رویکرد اسلام به کشف جرم با تکیه بر حقوق متهم
 | |
| عنوان | رویکرد اسلام به کشف جرم با تکیه بر حقوق متهم |
|---|---|
| رشته | حقوق جزا و جرم شناسی |
| دانشجو | علی قبادیان |
| استاد راهنما | عادل ساریخانی |
| استاد مشاور | محمدعلی حاجی ده آبادی، محمدحسین بیاتی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۳۹۸ |
| دانشگاه | دانشگاه عدالت |
رویکرد اسلام به کشف جرم با تکیه بر حقوق متهم عنوان رساله ای است که توسط علی قبادیان، با راهنمایی عادل ساریخانی و با مشاوره محمدعلی حاجی ده آبادی و محمدحسین بیاتی در سال ۱۳۹۸ و در مقطع دکتری دانشگاه عدالت دفاع گردید.
چکیده
کشف جرم، اولین و مهم ترین مرحله فرآیند دادرسی کیفری است که اقدامات این مرحله، مبنای رسیدگی در مراحل بعدی قرار می گیرد. این مرحله حساس، محل تعارض مصالح اجتماعی و حقوق فردی (متهم) است و از این رو تعیین حدود و قلمرو و نیز ضوابط حاکم بر آن، از منظر فقه و حقوق، پژوهشی عمیق را می طلبد که این رساله درصدد است تا با روشی توصیفی– تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای، رویکرد اسلام نسبت به کشف جرم را با محوریت حقوق متهم مورد بررسی قرار دهد. به نظر می رسد اسلام در مرحله کشف جرم به حقوق متهم نگاه حداکثری دارد؛ اصول و قواعدی همچون اصل کرامت انسانی به عنوان خاستگاه حقوق افراد متهم، لزوم کتمان و بزه پوشی و عدم اشاعه فحشا، اصل حرمت حریم خصوصی (مصونیت زندگی خصوصی متهم)، محرمانه ماندن اسرار مکشوفه، ممنوعیت تجسس، تفتیش و تفحص، ممنوعیت استراق سمع و بصر، عدم ورود به منزل غیر و... ما را به این مسیر رهنمون می کند که هیچ کسی (حتی ضابط در مقام کشف جرم) حق ندارد به حریم خصوصی افراد تجاوز کند. اطلاق این قواعد، هر دو حوزه جرایم حق اللهی و حق الناسی را در بر می گیرد؛ هر چند به نظر می رسد در مواردی مانند؛ احقاق حق بزه دیده، تامین و اجرای عدالت، نظم و امنیت عمومی جامعه، حمایت از ارزشهای اخلاقی جامعه، صیانت و تامین حقوق افراد جامعه، پاکسازی جامعه از گناهان و جرایم علنی، کشف جرم به خاطر حفظ منافع و مصالح جامعه بر مبنای تقدم حق عمومی بر حق فردی و تحصیل و تامین مصالح عالیتر نظام اسلامی، کشف جرم جایز و حتی در مواردی لازم گردد، حتی اگر حقوق متهم تا حدودی نادیده گرفته شود. از این رو به نظر می رسد که اسلام در زمینه کشف جرم بر حسب ماهیت حق اللهی– حق الناسی داشتن جرم دیدگاهی افتراقی و با حفظ حداکثری حقوق متهم دارد و مقنن جمهوری اسلامی ایران نیز با تبعیت از شرع، در قوانین موضوعه این مهم را تا حدودی رعایت کرده است، هرچند که در این خصوص در سیاست کیفری تقنینی و قضایی ایران کاستی های جدی دیده می شود.
