رویکرد نظریه ی تنظیم گری پاسخ گو به مداخله های عدالت کیفری در جرایم علیه عفت عمومی در ایران

عنوان	رویکرد نظریه ی تنظیم گری پاسخ گو به مداخله های عدالت کیفری در جرایم علیه عفت عمومی در ایران
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	ایمان شاه بیگی
استاد راهنما	محمد فرجیها
استاد مشاور	جان بریت ویت، رحیم نوبهار
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۸
دانشگاه	دانشگاه تربیت مدرس

رویکرد نظریه ی تنظیم گری پاسخ گو به مداخله های عدالت کیفری در جرایم علیه عفت عمومی در ایران عنوان رساله ای است که توسط ایمان شاه بیگی، با راهنمایی محمد فرجیها و با مشاوره جان بریت ویت و رحیم نوبهار در سال ۱۳۹۸ و در مقطع دکتری دانشگاه تربیت مدرس دفاع گردید.

چکیده

تدوین یک راهبرد جامع برای مداخله در حوزه کنترل پدیده های مجرمانه که بتواند همواره اهداف قانون گذاران از مداخله را تامین کند مهمترین دغدغه همیشگی سیاست گذاران جنایی بوده است. عدالت جنایی این قابلیت را دارد که مواجهه شخصی با افراد یک جامعه داشته باشد و به همین دلیل نیز نقش مهمی در اجرای سیاست ها و توزیع عدالت اجتماعی دارد. مداخله کیفری در حوزه اخلاق محل یکی از مهمترین مجادله های علمی فلسفه حقوق در قرن بیستم بوده که تا به امروز همچنان در مورد اصل ضرورت و ایجاب مداخله یا عدم مداخله در حوزه اخلاق از طریق قانون بحث های گسترده ای مطرح است. جرایم علیه عفت عمومی به عنوان مشهودترین حوزه از جرایم مبتلا به اخلاق بما هو اخلاق در مجموعه قواین کیفری ایران با چالش های عمده ای مواجه است. ارزیابی عملکرد نهادهای عدالت جنایی در این دسته از جرایم در پژوهش حاضر حاکی از عدم کارامدی و اثربخشی مداخله های موجود دارد. نظریه تنظیم گری پاسخگو به عنوان یکی از رویکردهای نوین سیاست جنایی، با ابتنا به یک عدالت رویه ای و ساختار سلسله مراتبی و از طریق سازوکار اختصاصی خود، سه منطق واکنشی عدالت ترمیمی، بازدارندگی و ناتوان سازی بزه کار را در هرمی از مداخله ها به کار می بندد تا با فلسفه ای مبتنی بر اعتقاد به مجازات به عنوان آخرین راه حل، تعامل میان تنظیم گر و سهامداران پدیده مجرمانه، انعطاف پذیری پاسخ ها و توجه به دلایل زیربنایی جرم، هر پدیده مجرمانه را به عنوان یک مشکل قلمداد کرده و برای آن مشکل بهترین پاسخ اختصاصی ممکن – که هم تنظیم گرانه است و هم در جهت تقویت عدالت اجتماعی– را بیابد. در این پژوهش با استفاده از روش های کمی و کیفی و از طریق مصاحبه با کنشگران نظام عدالت جنایی، نظرسنجی عمومی، تحلیل گفتمان قانونی، قضایی و انتظامی به واسطه تحلیل آراء محاکم، قوانین و دستورالعمل ها و اسناد قانونی مختلف و منطبق با ویژگی های جرایم علیه عفت عمومی و اهداف سیاست گذاران جنایی ایران از مداخله در این حوزه از رفتارهای مجرمانه، هرم تنظیم گرانه مقتضی – با نظر به رویه های قضایی موجود، آزدی عمل قضایی و انتظامی، خوانشی نوین از کارکردهای دو نهاد توبه و قاعده درا – طراحی و تدوین شده و تنظیم گری پاسخگو به عنوان ایده بدیل مداخله در جرایم علیه عفت عمومی مطرح می شود.

ساختار و فهرست رساله

فهرست مطالب فصل اول) مقدمه و کلیات طرح پژوهش................................................................................................۱ ۱–۱) مقدمه..............................................................................................................................................................................

