رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری (دادنامه شماره: ۸۶/۱۰۴ ،کلاسه پرونده: ۷۵۴/۸۳)

رای هیات عمومی دیوان عدالت اداری درباره ابطال دستورالعمل شماره ۵۷۷۶-۲۱۱-۱۱ مورخ ۱۴/۴/۱۳۸۳ سازمان امور مالیاتی کشور و نظریه شماره ۸۹۷۷/۲۵۳ مورخ ۲۴/۶/۱۳۸۲ هیأت تعیین ضرایب مالیاتی

مرجع صادر کننده	هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی	کانون سردفتران و دفتریاران
موضوع	ابطال دستورالعمل شماره ۵۷۷۶-۲۱۱-۱۱ مورخ ۱۴/۴/۱۳۸۳ سازمان امور مالیاتی کشور و نظریه شماره ۸۹۷۷/۲۵۳ مورخ ۲۴/۶/۱۳۸۲ هیأت تعیین ضرایب مالیاتی
کلاسه پرونده	۷۵۴/۸۳
تاریخ رأی	يکشنبه ۲۳ ارديبهشت ۱۳۸۶
شماره دادنامه	۸۶/۱۰۴

مقدمه: شاکی به شرح دادخواست تقدیمی اعلام داشتهاست، سازمان امور مالیاتی طی دستورالعمل شماره ۵۷۷۶-۲۱۱-۱۱ مورخ ۱۴/۴/۱۳۸۳ و با عنایت به نظریه شماره ۸۹۷۷/۲۵۳ مورخ ۲۴/۶/۱۳۸۲ هیأت تعیین ضرایب مالیاتی، معرفی جانشین توسط سردفتر در حال بازنشستگی و یا ورثه سردفتر متوفی را نوعی انتقال حق الامتیاز تلقی نموده و آن را به عنوان درآمد اتفاقی مشمول مالیات موضوع ماده ۱۳۱ قانون مالیاتهای مستقیم دانسته است که دستورالعمل و اتخاذ تصمیم مذکور بنابه دلایل زیر خارج از اختیارات وزارت مذکور و بر خلاف قانون میباشد ۱- طبق نامه شماره ۳۲۰۱۷/۳۴/۱ مورخ ۲۵/۱۱/۱۳۸۲ معاونت قوه قضائیه و ریاست سازمان ثبت اسناد و املاک کشور تجاری تلقی شدن واگذاری امتیاز دفاتر اسناد رسمی مردود شناخته شده و انتصاب جانشین را منوط به طی مراحل فوقالذکر دانسته و معرفی جانشین را در حد (معرفی) معتبر دانسته است

۲- قانون مالیاتهای مستقیم از اول سال ۱۳۶۸ لازم الاجراء گردیده لذا چنانچه مطالبه مالیات مذکور از سردفتران بازنشسته مطابق موازین قانونی میبود از زمان لازم الاجراء شدن قانون مذکور به مورد اجراء گذاشته میشد و قوانین و مقررات نمیتوانند طبق نظر متصدیان امر تغییر گردند

از طرف دیگر چون طبق تبصره ۴ ماده ۳ آییننامه بیمه و بازنشستگی مصوب ۱۲/۸/۱۳۸۱ صدور حکم برقراری حق بیمه بازنشستگی سردفتران منوط به پرداخت کلیه بدهیهای مسلم سردفتر در دوران عملکرد میباشد حوزههای مالیاتی از صدور گواهی جهت برقراری حق بیمه بازنشستگی سردفتر خودداری نموده و حتی در مواردی که فرزند سردفتر بجانشینی وی تعیین میشود صدور گواهی را منوط به دریافت مالیات حق الامتیاز واگذاری دفترخانه نموده و شروع به کار سردفتر جانشین و برقراری حق بیمه بازنشستگی، در گرو پرداخت مالیات فوق شده است در نتیجه به علت تحت فشار قرارگرفتن سردفتر بازنشسته و همچنین سردفتر جانشین،

امکان اعتراض و مراجعه به هیأتهای حل اختلاف و نیز دیوان عدالت اداری منتفی شده و طبق جدول ماده ۱۳۱ قانون مالیاتهای مستقیم مبالغی به ناحق دریافت گردد

۳- استناد وزارت امور اقتصادی و دارائی تبصره ۵ ماده ۱۰۰ اصلاحی قانون مالیاتهای مستقیم مصوب ۲۷/۱۱/۱۳۸۰ میباشد

حال آن که مورد استناد این ماده مشمولین بند (ج) ماده ۹۵ قانون مالیاتهای مستقیم بوده و دفاتر اسناد رسمی مشمول بند (ب) ماده ۹۵ میباشند و در ردیف ۱۵ بند (ب) ماده ۹۶ برای آنها تعیین تکلیف شده است

۴- برابر ماده ۶۹ قانون دفاتر اسناد رسمی، سردفتر میتواند ۲ ماه قبل از بازنشستگی شخص واجد شرایطی را به جانشینی معرفی نماید

این اختیار ضمن اینکه هیچگونه الزامی برای سازمان ثبت یا قوه قضائیه در صدور ابلاغ برای جانشین ایجاد نمینماید و چنانچه فرد معرفی شده در آزمونها و اختیار و کارآموزی و غیره موفق نگردد حقی برای وی و سردفتر بازنشسته ایجاد ننموده و بعد از مدت زمان دو ماهه مذکور هیچگونه حقی برای سردفتر بازنشسته متصور نیست