ساختار و فهرست رساله
فهرست مطالب عنوان صفحه مقدمه
۱– بیان مساله
۲– سیوالات تحقیق
۳– فرضیههای تحقیق
۴– پیشینه تحقیق
۵– اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
۶– اهداف و کاربردهای تحقیق
۷– روش انجام تحقیق
۸– نوآوری تحقیق
۹– ساختار تحقیق
فصل اول: مفاهیم و کلیات
مبحث اول: مفاهیم
گفتار اول: رویکرد
بند اول– معنای لغوی و اصطلاحی رویکرد
گفتار دوم: کشف جرم
بند اول– معنای لغوی و اصطلاحی جرم
بند دوم– معنای کشف جرم
گفتار سوم: حقوق متهم
بند اول– معنای لغوی و اصطلاحی حقوق
بند دوم– معنای لغوی و اصطلاحی متهم
بند سوم– معنای حقوق متهم
مبحث دوم: کلیات (تاریخچه، مبانی و منابع کشف جرم)
گفتار اول: سیر تاریخی کشف جرم در ایران و اسلام
بند اول– کشف جرم قبل از ظهور اسلام (دوره ایران باستان تا ظهور اسلام)
بند دوم– کشف جرم بعد از ظهور اسلام
گفتار دوم: مبانی کشف جرم در اسلام
بند اول– کشف واقعیت
بند دوم– حمایت از ارزشهای اخلاقی و مصالح عمومی
بند سوم– اجرا و تحقق عدالت کیفری
بند چهارم– حمایت از مظلوم و حفظ حقوق بزه دیده
بند پنجم– حمایت از متهم (مظنون) و حفظ حرمت او بر مبنای اصل برایت
بند ششم– صیانت از حقوق افراد و اجتماع
بند هفتم– تحقق نظم و امنیت عمومی جامعه
بند هشتم– پیشگیری از جرم (بزه کاران بالقوه)
بند نهم– کشف جرم و تشفی خاطر بزه دیده و جلوگیری از انتقام ۵۰ گفتار سوم: منابع کشف جرم در اسلام
بند اول– آیات
بند دوم– روایات
بند سوم– قوانین موضوعه
فصل دوم: رویکرد اسلام به کشف جرم در جرایم حق الناسی
مبحث اول: رویکرد عام در اسلام نسبت به کشف جرم در جرایم حق الناسی
گفتار اول: حرمت تجسس در نظام قضایی اسلام
بند اول– آیات
بند دوم– روایات
بند سوم– نظرات فقها
بند چهارم– قوانین موضوعه
بند پنجم– دلیل عقل
گفتار دوم: حرمت استراق سمع و بصر
بند اول– آیات
بند دوم– روایات
بند سوم– نظرات فقها
بند چهارم– قوانین موضوعه
گفتار سوم: حرمت و ممنوعیت اشاعه فحشا
بند اول– آیات
بند دوم– روایات
بند سوم– نظرات فقها
بند چهارم– قوانین موضوعه
گفتار چهارم: حرمت و ممنوعیت فاش کردن اسرار دیگران
بند اول– آیات
بند دوم– روایات
بند سوم– نظرات فقها
بند چهارم– قوانین موضوعه
گفتار پنجم: حرمت ورود به منزل غیر
بند اول– آیات
بند دوم– روایات
بند سوم– نظرات فقها
بند چهارم– قوانین موضوعه
گفتار ششم: لزوم مخفی نگه داشتن گناه (سیاست بزه پوشی)
بند اول– آیات
بند دوم– روایات
بند سوم– نظرات فقها
بند چهارم– قوانین موضوعه
گفتار هفتم: لزوم احترام به کرامت انسانی
بند اول– آیات
بند دوم– روایات
بند سوم– نظرات فقها
بند چهارم– قوانین موضوعه
مبحث دوم– رویکرد استثنایی در اسلام نسبت به کشف جرم در جرایم حق الناسی
گفتار اول: جواز تجسس و تفتیش در نظام قضایی اسلام
بند اول– آیات
بند دوم– روایات
بند سوم– نظرات فقها
بند چهارم– قوانین موضوعه
گفتار دوم: جواز استراق سمع در جرایم خاص
