سابقۀ محکومیت کیفری به عنوان جلوهای از «حالت خطرناک» و کاربست آن در مجازاتهای جایگزین حبس
سابقۀ محکومیت کیفری به عنوان جلوهای از «حالت خطرناک» و کاربست آن در مجازاتهای جایگزین حبس نام مقاله ای از عبدالعلی توجّهی و ابراهیم زارع که در شماره هفدهم (تابستان 1398) نشریه آموزه های حقوق کیفری منتشر شده است.
چکیده
مفهوم «حالت خطرناک» در قرن نوزدهم و بر مبنای ضرورتِ تأمینِ دفاع اجتماعی توسط نظریهپردازان مکتب تحققی مطرح شد. نشانههای توجه مقنن به این مفهوم و قانونگذاری بر اساس مفهوم خطرناکی، در جایجایِ قانون مجازات اسلامی دیده میشود. آنچه به تمامی این تحلیلهای جرمشناختی اعتبار میبخشد، مدل قانونگذاری است که کارآمدی یک نهاد قانونی را مشخص میسازد.
مقاله حاضر در پی بررسی شرط اختصاصیِ وجودِ سابقۀ محکومیت کیفری بر مبنای مفهوم خطرناکی، در مجازاتهای جایگزین حبس (بندهای الف و ب ماده 66 ق.م.ا.) به صورت مستقل و نیز مقایسه این مفهوم در سایر نهادهای قانون مجازات است تا مفهوم خطرناکی در این نهاد قانونی مورد سنجش قرار گرفته و بر مبنای آن، عملکرد مقنن در استفاده از مفاهیم جرمشناختی ارزیابی گردد. آنچه در بادی امر به ذهن متبادر میشود، استفادۀ صحیح و بهجا از این مفهوم است، ولی پس از تحلیل این ماده روشن خواهد شد که علاوه بر خلأها و کاستیهای موجود در همین ماده، بهرهگیری مقنن از مفهوم حالت خطرناک در مقایسه با سایر نهادهای قانونی نیز دچار اشکال است. همچنین مشخص خواهد شد که به کارگیریِ نامناسبِ مفهوم حالت خطرناک در خصوص مجازاتهای جایگزین حبس از سوی مقنن، مصادیقی از حالت خطرناک را شامل شده که قابل اعتنا و توجه نیستند و از سوی دیگر، صوری از مصادیقِ حالت خطرناک را که مهم و قابل توجه هستند، نادیده گرفته است. همچنین عملکرد مقنن سبب شده که مفهوم خطرناکی در مقایسۀ بین جایگزینهای حبس با سایر نهادهای ارفاقی قانون، دچار نوعی دوگانگی گردد و مجموعاً منجر به گسیختگی و عدم انسجام در قانونگذاری شود.
کلید واژه ها
- مفهوم خطرناکی
- مجازاتهای جایگزین حبس
- مصادیق خطرناکی
- سابقه محکومیت کیفری