ضمانت اجرای سیاست های کلی نظام در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران

عنوان	ضمانت اجرای سیاست های کلی نظام در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران
رشته	حقوق عمومی
دانشجو	احمد گودرزی
استاد راهنما	حسین دبیرنیا
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۴
دانشگاه	دانشگاه قم

ضمانت اجرای سیاست های کلی نظام در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران عنوان پایان نامه ای است که توسط احمد گودرزی، با راهنمایی حسین دبیرنیا در سال ۱۳۹۴ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه قم دفاع گردید.

چکیده

جایگاه، مسیولیت و اختیارات ولایت مطلقه ی فقیه در نظام جمهوری اسلامی ایران بر گرفته از اندیشه سیاسی اسلام است. مطابق بندهای ۱و۲ اصل ۱۱۰ قانون اساسی تعیین و نظارت بر حسن اجرای سیاست های کلی نظام زمینه و ابزاری مهم در اختیار مقام رهبری جهت هدایت و مدیریت کلان انقلاب اسلامی به سوی اهداف و آرمان های ترسیم شده در قانون اساسی می باشد؛ و بدون آن نمی توان ولی فقیه را ضامن عدم انحراف سازمان های مختلف از وظایف اصیل اسلامی خود و ناظر بر قوای سه گانه دانست. علی رغم وجود دلایل حقوقی و ضرورت های عقلی در اثبات لزوم اجرایی شدن سیاست های کلی؛ همچنان شاهد بی توجهی قوا و نهادهای حکومتی نسبت به حسن اجرای آنها هستیم. همین امر موجب بی ثباتی در رویه ها و خط مشی کلان کشور و نوعی سردرگمی در جامعه سیاسی شده است. عدم وجود ضمانت اجرای کافی و کارآمد برای سیاست های کلی نظام، مانعی مهم جهت اجرای کامل قانون اساسی محسوب می شود و این نقیصه می تواند منجر به ناکارآمدی نظریه ولایت فقیه و زیر سوال رفتن مشروعیت نظام شود. ولی فقیه بنا بر ضرورت، طی یک تقسیم کار در ساختار جمهوری انجام بسیاری از امور را به قوای سه گانه و دستگاه های حکومتی تفویض نموده است و در عین حال برای انجام رسالت های مهم خود از جمله هدایت و مدیریت کلان نظام، این تفویض اختیار را همراه با شروطی انجام داده است که مهم ترین آنها عمل قوای حکومتی در محدوده و چارچوب سیاست های کلی نظام است. تحقیق حاضر، به دنبال اثبات حقوقی وجه الزامی این سیاست ها و ناکافی بودن ضمانت اجراهای فعلی آن؛ و ارایه ضمانت اجراهای موثر با پشتوانه ی مردمی است. در واقع با بهره گیری از جایگاه والای ولایت مطلقه فقیه با پشتوانه الهی–مردمی؛ و نقش و جایگاه نظارت عمومی مذکور در اصل ۸ ق.ا می توان علاوه بر کارآمد نمودن ضمانت اجراهای فعلی، از ضمانت اجرای مهم و تاثیر گذارتری به نام مطالبه عمومی نیز بهره برد. آگاهی افکار عمومی نسبت به تاثیر سیاست های کلی نظام در پیشرفت و تعالی جامعه؛ منجر به مطالبه عمومی از کارگزاران نظام نسبت به حسن اجرای سیاست ها خواهد شد.

ساختار و فهرست پایان نامه

مقدمه ۱ فصل اول: کلیات، مفاهیم و اصطلاحات

گفتار اول: مفهوم سیاست ، سیاست گذاری عمومی و سیاست های کلی

گفتار دوم: مفهوم و انواع ضمانت اجرا در حقوق اساسی و شرع

گفتار سوم: مفهوم، موضوع و منابع حقوق اساسی

گفتار چهارم: نگاهی به برخی مبانی و اصول قانون اساسی ایران ۳۲فصل دوم: سیاست های کلی نظام در حقوق اساسی ایران ۶۴ گفتار اول: سابقه و نحوه ایجاد سیاست های کلی نظام ۶۴ گفتار دوم: تعریف و ویژگی های سیاست های کلی نظام ۶۹ گفتار سوم: ماهیت و جایگاه سیاست های کلی نظام ۷۵ گفتار چهارم: هدف، ضرورت و نحوه تعیین سیاست های کلی نظام