لذا چون دفاتر اسناد رسمی زیر مجموعه قوه قضائیه بوده و طبق ماده ۲۹ قانون دفاتر اسناد رسمی، سردفتر مکلف به رعایت نظامات قوه قضائیه میباشد تجاری تلقی نمودن یکی از زیر مجموعههای قوه قضائیه که در واقع یک نهاد حکومتی است (نه دولتی) بر خلاف مدلول قانون دفاتر اسناد رسمی و بر خلاف نظر قانونگذار در تدوین تشکیلات و تأسیس دفاتر اسناد رسمی بوده با توجه به نامه شماره ۱۲۹۱۷/۳۴ مورخ ۲۷/۷/۱۳۸۳ سازمان ثبت اسناد و املاک کشور استدعای رسیدگی و لغو دستورالعمل و نظریه مذکور را دارد

مدیرکل دفتر حقوقی سازمان امور مالیاتی کشور در پاسخ به شکایت مذکور طی نامه شماره ۱۵۱۸-۲۱۲ مورخ ۱۸/۵/۱۳۸۴ مبادرت به ارسال تصویرنامه شماره ۴۳۲-۲۱۱ مورخ ۲۸/۲/۱۳۸۴ دفتر فنی مالیاتی نمودهاند

در این نامه آمده است، طبق بند ۲ ماده یک قانون مالیاتهای مستقیم مصوب اسفند ماه ۱۳۶۶ و اصلاحیههای بعدی آن هر شخص حقیقی ایرانی مقیم ایران نسبت به کلیه درآمدهائی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل مینماید، مشمول پرداخت مالیات میباشد

همچنین طبق اصل پنجاه و یکم قانون اساسی هیچ نوع مالیات وضع نمیشود مگر به موجب قانون

موارد معافیت و بخشودگی و تخفیف مالیاتی به موجب قانون مشخص میشود

از طرف دیگر طبق بند ۱۵ جزء (ب) ماده ۹۶ قانون مالیاتهای مستقیم صاحبان دفاتر اسناد رسمی جزء صاحبان مشاغل اعلام شدهاندکه مکلف به ثبت فعالیت شغلی خوددر دفاتردرآمدو هزینه میباشند

و ادعای کانون مبنی بر خودگردان بودن و یا غیر انتفاعی بودن فاقد وجاهت قانونی است

آنچه مسلم است سردفتران در موقع واگذاری امتیاز دفترخانه به دیگری که صلاحیت او توسط مراجع ذیربط تایید گردیده مبالغی را دریافت مینمایند که این وجوه دریافتی مشمول فصل چهارم از باب سوم (مالیات بر درآمد مشاغل) تلقی و حسب مقررات و قوانین ذیربط مشمول مالیات بر درآمد خواهد بود و هیچگونه معافیت مالیاتی یا بخشودگی را مقنن در این خصوص تجویز ننموده است

ضمنا در موقع تشخیص مالیات از طریق علی الرأس نیز به درآمد مشمول مالیات مکتسبه بایستی اعمال ضریب گردد که این عمل نیز در اجرای مقررات ماده ۱۵۴ قانون مالیاتهای مستقیم توسط کمیسیون تعیین ضرایب مرکب از نمایندگان ذیربط تعیین و مشخص میگردد

بنابه مراتب فوق پاسخ اعلام شده طی نامه شماره ۵۷۷۶ مورخ ۱۴/۴/۱۳۸۳ رئیس کل سازمان امور مالیاتی و همچنین ضریب مالیاتی طی نظریه شماره ۸۹۷۷/۲۵۳ مورخ ۲۴/۲/۱۳۸۲ کمیسیون تعیین ضرایب حسب قوانین و مقررات مالیاتی بوده و مراتب مندرج در آن عینا تایید میگردد

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ فوق با حضور رؤسا و مستشاران و دادرسان علیالبدل شعب دیوان تشکیل و پس از بحث و بررسی و انجام مشاوره با اکثریت آراء به شرح آتی مبادرت به صدور رأی مینماید

رأی هیأت عمومی

احکام و مقررات قانون مالیاتهای مستقیم از جمله ماده ۹۳ آن قانون مصرح در تعلق مالیات به درآمد اشخاص در موارد مذکور در قانون و درآمد شخص حقیقی از طریق اشتغال به مشاغل یا عناوین دیگر است

بنابراین دستورالعمل و نظریه مورد اعتراض که اعلام داشته

در مواردی که به موجب اسناد و مدارک مثبته محرز گردد که سردفتران اسناد رسمی موضوع ماده ۶۹ قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران مصوب ۱۳۵۴ بابت معرفی جانشین و اشخاص واجد صلاحیت برای تصدی دفترخانه که نوعی حق الامتیاز تلقی میگردد، درآمدی کسب نمودهاند، میبایست پس از تسلیم اظهارنامه مالیاتی نسبت به پرداخت مالیات آن اقدام نمایند

و متضمن هدف و حکم مقنن است مغایرتی با قانون ندارد و خارج از حدود اختیارات قانونی مربوط نمیباشد

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری معاون قضائی دیوان عدالت اداری مقدسیفرد

کدمنبع: 1980