۲–۱) بیان مسیله......................................................................................................................................................................۵ ۳–۱) پرسش های تحقیق......................................................................................................................................................۱۴ ۴–۱) فرضیه های تحقیق.........................................................................................................................................................۱۴ ۵–۱) پیشینه تحقیق...............................................................................................................................................................۱۴ ۶–۱) ضرورت انجام تحقیق ...................................................................................................................................................۱۵ ۷–۱) اهداف تحقیق.................................................................................................................................................................۱۶ ۸–۱)کاربردهای تحقیق...........................................................................................................................................................۱۶ ۹–۱) روش انجام تحقیق.........................................................................................................................................................۱۶ ۱۰–۱) محدودیت های تحقیق...............................................................................................................................................۱۹ ۱۱–۱) سازمان تحقیق ...........................................................................................................................................................۱۹ ۱۲–۱) مفاهیم تحقیق.............................................................................................................................................................۲۰ فصل دوم) جرایم علیه عفت عمومی؛ ماهیت، ویژگی ها و ارزیابی مداخله ها........................................۲۵ ۱–۲) مفهوم شناسی و مبانی جرم انگاری..............................................................................................................................۲۷ ۱–۱–۲) کارکرد نمادین جرم انگاری......................................................................................................................................۳۶ ۲–۱–۲) جرم انگاری درمان مدار..............................................................................................................................................۴۰ ۳–۱–۲) جرم انگاری مبتنی بر پذیرش مسیولیت................................................................................................................۴۳ ۴–۱–۲) قانون به مثابه ابزار حمایت......................................................................................................................................۴۶ ۲–۲) ویژگی های جرایم علیه عفت عمومی..........................................................................................................................۴۹ ۱–۲–۲) ویژگی های ماهوی.....................................................................................................................................................۴۹ ۱–۱–۲–۲) عدم وجود بزه دیده مستقیم................................................................................................................................۴۹ ۲–۱–۲–۲) حق اللهی بودن......................................................................................................................................................۵۸ ۲–۲–۲) ویژگی های شکلی......................................................................................................................................................۶۴ ۱–۲–۲–۲) پیش بینی نظام ادله اثبات اختصاصی...............................................................................................................۶۴ ۲–۲–۲–۲) انعطاف پذیری نظام ضمانت اجراها.....................................................................................................................۷۱ ۳–۲–۲–۲) پذیرش نهادهای ارفاقی و معاف کننده از مجازات...........................................................................................۷۴ ۳–۲) ارزیابی مداخله های عدالت جنایی در جرایم علیه عفت عمومی..........................................................................۷۸ ۱–۳–۲) سزاگرایی گفتمان نهادهای عدالت جنایی........................................................................................................۸۰ ۱–۱–۳–۲) توسل به ابزارهای کیفری در گفتمان تقنینی..............................................................................................۸۰ ۲–۱–۳–۲) تفسیرهای قضایی سزاگرایانه از قوانین کیفری............................................................................................۸۴ ۳–۱–۳–۲) سیاست های انتظامی سخت گیرانه.................................................................................................................۸۸ ۲–۳–۲) پاسخ گو نبودن مداخله ها......................................................................................................................................۹۰ ۱–۲–۳–۲) سزاگرایی نسبی.................................................................................................................................................۹۱ ۲–۲–۳–۲) عدم توجه به علل زیربنایی وقوع جرم............................................................................................................۹۳ ۳–۲–۳–۲) نارضایتی عمومی از مداخله ها.........................................................................................................................۹۵ ۴–۲–۳–۲) عدم توجه به مسیولیت پذیری بزه کار.............................................................................................................۱۰۱ ۳–۳–۲) سلیقه ای بودن مداخله ها.......................................................................................................................................۱۰۵ ۴–۳–۲) عدم توجه به عدالت رویه ای.................................................................................................................................۱۰۱ ۵–۳–۲) ابتکارهای قضایی تنظیم گرانه..............................................................................................................................۱۱۹ ۱–۵–۳–۲) طفره رفتن از مداخله ی کیفری......................................................................................................................۱۱۹ ۲–۵–۳–۲) استفاده آزادی عمل قضایی.............................................................................................................................