رفتار مجرمانه، از غایت‌انگاری حکمت عملی سنت تا مکانیسم‌انگاری مدرن
رفتار مجرمانه، از غایت‌انگاری حکمت عملی سنت تا مکانیسم‌انگاری مدرن نام مقاله ای است از عباس منصور آبادی و سید سعید موسوی اصل که در شماره دو دوره پنجاه و دو (تابستان 1401) فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران منتشر شده است.
چکیده
تبیین رفتار انسانی در حکمت عملی سنت براساس دیدگاهی غایت‌انگار صورت می‌گیرد، به‌گونه‌ای که از ارسطو تا حکمای اسلامی، در عین تفاوت دیدگاهی که در این زمینه دارند، افعال انسانی را معطوف به غایات کمالی در نظر می‌گیرند و از آنجا که صورت و حقیقت رفتار را به غایت آن باز می‌گردانند، بر مبنای غایت رفتار و با رویکردی هنجاری به حسن و قبح آن حکم می‌کنند. این در حالی است که با آغاز دورۀ مدرن بستر تبیین رفتار انسان، به رویکرد مکانیستی تحول می‌یابد و این تغییر رویکرد در فلسفۀ دکارت به‌طور جدی ظاهر می‌شود و با هابز بسط می‌یابد و با اسپینوزا به اوج خود می‌رسد. در مکانیسم‌انگاری مدرن، رفتار انسانی در چارچوب مکانیسم ضروری و علی نیروهای (امیال) حاکم بر آن تبیین می‌شود. بر این اساس تبیین رفتار مجرمانه از غایت‌انگاری حکمت عملی سنت به تلقی رفتار مجرمانه به‌مثابۀ زنجیره‌ای از روابط علی و ضروری مکانیسم طبیعت انسانی تغییر رویکرد می‌دهد. این تغییر رویکرد، زمینۀ آغازین تحقق هویت اقتصادی جرم در دوران جدید است.
کلیدواژه‌ها
- اخلاق مدرن
- حکمت عملی
- رفتار مجرمانه
- غایت انگاری
- مکانیسم انگاری