف ظرفیت ۳۰ درصد مازاد هر رشته محل برای رشته آسیب شناسی به مدت ۳ سال اجرا می گردد.۲- مسئولیت اجرای این مصوبه به صورت مشترک برعهده دبیرخانه شورای آموزش علوم پایه پزشکی، بهداشت و تخصصی و دبیرخانه شورای آموزش پزشکی و تخصصی خواهد بود.۳- شرایط عمومی ورود به دورهکلیه افرادی که در یکی از رشته های علوم آزمایشگاهی بالینی (ایمنی شناسی پزشکی، انگل شناسی پزشکی، باکتری شناسی پزشکی، بیوشیمی بالینی، ژنتیک پزشکی، میکرب شناسی پزشکی، قارچ شناسی پزشکی، ویروس شناسی پزشکی و هماتولوژی آزمایشگاهی و بانک خون) دارای دکتری تخصصی Ph.D یا تخصص بوده اند و پس از اخذ تخصص یا Ph.D حداقل ۴ سال سابقه کار در رشته تخصصی (معادل حداقل سنوات مربوط به تعهدات خدمات آموزش رایگان) در رشته مربوط برخوردار باشند، می توانند وارد این دوره شوند.۴- نحوه پذیرش۱-۴- در سال ۱۳۹۵ و (سالهای پس از آن) این مصوبه در همان سقف ذکر شده در بند ۱ با فراخوان انجام خواهد شد.۲-۴- پس از فراخوان کمیته ۶ نفره منتخب وزیر محترم بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در نامه ۶۵۵/۵۰۰/د مورخ ۲۸/۹/۱۳۹۵ ساز و کار مصاحبه و انتخاب افراد واجد صلاحیت را انجام خواهد داد.۳-۴- پس از تعیین افراد در سقف مذکور در بند ۱ دانشگاههای علوم پزشکی فوق الذکر موظف به پذیرش و آموزش پذیرفته شدگان می باشند.۵- طول دوره و شکل نظام۱-۵- با توجه به سوابق تحصیلی پذیرفته شدگان، طول دوره تکمیلی بین ۱۸ تا ۳۶ ماه خواهد بود.۲-۵- دانش آموختگانی که مدرک کارشناسی یا کارشناسی ارشد غیر علوم آزمایشگاهی دارند، ملزم به گذراندن یک نیم سال از دروس منتخب علوم آزمایشگاهی و دو نیم سال از دروس منتخب فیزیوپاتولوژی هستند، لذا طول دوره برای این گروه از داوطلبین حداکثر ۳۶ ماه خواهد داد.۳-۵- دانش آموختگان دکتری عمومی گروه پزشکی (داروسازی، دندانپزشکی، دامپزشکی) و کارشناس علوم آزمایشگاهی ملزم به گذراندن دو نیم سال از دروس منتخب فیزیوپاتولوژی هستند. لذا طول دوره برای این گروه از داوطلبین حداکثر ۳۰ ماه خواهد داد.۴-۵- دانش آموختگان دوره پزشکی عمومی معاف از گذراندن دروس منتخب علوم آزمایشگاهی و فیزیوپاتولوژی هستند. لذا طول دوره برای این گروه از داوطلبین حداکثر ۲۴ ماه خواهد بود.۵-۵- داوطلبین هر سه گروه پس از طی دوره های فوق و با تأیید عدم نیاز به دوره، به گروههای آموزشی آسیب شناسی دانشگاه جهت دوره کلینیکال پاتولوژی معرفی و طبق ضوابط برنامه آموزشی دوره تخصصی کلینیکال پاتولوژی این دوره را طی می نمایند. (طول دوره دو ساله براساس دوره های قبلی طی شده تا ۱۸ ماه قابل تقلیل است.)۶-۵- دوره آموزش برای مشمولین به صورت تمام وقت و میزان تعهدات مطابق ضوابط قانون وزارت براساس شرایط ورود خواهد بود.۶- شرایط فارغ التحصیلی۲-۶- کلیه واجدین شرایط پس از طی دوره تکمیلی موظف به گذراندن حداقلهای امتحان ارتقاء ۳-۴ و گواهینامه دوره تخصصی آسیب شناسی کلینیکال هستند و پس از کسب حدنصاب قبولی، فارغ التحصیل این رشته (کلینیکال پاتولوژی) محسوب می شوند.۳-۶- واجدین مدرک گواهینامه، مجاز به شرکت در دانشنامه تخصصی کلینیکال پاتولوژی هستند و پس از کسب حدنصاب، مدرک دانشنامه کلینیکال پاتولوژی به آنان اعطاء می گردد.۷- پس از سه سال از اجرای آزمایشی این دوره و ارزشیابی دوره آموزش، تصمیم مقتضی جهت توسعه رشته محل های آموزش توسط معاونت آموزشی اتخاذ خواهد شد.این آیین نامه در تاریخ ... به تأیید وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رسیده است.*خلاصه مدافعات طرف شکایت :سرپرست دفتر امور حقوقی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، به موجب لایحه شماره ۲۲۴۴/۱۰۷ مورخ ۵/۱۲/۱۳۹۶ مواردی را به شرح زیر در پاسخ به دادخواست شکات مطرح کرده است :۱. به موجب قسمت اخیر تبصره ۲ ماده ۴ قانون اصلاح بعضی از مواد قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی مصوب ۱۳۶۷، آیین نامه کلاسها و کارآموزی و نحوه تأمین بودجه کلاسهای تکمیلی مربوط به تصدی فنی آزمایشگاه طبی توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تصویب می شود و در سال ۱۳۶۷ آیین نامه ای در این رابطه توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تهیه گردید که به دلایلی اجرای آن متوقف شد و با توجه به پیگیری افراد ذینفع از اجرای این قانون، در دیوان عدالت اداری سرانجام آیین نامه مورد شکایت یعنی آیین نامه نحوه اجرای تبصره ۲ ماده ۴ قانون اصلاح برخی از مواد قانون مربوط به مقررات امور پزشکی، دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی به تصویب رسید. بنابراین وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در حدود قانون و اختیارات خود اقدام به تصویب این آیین نامه نموده است.