۱۲۴ فصل سوم) نظریه تنظیم گری پاسخگو؛ الگوی بدیل مداخله در جرایم علیه عفت عمومی.................۱۳۰ ۱–۳) مفهوم شناسی نظریه تنظیم گری پاسخگو...............................................................................................................۱۳۱ ۱–۱–۳) مفهوم پاسخ گویی...................................................................................................................................................۱۳۵ ۱–۱–۱–۳) درک عوامل زیربنایی وقوع جرم.....................................................................................................................۱۳۶ ۲–۱–۱–۳) انعطاف پذیری قواعد تنظیم گرانه....................................................................................................................۱۳۷ ۳–۱–۱–۳) تعامل بین تنظیم گر و تنظیم شونده...............................................................................................................۱۳۸ ۴–۱–۱–۳) اعتقاد به مجازات به عنوان آخرین راه حل.....................................................................................................۱۳۹ ۲–۱–۳) هرم تنظیم گری.......................................................................................................................................................۱۴۰ ۱–۲–۱–۳) تنظیم گری در حوزه عمومی..........................................................................................................................۱۴۷ ۲–۲–۱–۳) تنظیم گری در عدالت جنایی..........................................................................................................................۱۴۸ ۲–۳) بنیان نظری تنظیم گری پاسخگو............................................................................................................................۱۵۴ ۱–۲–۳) عدالت کیفری جمهوری خواه..............................................................................................................................۱۵۸ ۱–۱–۲–۳) مفهوم عدالت در نظریه جمهوری خواه...........................................................................................................۱۶۳ ۲–۱–۲–۳) مفهوم آزادی در نظریه ی جمهوری خواه.......................................................................................................۱۶۵ ۳–۱–۲–۳) مفهوم برابری در نظریه ی جمهوری خواه.......................................................................................................۱۶۷ ۲–۲–۳) حقوق به مثابه ی امر یک پارچه .........................................................................................................................۱۷۳ ۳–۳) الگوی مداخله ی تنظیم گرانه در جرایم علیه عفت عمومی..................................................................................۱۷۸ ۱–۳–۳) بایسته های مداخله ی تنظیم گرانه در جرایم علیه عفت عمومی.....................................................................۱۷۹ ۱–۱–۳–۳) پایبندی به تامین اهداف مداخله..................................................................................................................۱۸۰ ۱–۱–۱–۳–۳) دفاع از اخلاقیات حداکثری........................................................................................................................۱۸۲ ۲–۱–۱–۳–۳) حمایت از حریم خصوصی..........................................................................................................................۱۸۴ ۳–۱–۱–۳–۳) تاکید بر اصلاح و بازپروری.........................................................................................................................۱۸۵ ۴–۱–۱–۳–۳) اخلاقی بودن مداخله ...................................................................................................................................۱۸۷ ۲–۱–۳–۳) ترتب مداخله ها..................................................................................................................................................۱۹۲ ۳–۱–۳–۳) مسیولیت پذیری فعال بزه کار..........................................................................................................................۲۰۲ ۲–۳–۳) قابلیت های انطباق نظریه تنظیم گری پاسخگو با مداخله در جرایم علیه عفت عمومی..............................۲۰۹ ۱–۲–۳–۳) خوانش تنظیم گرانه از قاعده ی درا.................................................................................................................۲۱۰ ۲–۲–۳–۳) خوانش تنظیم گرانه از نهاد توبه.....................................................................................................................۲۱۴ ۳–۳–۳) چالش های انطباق نظریه تنظیم گری با مداخله در جرایم علیه عفت عمومی..............................................۲۱۷ ۱–۳–۳–۳) ابهام در تعیین تنظیم گر...................................................................................................................................۲۱۷ ۲–۳–۳–۳) غیرقابل تعلیق و تعقیب بودن جرایم علیه عفت عمومی.............................................................................۲۱۹ ۳–۳–۳–۳) خاستگاه تجاری نظریه ی تنظیم گری پاسخ گو.............................................................................................۲۲۱ ۴–۳–۳–۳) امکان رسمیت یافتن مداخله های گسترده تر در حوزه اخلاق...................................................................۲۲۲ ۴–۳–۳) هرم مداخله تنظیم گرانه در جرایم علیه عفت عمومی......................................................................................۲۲۴ ۱–۴–۳–۳) خودتنظیم گری در جرایم علیه عفت عمومی.............................................................................................۲۲۵ ۲–۴–۳–۳) پاسخ های ترمیمی در جرایم علیه عفت عمومی...........................................................................................۲۳۰ ۳–۴–۳–۳) پاسخ های حقوقی به جرایم علیه عفت عمومی.............................................................................................۲۳۹ ۴–۴–۳–۳) پاسخ های کیفری به جرایم علیه عفت عمومیش.........................................................................................۲۴۴ نتیجه گیری و پیشنهادات.....................................................................................................................................................۲۴۹ جداول ضمیمه........................................................................................................................................................................۲۶۰ فهرست منابع..........................................................................................................................................................................۲۷۶ چکیده انگلیسی.....................................................................................................................................................................۳۰۵

کلیدواژه ها

• تنظیم گری پاسخگو
• عدالت ترمیمی
• جرایم علیه عفت عمومی
• اخلاق گرایی قانونی
• نظریه جمهوری خواه
• حقوق نرم