رویکرد فقهی به ضمان دیه در قتل ناشی از کیفر غیر سالب حیات
رویکرد فقهی به ضمان دیه در قتل ناشی از کیفر غیر سالب حیات نام مقاله ای از سجاد عادلیان طوس و علیرضا تقی پور که در شماره بیست و دوم (زمستان 1400) نشریه آموزه های حقوق کیفری منتشر شده است.
چکیده
یکی از مسائل مهم در حوزۀ فقه کیفری اسلام که فقها دربارۀ آن به اظهارنظر پرداخته‌اند، ثبوت یا انتفای ضمان دیه نسبت به محکوم‌علیه محقون‌الدمی است که به سبب اجرای مجازات غیر سالب حیات به قتل می‌رسد. در این باره چهار دیدگاه وجود دارد: مشهور فقها معتقدند که هیچ گونه ضمانی در خصوص قتل به واسطۀ تمامی گونه‌های مجازات (یعنی حد، قصاص و تعزیر) متصور نیست و خون مقتول هدر می‌باشد؛ بعضی با تفکیک میان حد اللّٰه و حد الناس، تلف در اثر سنخ اخیر را ضمان‌آور قلمداد کرده‌اند؛ شماری بر این باورند که راجع به هلاکت از باب تعزیر می‌توان قائل به ضمان گردید و سرانجام، خوانساری نسبت به دیدگاه مشهور تردید جدی روا می‌دارد، هرچند این امر منجر به صدور فتوا به خلاف آن نمی‌شود. نوشتار حاضر که به روش کتابخانه‌ای و با رویکرد تحلیلی ـ انتقادی سامان یافته است، به واکاوی دیدگاه‌های مزبور و مستندات آن‌ها می‌پردازد و در نهایت با برگزیدن دیدگاه ثبوت دیه نسبت به مطلق کیفرها، آن را با تکیه بر پاره‌ای از ادله ثابت می‌نماید.
کلید واژه ها
- ضمان دیه
- فقه مقاصدی
- محقون‌الدم
- مصلحت عامه
- وجوب احتیاط