سوء استفاده زوجین از حقوق و اختیارات خود در سیاست کیفری ایران
 | |
| عنوان | سوء استفاده زوجین از حقوق و اختیارات خود در سیاست کیفری ایران |
|---|---|
| رشته | حقوق خانواده |
| دانشجو | کیوان آزادی فرد |
| استاد راهنما | فرید محسنی |
| استاد مشاور | ناصر قاسمی |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۴۰۲ |
| دانشگاه | دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری |
سوء استفاده زوجین از حقوق و اختیارات خود در سیاست کیفری ایران عنوان پایان نامه ای است که توسط کیوان آزادی فرد، با راهنمایی فرید محسنی و با مشاوره ناصر قاسمی در سال ۱۴۰۲ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری دفاع گردید.
چکیده
از تبعات منفی اجرای هر حقی، سوء استفاده از آن است. حقوق و اختیارات اعطایی شرع مقدس و قانونگذار به زوجین در نهاد خانواده از جمله حقوقی است که می تواند مورد سوء استفاده قرار گیرد. دین مبین اسلام به عنوان یکی از مصادیق قاعده لاضرر، در آیات و روایات به مساله منع سوء استفاده از حق توجه ویژه نموده است. اصل چهل قانون اساسی و هم چنین مواد ۱۳۲، ۹۴۴ و ۹۴۵ قانون مدنی را می توان به عنوان مصداقی از قاعده منع سوء از حق و محوری متقن، برای تفسیر در دیگر قوانین معرفی کرد. سوء استفاده زوجین از حقوق و اختیارات جایی دچار چالش می گردد که رفتار های منجر به سوء استفاده از این حقوق و اختیارات سبب ورود ضرر و زیان جسمی، معنوی، مالی و شرافتی به سایر اعضا می شود. رفتارهایی که اگر در خارج از چهارچوب خانواده و نسبت به افراد عادی ارتکاب می یافت، برای مرتکب مسیولیت کیفری ایجاد می کرد. هدف از این پژوهش نیز پاسخ به همین امر است که اساسا سیاست کیفری ایران در برخورد با افرادی که در نظام خانواده و به پشتوانه اختیارات قانونی آسیب های غیر قابل جبرانی به سایر اعضا وارد می کنند، چگونه است. در این پایان نامه که از روش توصیفی، تحلیلی استفاده شده است، در بخش نخست، ضرر غیر متعارف و مغایرت با غایت اجتماعی حقوق به عنوان ضابطه سوء استفاده از حق تعیین گردید و امکان مداخله حقوق کیفری در این حوزه تنها به شرط ضرورت و با رعایت احتیاط، به عنوان راهکار نهایی اتخاذ شد.در بخش دوم پس از تعیین مصادیق سوء استفاده زوجین از حقوق و اختیارات و تطبیق آن با عناوین مجرمانه مشخص شد که برخی رفتارهای منجر به سوء استفاده از حقوق و اختیارات فاقد ضمانت اجرای کیفری هستند. برخی دیگر از این رفتارها منجر به تشکیل عناصر مادی جرایم تعزیری، مستوجب قصاص و دیات می شوند. ضمانت اجرای کیفری برخی رفتارها نیز ناظر بر عدم رعایت قواعد و مقررات شکلی مربوط به آن ها است. در پایان این نتیجه حاصل شد که قانونگذار ایران در جهت منع سوء استفاده از حقوق و اختیارات زوجین تمایل بیشتری به ایجاد موانع حقوقی دارد و اعمال کیفر در این حوزه را تنها به شرط ضرورت و با رعایت احتیاط، به عنوان راهکار نهایی اتخاذ می کند. غالب کیفر های این حوزه نیز حول محور جزای نقدی و حبس های کوتاه مدت است که پیشنهاد شده است از ضمانت اجراهای اجتماعی و ابزار غیر کیفری مدرن استفاده گردد.