بند اول– آیات
بند دوم– روایات
بند سوم– نظرات فقها
بند چهارم– قوانین موضوعه
گفتار سوم: لزوم (جواز) ورود به منزل غیر
بند اول– آیات
بند دوم– روایات
بند سوم– نظرات فقها
بند چهارم– قوانین موضوعه
فصل سوم: رویکرد اسلام به کشف جرم در جرایم حق اللهی
مبحث اول: رویکرد عام در اسلام نسبت به کشف جرم در جرایم حق اللهی
گفتار اول: حرمت و ممنوعیت تجسس در جرایم حق اللهی
بند اول– آیات
بند دوم– روایات
بند سوم– نظرات فقها
بند چهارم– دلیل عقل
بند پنجم– قوانین موضوعه
گفتار دوم: حرمت و ممنوعیت استراق سمع و بصر
بند اول– آیات
بند دوم– روایات
بند سوم– نظرات فقها
بند چهارم– قوانین موضوعه
گفتار سوم: حرمت و ممنوعیت اشاعه فحشا
بند اول– آیات
بند دوم– روایات
بند سوم– نظرات فقها
بند چهارم– قوانین موضوعه
گفتار چهارم: حرمت و ممنوعیت فاش کردن اسرار دیگران
بند اول– آیات
بند دوم– روایات
بند سوم– نظرات فقها
بند چهارم– قوانین موضوعه
گفتار پنجم: حرمت ورود به منزل غیر
بند اول– آیات
بند دوم– روایات
بند سوم– نظرات فقها
بند چهارم– قوانین موضوعه
گفتار ششم: لزوم مخفی نگه داشتن گناه (سیاست بزهپوشی)
بند اول– آیات
بند دوم– روایات
بند سوم– نظرات فقها
بند چهارم– قوانین موضوعه
گفتار هفتم: عدم اثبات جرم با شهود غیرکافی
بند اول– آیات
بند دوم– روایات
بند سوم– نظرات فقها
بند چهارم– قوانین موضوعه
مبحث دوم: رویکرد استثنایی در اسلام نسبت به کشف جرم در جرایم حق اللهی
گفتار اول: جواز تجسس و تفتیش در نظام قضایی اسلام
بند اول– آیات
بند دوم– روایات
بند سوم– نظرات فقها
بند چهارم– دلیل عقل
بند پنجم– قوانین موضوعه
گفتار دوم: جواز استراق سمع در جرایم خاص
بند اول– آیات
بند دوم– روایات
بند سوم– نظرات فقها
بند چهارم– قوانین موضوعه
گفتار سوم: جواز مداخله و کشف جرم در حوزه عمومی
بند اول– اهمیت حوزه عمومی در آیات و روایات
بند دوم– نظرات فقها
بند سوم– قوانین موضوعه و نظرات حقوقدانان
گفتار چهارم: جواز مداخله بر مبنای ضررهای فاحش
بند اول– آیات
بند دوم– روایات
بند سوم– نظرات فقها
بند چهارم– قوانین موضوعه و نظر حقوقدانان
بند پنجم– دلیل عقل
گفتار پنجم: حفظ مصالح و منافع جامعه
بند اول– آیات
بند دوم– روایات
بند سوم– نظرات فقها
بند چهارم– قوانین موضوعه
بند پنجم– دلیل عقل
گفتار ششم: لزوم پاکسازی جامعه از گناهان علنی
بند اول– آیات
بند دوم– روایات
بند سوم– نظرات فقها
بند چهارم– قوانین موضوعه
گفتار هفتم: جواز ورود به منزل غیر
بند اول– آیات
بند دوم– روایات
بند سوم– نظرات فقها
بند چهارم– قوانین موضوعه
گفتار هشتم: جواز کشف جرم نسبت به نفوذی ها
بند اول– آیات
بند دوم– روایات و سیره متشرعه
بند سوم– نظرات فقها
بند چهارم– دلیل عقل
بند پنجم– قوانین موضوعه
نتایج و پیشنهادها
فهرست منابع
الف) فارسی
ب) عربی
پ) انگلیسی
کلیدواژه ها
- کشف جرم
- حقوق کیفری اسلام
- متهم
- حریم خصوصی