رای هیات تخصصی دیوان عدالت اداری (دادنامه شماره: ۹۸۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۰۴۶۹ ،کلاسه پرونده: ه ع /۹۷/۱۷۹۰ )

رای هیات تخصصی دیوان عدالت اداری درباره ابطال بخشنامه شماره ۲۶۸۲۳/د۴۰۰ مورخ ۴/۱۱/۹۶ و شماره ۲۸۳۱۶/د۴۰۰ مورخ ۲۳/۱۱/۹۶ معاونت درمان وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی

مرجع صادر کننده	هیأت تخصصی دیوان عدالت اداری
موضوع	ابطال بخشنامه شماره ۲۶۸۲۳/د۴۰۰ مورخ ۴/۱۱/۹۶ و شماره ۲۸۳۱۶/د۴۰۰ مورخ ۲۳/۱۱/۹۶ معاونت درمان وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی
کلاسه پرونده	ه ع /۹۷/۱۷۹۰
تاریخ رأی	يکشنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۸
شماره دادنامه	۹۸۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۰۴۶۹

هیأت تخصصی فرهنگی ، آموزشی و پزشکی

شماره پرونده : ه ع /۹۷/۱۷۹۰ شماره دادنامه: ۹۸۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۰۴۶۹ تاریخ: ۲۰/۷/۹۸

شاکیان : خانمها : دکتر ناهید بیات ، دکتر پریسا علمی ، دکتر مریم مکانیک ، دکتر آزاده مهدیان با وکالت آقایان سعید خورشیدی و حمید گلشن

طرف شکایت : معاونت درمان وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی

موضوع شکایت و خواسته : ابطال بخشنامه شماره ۲۶۸۲۳/د۴۰۰ مورخ ۴/۱۱/۹۶ و شماره ۲۸۳۱۶/د۴۰۰ مورخ ۲۳/۱۱/۹۶ معاونت درمان وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی

شاکی دادخواستی به طرفیت معاونت درمان وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی به خواسته ابطال بخشنامه های فوق الذکر به دیوان عدالت اداری تقدیم کرده که به هیأت عمومی ارجاع شده است متن مقرره مورد شکایت به قرار زیر می باشد :

بخشنامه شماره ۲۶۸۲۳/د۴۰۰ مورخ ۴/۱۱/۹۶

رئیس محترم دانشگاه/دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ...

موضوع : ضوابط انجام سونوگرافی سطح یک توسط متخصصین زنان و زایمان در مراکز آموزشی و درمانی مناطق فاقد متخصص رادیولوژی به ویژه در نواحی کم برخوردار

سلام علیکم ؛ با احترام ، در راستای ارتقای سلامت جامعه زنان و انجام بهینه پروسیجرهای تشخیصی و درمانی و به جهت ضرورت ساماندهی ضوابط آموزش های مرتبط با سونوگرافی توسط متخصصین زنان و زایمان و در پی تشکیل کمیته کشوری مربوطه در معاونت محترم آموزشی وزارت متبوع ، طی نامه شماره ۳۳۱/۵۰۰ مورخ ۱/۴/۹۵ و تعیین ضوابط آموزشی مربوطه توسط کمیته کشوری فوق به شماره ۳۷۹۸/۱۰۱ مورخ ۳۰/۱۱/۹۵ ( نامه ها پیوست می باشد.) ، به استحضار می رساند متخصصین زنان و زایمان با داشتن شرایط ذیل و اخذ مجوز مربوطه ، مجاز می باشند نسبت به انجام سونوگرافی سطح یک در چارچوب برنامه آموزشی مصوب در حیطه تخصص و با رعایت گایدلاین ها و ارائه گزارش ، اقدام نمایند :

۱- ارائه گواهینامه معتبر طی دوره ۳ الی ۶ ماهه سونوگرافی سطح یک ، مورد تایید کمیته کشوری ساماندهی ضوابط آموزش های مرتبط با سونوگرافی با مجوز معاونت محترم آموزشی وزارت متبوع توسط متخصصین زنان و زایمان اعم از هیأت علمی و غیر هیأت علمی.

۲- مجوز انجام سونوگرافی با شرایط مذکور در بند ۱ صرفا در بیمارستانهای دانشگاهی و با اخذ تعرفه هیأت محترم وزیران برای بخش دولتی و مصوبه شورای عالی بیمه خواهد بود و تمدید سالیانه مجوز فوق منوط به تایید و اعلام نیاز معاون درمان دانشگاه مربوطه می باشد.