ساختار و فهرست پایان نامه
فهرست نشانه های کوتاه
مقدمه
۱– بیان مساله
۲– اهمیت و ضرورت تحقیق
۳– سوالات تحقیق
۴– فرضیات تحقیق
۵– پیشینه تحقیق
۶– قلمرو تحقیق
۷– روش تحقیق و شیوه جمع آوری اطلاعات
۸– نو آوری تحقیق
۹– ساختار تحقیق
بخش نخست: مباحث نظری سوء استفاده از حقوق واختیارات زوجین در خانواده
فصل اول: مفاهیم و پیشینه
مبحث اول: مفاهیم
گفتار اول: مفهوم حق
بند اول: مفهوم لغوی حق
بند دوم: مفهوم اصطلاحی حق
الف: حق در اصطلاح فقهی
ب: حق در اصطلاح حقوقی
گفتار دوم: مفهوم زوجین
بند اول: مفهوم لغوی زوجین
بند دوم : مفهوم اصطلاحی زوجین
الف : اصطلاح فقهی
ب: اصطلاح حقوقی
بند چهارم: اقسام حقوق زوجین
الف: حقوق مشترک زوجین
ب: حقوق مختص به زوجه
ج: حقوق مختص به زوج
گفتار سوم: مفهوم اختیار
Sبند اول: مفهوم لغوی اختیار
بند دوم : مفهوم اصطلاحی اختیار
گفتار چهارم : مفهوم سو ء استفاده از حق
بند اول : مفهوم لغوی سوء استفاده
بند دوم: مفهوم اصطلاحی سوء استفاده
بند سوم: مفهوم اصطلاحی سوء استفاده از حق
گفتار پنجم: مفهوم سیاست کیفری
بند اول: مفهوم لغوی سیاست کیفری
بند دوم : مفهوم اصطلاحی سیاست کیفری
مبحث دوم: پیشینه
گفتار اول : در حقوق اسلام
گفتار دوم : در حقوق موضوعه ایران
فصل دوم: تحلیل قاعده سوء استفاده از حق از منظر حقوقی و شرعی
مبحث اول: مبانی نظری منع سوء استفاده از حق
گفتار اول: نظریه جهت نامشروع
گفتار دوم: نظریه حسن نیت
گفتار سوم: مسولیت مدنی
گفتار چهارم: قاعده لاضرر
مبحث دوم: ضابطه سوء استفاده از حق
گفتار اول : در فقه امامیه
بند اول: ضرر غیر متعارف
بند دوم: هدف اجتماعی حقوق
گفتار دوم: در حقوق ایران
بند اول: قوانین موضوعه و نفی ضرر
بند دوم: قوانین موضوعه و توجه به غایت حقوق
مبحث سوم: مستندات شرعی منع سوء استفاده از حق
گفتار اول: قرآن
گفتار دوم: روایات
فصل سوم: تحلیل اعمال سیاست کیفری بر سوء استفاده زوجین از حقوق و اختیارات
مبحث اول: دخالت حقوق کیفری در روابط زوجین
گفتار اول: عدم امکان دخالت کیفری
گفتار دوم: لزوم دخالت کیفری
گفتار سوم: دخالت مشروط به تقدم اخلاق بر حقوق
گفتار چهارم: دیدگاه اعتدالی اسلام
مبحث دوم: ضرورت جرم انگاری سوء استفاده از حقوق و اختیارات در روابط زوجین
گفتار اول: حفظ نظم عمومی
گفتار دوم: حمایت از کرامت انسان
گفتار سوم: سوء استفاده از مفاهیم متنوع آزادی
مبحث سوم: مبنای جرم انگاری سوء استفاده از حقوق و اختیارات در روابط زوجین
گفتار اول: اصل آسیب ۵۰ گفتار دوم :اصل اخلاق گرایی کیفری ۵۰ مبحث چهارم: اصول جرم انگاری در سوء استفاده از حقوق و اختیارات در روابط زوجین
گفتار اول: احتیاط در جرم انگاری
گفتار دوم: تناسب جرم و مجازات و پیامد آن بر خانواده