۲. قوانین جاری کشور که مصوب مجلس شورای اسلامی هستند تا زمانی که توسط مرجع تصویب ابطال یا به موجب قانون دیگر ملغی اثر نشده اند، لازم الاجرا بوده و مشمول مرور زمان نمی شوند. از این رو، ادعای منتفی بودن موجبات اجرای ماده ۴ قانون اصلاح برخی از مواد قانون مربوط به مقررات امور پزشکی، دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی که توسط شکات مطرح شده، ادعایی پذیرفتنی نیست. از سوی دیگر، در حال حاضر مسئول فنی آزمایشگاههای تشخیص طبی در کشور به شدت مورد نیاز بوده و برگزاری آزمون برای پذیرش دانشجو در این زمینه تنها راه عادلانه برای رفع این نیاز مهم می باشد.۳. از زمان وضع قانون اصلاح برخی از مواد قانون مربوط به مقررات امور پزشکی، دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی ؛ همواره افرادی که دارای دکتری گروه پزشکی در رشته های پزشکی، داروسازی و دامپزشکی بوده و از تخصص در رشته آزمایشگاهی نیز برخوردار می باشند و یا دارای پی اچ دی در یکی از رشته های علوم آزمایشگاهی بالینی هستند؛ به عنوان واجدین صلاحیت گذراندن دوره تکمیلی مدنظر بوده اند و وضع آیین نامه نحوه اجرای تبصره ۲ ماده ۴ قانون اصلاح برخی از مواد قانون مربوط به مقررات امور پزشکی، دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی یکی از راهکارهای مهم دستیابی به اهداف مقرر در بند ت ماده ۷۴ قانون برنامه ششم توسعه مبنی بر متناسب سازی کیفیت و کمیت نیروی انسانی گروه پزشکی با نظام سلامت کشور می باشد.

رأی هیأت تخصصی فرهنگی ، آموزشی و پزشکی :در خصوص شکایت مطروحه مبنی بر درخواست ابطال بند ۲-۵ آئین نامه نحوه اجرای تبصره ۲ ماده ۴ قانون اصلاح برخی از مواد قانون مربوط به مقررات امور پزشکی ، دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی مصوب ۱۹/۲/۶۷ مصوب ۳/۲/۹۶ وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی که طی آن به افرادی که رشته کارشناسی و کارشناسی ارشد آن غیر علوم آزمایشگاهی بوده و نیز افرادی که پس از تصویب قانون موفق به اخذ Ph.D شده اند اجازه شرکت در دوره مربوط و دستیابی به مجوز تصدی فنی آزمایشگاه تشخیص طبی داده است. از این حیث که موجب توسعه حکم قانونگذار در تبصره ۲ قانون اصلاحی گردیده ، قابل ابطال است. زیرا به کارگیری لفظ بوده و قید بالینی برای رشته های مطرح شده در تبصره مذکور مبین این است که قانونگذار در مقام احصاء و تعیین تکلیف افرادی بوده است که در زمان تصویب قانون جزء فازغ التحصیلان علوم آزمایشگاهی بالینی بوده اند به علاوه آیین نامه حکم قانون را به کسانی که رشته تحصیلی آنان در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد علوم آزمایشگاهی نبوده تسری داده موجب ورود افرادی که هدف قانونگذار نبوده به این حوزه شده است. این بخش هم چنین مغایر با روح بند ۲-۸ سیاستهای کلی نظام سنجش سلامت ابلاغی مقام معظم رهبری و بند (ت) ماده ۷۴ قانون برنامه ششم توسعه از حیث لزوم رعایت استانداردهای بالینی و ایمنی خدمات پزشکی می باشد. از توجه به مراتب و سایر اوراق و محتویات پرونده نظر به اینکه قانونگذار در مورد دانش آموختگان رشته های علوم آزمایشگاهی صراحتا دارا بودن Ph.D در یکی از رشته های علوم آزمایشگاهی را شرط نموده و این جواز بر اساس قاعده اصاله الاطلاق و اصاله الظهور شامل کسانی که رشته تحصیلی آنان در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد غیر علوم آزمایشگاهی بوده لیکن مقطع دکترای تخصصی Ph.D آنان علوم آزمایشگاهی بوده است می گردد. هم چنین لفظ بوده از لحاظ اصلاحی به عنوان مصداق متلبس باالمبدأ فی الحال ناظر به افراد موضوع حکم قانونگذار در گذشته و حال و آینده است و لذا اجرای قانون نسبت به کسانی که بعد از تصویب موفق به کسب مدارک تحصیلی موضوع قانون می گردند منطبق با اراده قانونگذار است. در نتیجه در مجموع شکایت مطروحه وارد تشخیص نمی گردد. لذا رأی به رد آن صادر و اعلام می گردد. این رأی ظرف مهلت بیست روز پس از صدور از سوی ده تن از قضات محترم دیوان عدالت یا رئیس محترم دیوان عدالت اداری قابل اعتراض می باشد. /تذبیح اله واحدیرئیس هیأت تخصصی فرهنگی ، آموزشی و پزشکیدیوان عدالت اداری

کدمنبع: 11741