۳- متخصصین زنان و زایمان شاغل در تهران ، کلان شهرها ، مراکز استان و شهرهای دارای دانشگاه / دانشکده علوم پزشکی و سایر شهرهای واجد متخصص رادیولوژی خانم به تعداد کافی ، کما فی السابق در چارچوب ضوابط و شرایط بخشنامه های قبلی ، حق دریافت تعرفه نخواهند داشت و اخذ هزینه به هر عنوان از بیماران ممنوع می باشد.

۴- نظارت ، بازرسی و کنترل کیفی ارائه خدمت سونوگرافی سطح یک توسط متخصصین مذکور و رسیدگی به موارد تخلف احتمالی به عهده معاونت محترم درمان دانشگاه / دانشکده علوم پزشکی مربوطه ، برابر ضوابط و مقررات جاری وزارت ، خواهد بود.

تبصره : در بخش های زنان و زایمان مراکز آموزشی – درمانی تابعه دانشگاه های علوم پزشکی در صورت عدم پوشش مؤثر شبانه روزی توسط متخصصین رادیولوژی ، انجام سونوگرافی در بخش زنان و زایمان با تعرفه دولتی توسط متخصصین زنان و زایمان بلامانع است. دکتر قاسم جان بابایی – معاون درمان

بخشنامه شماره ۲۸۳۱۶/د۴۰۰ مورخ ۲۳/۱۱/۹۶

معاون محترم درمان دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ... ( سراسر کشور )

موضوع : نظارت بر انجام سونوگرافی توسط متخصصین زنان و زایمان در چارچوب ضوابط اعلامی / بخشنامه

سلام علیکم ؛ با احترام ، پیرو بخشنامه شماره ۲۶۸۲۳/۴۰۰د مورخ ۴/۱۱/۹۶ در خصوص ضوابط انجام سونوگرافی توسط متخصصین زنان و زایمان ، به استحضار می رساند بخشنامه مذکور صرفا در راستای تأمین نیاز کمک تشخیصی متخصصین زنان و زایمان دارای گواهینامه معتبر و در بیمارستانهای دانشگاهی با شرایط اعلامی مجاز می باشد و همچنان انجام سونوگرافی توسط متخصصین فاقد مدارک آموزشی معتبر تایید شده توسط معاونت محترم آموزشی وزارت متبوع و اخذ تعرفه در مطب پزشکان مذکور تخلف انتظامی و تعزیراتی محسوب می گردد. در این راستا خواهشمند است دستور فرمایید به منظور اجرای دقیق بخشنامه مذکور ، نسبت به بازدیدهای نظارتی مستمر از مطب متخصصین زنان و زایمان اقدام و در صورت مشاهده تخلف از ضوابط اعلامی ، متخلف با استناد به مواد ۲ و ۴ از قانون تعزیرات حکومتی در امور بهداشتی و درمانی به کمیسیون ماده ۱۱ قانون مذکور در آن دانشگاه و همچنین به هیأت انتظامی سازمان نظام پزشکی ارجاع و مورد پیگیری قرار گیرد. شایان ذکر است استفاده از دستگاه سونوگرافی توسط متخصصین زنان و زایمان واجد شرایط در مطب به عنوان ابزار کمک تشخیصی در حیطه تخصصی مطابق با بخشنامه های قبلی بدون اخذ وجه می باشد و هرگونه استفاده از آن در مطب افراد فاقد شرایط لازم و اخذ وجه مصداق تبدیل مطب به مؤسسه غیر مجاز و اخذ تعرفه مازاد و تحمیل هزینه به بیمار خواهد بود. دکتر قاسم جان بابایی - معاون درمان