گفتار سوم: قابل گذشت بودن جرم
گفتار چهارم: اتخاذ رویکرد ترمیمی به آثار جرم
مبحث پنجم: آثار اعمال سیاست کیفری بر روابط زوجین
گفتار اول: آثار مثبت
بند اول : حفاظت از کیان خانواده
بند دوم: پیشگیری از آسیب های اجتماعی
بند سوم: حمایت از سلامت خانواده
بند چهارم: حمایت از افراد آسیب پذیر
گفتار دوم : آثار منفی
بند اول: گسست بنیان خانواده
بند دوم: ناسازگاری کیفر با بنیادهای خانواده
بند سوم: عدم دستیابی به غایت کیفر در خانواده
بند چهارم: اختلال عمده در کارکرد های خانواده
بخش دوم: گستره حقوق کیفری ناظر بر سوءاستفاده زوجین از حقوق و اختیارات
فصل اول: سوء استفاده زوج از حقوق و اختیارات اختصاصی
مبحث اول: سوء استفاده زوج از حقوق و اختیارات در رابطه با همسر
گفتار اول: سوء استفاده از حق منع اشتغال زوجه
بند اول: حق اشتغال زنان
الف: در فقه امامیه
ب: در قوانین
بند دوم: رویکرد کیفری
الف : حمایت عام
ب: حمایت خاص
گفتار دوم: سوء استفاده از حق تعیین مسکن
بند اول: منع سوء استفاده از حق تعیین مسکن در قانون مدنی
بند دوم: رویکرد کیفری
گفتار سوم: سوء استفاده از حق نظارت بر رفت و امد زوجه
بند اول حق زوج در منع رفت و آمد زوجه
الف: در فقه امامیه
۱: دیدگاه اول؛ حق مطلق ۶۸
- دیدگاه دوم؛ حق نسبی
ب: در قانون مدنی
بند دوم: رویکرد کیفری
گفتار چهارم: تعدد زوجات
بند اول: حق تعدد زوجات
الف: در قانون مدنی
ب: در فقه امامیه
بند دوم: رویکرد کیفری
الف: پیش از انقلاب اسلامی ؛ پیشروی گسترده حقوق کیفری
ب: پس از انقلاب اسلامی؛ عقب نشینی نسبی حقوق کیفری
گفتار پنجم : سوء استفاده از حق تنبیه بدنی زوجه
بند اول: مفهوم ضرب در آیه
بند دوم : رویکرد کیفری به ضرب زوجه
گفتارششم :سوء استفاده از حق طلاق
بند اول : ضمانت اجرای حقوقی سوء استفاده از حق طلاق
بند دوم: موانع حقوقی سوء استفاده از حق طلاق
بند سوم: موانع کیفری سوء استفاده از حق طلاق
گفتار هفتم: سوء استفاده زوج از حق تمتع جنسی
بند اول: مبانی منع سوء استفاده زوج از حقوق جنسی
الف: لزوم معاشرت به معروف
ب: قاعده لاضرر
ج: قاعده لاحرج
بند دوم: گونه های رفتاری سوء استفاده از حق جنسی
الف: عدم توجه به رضایت مندی زوجه
ب: نزدیکی نامتعارف
ج: ممنوعیت رابطه مبتنی بر اجبار
د: رابطه جنسی مبتنی بر خشونت
بند سوم: رویکرد کیفری
الف: مواقعه با همسر زیر۱۳ سال
ب: افضای همسر نابالغ ناشی از مقاربت
ج: انتقال بیماریهای مسری ناشی از مواقعه
د: آسیب به منافع جنسی
گفتار هشتم: سوء استفاده از حق ریاست بر خانواده
بند اول: موارد بازدارندگی زوج در سوء استفاده از حق ریاست
الف: اسقاط آثار حق
ب: حمایت قانون
ج: صدور حکم قضایی
بند دوم : برخی از مصادیق سوء استفاده از حق ریاست