دلایل شاکیان برای ابطال مقرره مورد شکایت

از سال ۱۳۸۵ آموزش و انجام سونوگرافی در برنامه های آموزشی رشته تخصصی زنان و زایمان گنجانده شده و در هنگام آزمون ارتقا و پایان دوره دستیاری صلاحیت فارغ التحصیلان برای انجام سونوگرافی آزموده می شوند. به همین جهت مجوز استفاده از سونوگرافی در مطب شخصی برای متخصصان زنان و زایمان طی بخشنامه شماره ۲۸۸۱۷/۲۸س مورخ ۲۵/۸/۸۷ معاونت درمان وزارت بهداشت و درمان آموزش پزشکی صادر گردیده است و بر همین اساس و با صدور این مجوز متخصصین زنان و زایمان اقدام به تهیه و استفاده از دستگاه سونوگرافی در مطب شخصی کرده اند و مدیر کل دفتر ارزیابی فناوری تدوین استاندارد و تعرفه وزارت متبوع در بخشنامه شماره ۱۴۶۲۷/د۴۰۶ مورخ ۶/۶/۹۶ تصریح کرده است انجام سونوگرافی مطابق کدهای مندرج در کتاب ارزش نسبی قابل محاسبه می باشد. از سوی دیگر مقام عالی وزارت در هامش مکاتبه مسئول کمیته کشوری آموزش سونوگرافی و مشاور وزیر در امور سلامت تصریح کرده است که انجام سونوگرافی توسط متخصصین زنان و زایمان مجاز است. در حالیکه معاونت درمان و آموزش پزشکی در بند ۲- بخشنامه شماره ۲۶۸۲۳/د۴۰۰ مورخ ۴/۱۱/۹۶ انجام سونوگرافی را صرفا در بیمارستان های دانشگاهی و با اخذ تعرفه هیأت وزیران برای بخش دولتی و مصوبه شورای عالی بیمه مجاز دانسته و در بند ۳- بخشنامه مذکور ، متخصصین زنان و زایمان شاغل در تهران و کلانشهرها و مراکز استان و شهرهای دارای دانشگاه ، دانشکده علوم پزشکی و سایر شهرهای واجد متخصصین رادیولوژی از انجام سونوگرافی منع و در صورت انجام از اخذ هزینه و حق تعرفه به هر عنوان ممنوع اعلام کرده و در ذیل بخشنامه دیگر به شماره ۲۸۳۱۶/د۴۰۰ مورخ ۲۳/۱۱/۹۶ استفاده از دستگاه سونوگرافی توسط متخصصین زنان و زایمان واجد شرایط در مطب به عنوان ابزار کمک تشخیصی در حیطه تخصصی و بدون اخذ وجه مجاز دانسته است.

بخشنامه صادره از ناحیه طرف شکایت مغایر اصول ۴۰ ( در تعارض اعمال حق و اضرار به غیر ) و ۱۹ و ۲۰ ( حقوق مساوی افراد و حمایت قانونی از حقوق انسانی و سیاسی و اقتصادی و فرهنگی ) و نیز ماده ۳۳۶ قانون مدنی ( اصل عدم تبرع و استحقاق اجرت عامل ) و حقوق مکتسبه در حقوق اداری و عرف و عادت در حقوق عمومی و نیز خارج از حدود اختیارات قانونی در صدور بخشنامه مورد شکایت است ابطال آنها مورد تقاضا است.

در پاسخ به شکایت مذکور ، سرپرست دفتر امور حقوقی وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی به موجب لایحه شماره ۹۷/۱۷۹۰/۳ مورخ ۱۸/۱۱/۹۷ به طور خلاصه توضیح داده است که :

- در ارتباط با دادخواست حاضر لازم به توضیح است ، بر اساس ماده ۸ قانون تشکیل وزارت متبوع ، کلیه مؤسسات و واحدهای بهداشتی ، درمانی و پزشکی کشور که از طریق بخش خصوصی و غیر دولتی در امر بهداشت و درمان فعالیت می نمایند تحت نظارت ، کنترل و برنامه ریزی وزارت بهداشت قرار خواهند داشت.

- همچنین بر اساس بند های ۱ ، ۶ ، ۷ و ۱۱ از ماده ۱ قانون تشکیلات و وظایف وزارت بهداشت ، تعیین خط مشی ، برنامه ریزی مربوط به تربیت نیروی انسانی گروه پزشکی ، توزیع متناسب و عادلانه نیروی انسانی ، امکانات و خدمات درمانی با تاکید و اولویت مناطق محروم و فراهم آوردن تسهیلات لازم جهت برخورداری همگان از خدمات درمانی و همچنین تعیین و اعلام استانداردهای مربوط به خدمات بهداشتی و درمانی از وظایف و اختیارات وزارت متبوع می باشد.

- وفق بند (ث) ماده ۷۰ قانون برنامه ششم توسعه کلیه پزشکان و پیراپزشکان ، مؤسسات و مراکز ارائه دهنده خدمت ، دارو و کالاهای سلامت در کشور اعم از دولتی ، نهادهای عمومی غیر دولتی ، خصوصی و خیریه موظفند ضمن رعایت تعرفه های مصوب دولت از خط مشی های مصوب وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی تبعیت نمایند.

- همچنین برابر بند (الف) ماده ۷۲ قانون مورد اشاره ، تولیت نظام سلامت از جمله بیمه سلامت شامل سیاست گذاری اجرایی ، برنامه ریزی های راهبردی ، ارزشیابی ، اعتبار سنجی و نظارت در وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی متمرکز می گردد. کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی اعم از دولتی و غیر دولتی ، از جمله ارائه کنندگان خدمات سلامت ، سازمان ها و شرکت های بیمه پایه و تکمیلی ، موظفند از خط مشی و سیاست های وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی ، با تأکید بر خرید راهبردی خدمات و واگذاری امور تصدی گری با رعایت ماده (۱۳) قانون مدیریت خدمات کشوری و سطح بندی خدمات ، تبعیت کنند.

- بر اساس ماده ۳۲ دستورالعمل ضوابط بهداشتی و تسهیلات لازم در مطب ابلاغی مورخ ۱۲/۸/۸۲ ، به کارگیری فن آوری و تجهیزاتی که کاربرد آن نیاز به اخذ پروانه فعالیت خاص نظیر تجهیزات پرتو پزشکی ( سونوگرافی ) دارند در مطب ممنوع می باشد که دستگاه سونوگرافی به عنوان یکی از تجهیزات پزشکی مورد کاربرد در ارائه خدمات تشخیصی و درمانی بر اساس آیین نامه مؤسسه رادیولوژی و مراکز تصویر برداری در اختیار متخصصین رادیولوژی و سونوگرافی قرار گرفته است.

- وزارت متبوع در راستای تأمین نیازهای تشخیصی بیماران و در مقاطع زمانی خاص ، با ارائه آموزش های لازم خارج از برنامه آموزشی و یا بر اساس برنامه آموزشی در مقاطع دوره های تکمیلی فلوشیپی مانند نازایی و پریناتالوژی با صدور بخشنامه های کاملا صریح و مشخص ، امکان انجام سونوگرافی در حیطه تخصصی زنان را به پزشکان واجد شرایط اعطا نموده است و در حال حاضر بخشنامه های مورد اعتراض شاکیان مذکور هیچ گونه ممانعتی را جهت پزشکان حائز شرایط ایجاد ننموده که به آن اشاره می گردد.

بر اساس بخشنامه شماره ۸۸۱۷/۲/س مورخ ۲۵/۸/۸۷ مرکز نظارت و اعتبار بخشی امور درمان وقت و بخشنامه های قبل آن ، اجازه سونوگرافی به تعداد محدودی از متخصصین زنان و زایمان دارای مجوز و تاییدیه مکتوب از معاونت آموزشی وزارت متبوع با شرایط در نظر گرفته شده و بر اساس نیاز آن زمان داده شده تا از دستگاه سونوگرافی به عنوان ابزار کمک تشخیصی ، صرفا جهت بیماران خود ، بدون استفاده از تابلو ، سر نسخه ، ارائه تفسیر و گزارش و بدون دریافت تعرفه استفاده نمایند و در حال حاضر نیز متخصصینی که مشمول بخشنامه مذکور می باشند می توانند مطابق با چارچوب تعیین شده در همان بخشنامه از دستگاه سونوگرافی در مطب استفاده نمایند. لذا بر این اساس برخلاف نظر شکات ، هیچگونه تغییر و یا محدودیتی در اجرای بخشنامه سال ۱۳۸۷ به وجود نیامده است و مشخص نمی باشد شکات از چه بابت چنین موضوعی را مطرح نموده اند که به نظر می رسد به دلیل عدم درک صحیح و درست از بخشنامه های سال ۱۳۹۶ معاونت درمان بوده باشد که آن نیز صرفا پس از یک استعلام از این وزارتخانه قابل رفع بوده است.

۹- بخشنامه شماره ۲۶۸۲۳/۴۰۰د مورخ ۴/۱۱/۹۶ با هدف تأمین نیاز تشخیصی سونوگرافی بیماران در مناطق فاقد متخصص رادیولوژی و به ویژه نواحی کم برخوردار با ضوابط در نظر گرفته شده در آن از جمله دارا بودن گواهینامه معتبر طی دوره ۳ الی ۶ ماهه سونوگرافی سطح یک با مجوز معاونت آموزشی وزارت متبوع و صرفا در بیمارستانهای دانشگاهی با اعتبار محدود سالیانه در اختیار متخصصین زنان و زایمان اعم از هیأت علمی و غیر هیأت علمی قرار گرفته شده است و به صراحت در بند ۳ بخشنامه مذکور به امکان انجام سونوگرافی توسط متخصصین زنان و زایمان واجد شرایط در چارچوب ضوابط و بخشنامه های قبلی اشاره شده است و بخشنامه پیرو آن با شماره ۲۸۳۱۶/۴۰۰د مورخ ۲۳/۱۱/۹۶ به جهت نظارت بر اجرا و نحوه صحیح ارائه خدمات سونوگرافی در قالب بخشنامه های ابلاغی و اعمال قانون با متخلفین و به خصوص پزشکان فاقد تاییدیه های لازم از معاونت آموزشی و دریافت کنندگان تعرفه غیر مجاز صادر شده است.