الف: سوء استفاده از حق منع خروج زوجه از کشور
ب: سوء استفاده از حق اجازه قیمومت زوجه
ج: منع زوجه از سکونت مشترک
مبحث دوم: سوء استفاده از حق در رابطه با اولاد (حق ولایت)
گفتار اول: امور مالی
گفتار دوم: امور غیر مالی
بند اول: نکاح
بند دوم: طلاق
بند سوم: حق تعقیب دعاوی مولی علیه
فصل دوم: سوء استفاده زوجه از حقوق و اختیارات اختصاصی
مبحث اول: سوء استفاده زوجه از حقوق و اختیارات در رابطه با همسر
گفتار اول: سوء استفاده از حق نفقه
بند اول: ماهیت نفقه
الف: مالکیت نفقه
ب: اباحه نفقه
بند دوم: رویکرد کیفری
گفتار دوم: سوء استفاده از حق حبس
بند اول: منع سوء استفاده از حق حبس
الف: خاص بودن تمکین
ب: اعسار زوج و سقوط حق حبس
بند دوم: رویکرد کیفری
مبحث دوم: سوء استفاده زوجه از حقوق در رابطه با اولاد
گفتار اول: سوء استفاده از حق شیر دادن به طفل
بند اول: در قانون و فقه امامیه
بند دوم : رویکرد کیفری
الف: فعل مثبت
ب: فعل منفی
گفتار دوم: سوء استفاده از حق نمایندگی در مطالبه نفقه فرزند
فصل سوم: سوء استفاده زوجین از حقوق، اختیارات و تکالیف مشترک
مبحث اول: سوء استفاده از حقوق و تکالیف در ارتباط با همسر
گفتار اول: سوء استفاده از حق و تکلیف تشدید مبانی خانواده (نقض حق وفاداری)
بند اول: روابط نامشروع حدی
الف: زنا
ب: همجنس گرایی مردان
ج: همجنس گرایی زنان
بند دوم: روابط نامشروع یا عمل منافی عفت تعزیری
الف: با تماس جسمی
ب: بدون تماس جسمی
گفتار دوم : سوء استفاده از حق بر هم زدن نامزدی
بند اول: رویکرد کیفری
الف: جرایم علیه شخص
۱: جرایم منافی عفت
۲: توهین
۳: افتراء
ب: جرایم علیه اموال
۱: خیانت در امانت
۲: کلاهبرداری
گفتار سوم: سوء استفاده از حقوق و اختیارات مالی
بند اول: وصیت مضار
بند دوم : معامله به قصد فرار از شرط تنصیف اموال
بند سوم: معامله به قصد فرار از تادیه مهریه
مبحث دوم: سوء استفاده از حقوق، اختیارات و تکالیف مشترک در رابطه با اولاد
گفتار اول: سوء استفاده از حق حضانت
بند اول: واکنش های حقوقی
الف: منع انتقال و اسقاط ارادی حضانت
ب: الزام به پرداخت هزینه حضانت
ج: سلب حضانت
بند دوم رویکرد کیفری
الف: ممانعت از ملاقات طفل با اقربا
ب: ممانعت از تحصیل طفل یا نوجوان
ج: بهره کشی اقتصادی
د: بهره کشی جنسی
گفتار دوم: سوء استفاده از حق تنبیه بدنی اولاد
بند اول: رویکرد کیفری
گفتار سوم: سوء استفاده از حق نام گذاری
بند اول: مبانی منع سوء استفاده از حق نام گذاری
الف: مخالفت با نظم عمومی و اخلاق حسنه
ب: حمایت از حق هویت کودک
بند دوم : رویکرد کیفری
نتیجه گیری و پیشنهادها
الف : نتیجه گیری
ب : پیشنهادها
فهرست منابع
ABSTRACT
کلیدواژه ها
- سیاست کیفری
- زوجین
- سوء استفاده
- حق
- اخنیارات
- خانواده