- در نظر گرفتن آموزش سونوگرافی در برنامه های آموزشی رشته تخصصی زنان و زایمان مجوزی برای متخصصین مذکور جهت انجام سونوگرافی در مطب و اخذ تعرفه ایجاد نمی نماید همچنان که مجوز انجام سونوگرافی به متخصصین فوق در مناطق محروم منوط به گذراندن دوره های مهارتی تکمیلی ۳ الی ۶ ماهه مورد تایید معاونت آموزشی وزارت متبوع می باشد.

- نامه شماره ۱۴۶۲۷/۴۰۶د مورخ ۶/۶/۹۶ مدیر کل دفتر ارزیابی فناوری ، تدوین استاندارد و تعرفه سلامت بخشنامه نمی باشد و در پاسخ استعلام دفتر نظارت و اعتبار بخشی امور درمان مبنی بر امکان محاسبه و گزارش کدهای مرتبط با انجام سونوگرافی سطح یک در کتاب ارزش های نسبی سلامت در صورت احراز صلاحیت حرفه ای توسط معاونت آموزشی وزارت متبوع اعلام شده است که بر اساس بخشنامه شماره ۲۶۸۲۳/۴۰۰د مورخ ۴/۱۱/۹۶ قابل دریافت در بیمارستانهای دانشگاهی می باشد و ارتباطی با متخصصین زنان و زایمان فعال در مطب نمی باشد.

- لذا با توجه به مطالب پیش گفت ، انجام سونوگرافی تشخیصی توسط متخصصین رادیولوژی و در قالب تأسیس مؤسسه رادیولوژی و مراکز تصویر برداری و آیین نامه مربوطه انجام پذیر می باشد و متخصصین زنان و زایمان واجد شرایط و فلوشیپ های نازایی و پریناتالوژی مطابق با چارچوب بخشنامه های صادر می توانند از دستگاه سونوگرافی در تشخیص و درمان بیماران خود بهره مند گردند و بخشنامه های یاد شده بر خلاف دادخواست ارائه شده منافاتی با یکدیگر نداشته و فقط در راستای تأمین نیازهای تشخیصی و دسترسی بیماران برنامه ریزی و اجرا شده است و بر این اساس رد دعوای بی وجه مطروحه را از آن مقام محترم دارد.

رأی هیأت تخصصی فرهنگی ، آموزشی و پزشکی

در خصوص ابطال بند یک بخشنامه شماره ۲۶۸۲۳/۴۰۰ – ۴/۱۱/۹۶ و بخشنامه شماره ۲۸۳۱۶/۴۰۰ – ۲۳/۱۱/۹۶ معاونت درمان وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی که طی آن مقرر گردیده ، متخصصین زنان و زایمان در صورت کسب مجوز انجام سونوگرافی تشخیصی با تأیید کمیته کشوری ساماندهی ضوابط آموزشی مرتبط با سونوگرافی می توانند به این امر اقدام نمایند از این حیث که شامل کسانی هم که در دوره تحصیل اولین کار را تعلیم دیده انند می گردد مغایر اصل ۴۰ و ۲۲ قانون اساسی است. با توجه به اوراق و محتویات پرونده نظر به اختیار وزارت بهداشت به شرح بندهای ذیل ماده یک قانون تشکیلات و وظایف وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی در وضع مقررات استاندارد سازی ، برنامه ریزی مربوط به نیروهای انسانی بخش درمان و اینکه مطابق ماده ۳۱ آئین نامه اجرایی ماده ۸ قانون تشکیلات وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی موضوع مصوبه هیأت وزیران ، استفاده کنندگان از دستگاه های تخصصی نظیر سونوگرافی علاوه بر داشتن مدارک پزشکی تخصصی در رشته مربوطه باید حداقل دوره آموزش را که با تأیید کمیته تخصصی مربوطه در وزارت بهداشت خواهد رسید را طی نمایند از نظر این هیأت مورد شکایت مغایر قانون و خارج از حدود اختیار تشخیص نمی گردد. لذا رأی به رد شکایت شاکی صادر و اعلام می گردد. این رأی طبق بند (ب) ماده ۸۴ قانون تشکیلات و آئین دادرسی دیوان عدالت اداری از سوی رئیس محترم دیوان عدالت اداری یا ده تن از قضات محترم دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است. /ت

ذبیح اله واحدی

رئیس هیأت تخصصی فرهنگی ، آموزشی و پزشکی

دیوان عدالت اداری

کدمنبع: 12390