گفتار پنجم: نظارت بر حسن اجرای سیاست های کلی نظام ۱۰۰فصل سوم: ضمانت اجرای سیاست های کلی نظام ۱۲۷ گفتار اول: مسایل پیرامون ضمانت اجرای سیاست های کلی نظام ۱۲۷ گفتار دوم: ضمانت اجرای سیاست ها در نظارت بر عملکرد قوا و ارکان حکومت ۱۳۶ گفتار سوم: نظارت و مطالبه عمومی به عنوان ضمانت اجرای سیاست های کلی ۱۴۸ نتیجه گیری ۱۶۶پیشنهادات کاربردی ۱۶۸فهرست منابع و مآخذ فهرست مطالبعنوان صفحهمقدمه ۱ فصل اول: کلیات، مفاهیم و اصطلاحات ۷ گفتار اول: مفهوم سیاست ، سیاست گذاری عمومی و سیاست های کلی ۷ ۱–۱ مفهوم سیاست

۱–۱–۱ سیاست در حقوق عمومی

۱–۲ مفهوم سیاست گذاری عمومی

۱–۲–۱ فرآیند سیاست گذاری

۱–۲–۲ جریان شناسی سیاست گذاری

۱–۳ مفهوم سیاست های کلی

گفتار دوم: مفهوم و انواع ضمانت اجرا در حقوق اساسی و شرع ۱۵ ۲–۱ مفهوم و انواع ضمانت اجرا ۱۵ ۲–۲ ضمانت اجرا در حقوق اساسی ۱۷ ۲–۲–۱ ضمانت اجرای قانون اساسی ۱۹ ۲–۲–۲ مطالبه ی افکار عمومی به عنوان ضمانت اجرا ۲۱ ۲–۳ ضمانت اجرا و انواع آن در شریعت ۲۳ گفتار سوم: مفهوم، موضوع و منابع حقوق اساسی

۳–۱ مفهوم حقوق اساسی ۲۵ ۳–۲ موضوع حقوق اساسی

۳–۳ منابع حقوق اساسی ۲۸ ۳–۳–۱ منابع حقوق اساسی در جمهوری اسلامی ایران ۲۹ گفتار چهارم: نگاهی به برخی مبانی و اصول قانون اساسی ایران ۳۲ ۴–۱ مفهوم جمهوری اسلامی و منشاء حاکمیت در آن ۳۳ ۴–۱–۱ مفهوم جمهوری اسلامی ۳۳ ۴–۱–۲ نظام امت و امامت تعبیری دیگر از جمهوری اسلامی

۴–۱–۳ حاکمیت و منشاء آن در نظام جمهوری اسلامی ایران ۳۷ ۴–۲ ولایت مطلقه فقیه ۴۰ ۴–۲–۱ معنای ولایت ۴۱ ۴–۲–۲ معنای ولایت مطلقه ۴۱ ۴–۲–۳ جایگاه و مسیولیت ولایت مطلقه فقیه در قانون اساسی ۴۳ ۴–۲–۳–۱ وجه الهی–مردمی یا مشروعیت و مقبولیت ولی فقیه ۴۶ ۴–۲–۴ وظایف و اختیارات ولایت مطلقه فقیه در قانون اساسی

۴–۲–۴–۱ وظایف و اختیارات ولی فقیه نسبت به کل نظام ۵۳ ۴–۲–۴–۲ نسبت وظایف و اختیارات ولی فقیه با اصل تفکیک قوا ۵۶ ۴–۲–۴–۲–۱ تحلیل ارتباط سیاست های کلی نظام با اصل

قانون اساسی

فصل دوم: سیاست های کلی نظام در حقوق اساسی ایران ۶۴ گفتار اول: سابقه و نحوه ایجاد سیاست های کلی نظام ۶۴ ۱–۱ وجود سیاست های کلی نظام قبل از بازنگری قانون اساسی ۶۴ ۱–۲ ایجاد سیاست های کلی نظام در بازنگری قانون اساسی ۶۶ ۱–۲–۱ نگاه شورای بازنگری قانون اساسی به سیاست های کلی نظام ۶۷ ۱–۲–۲ ظهور سیاست های کلی نظام در قانون اساسی ۶۸ گفتار دوم: تعریف و ویژگی های سیاست های کلی نظام ۶۹ ۲–۱ تعریف سیاست های کلی نظام ۶۹ ۲–۲ ویژگی های سیاست های کلی نظام ۷۱ ۲–۲–۱ ویژگی پویایی و تناسب با مقتضیات زمان ۷۴ گفتار سوم: ماهیت و جایگاه سیاست های کلی نظام ۷۵ ۳–۱ دیدگاه های مطرح درباره ماهیت سیاست های کلی نظام ۷۵ ۳–۱–۱ مدیریتی و ارشادی ۷۶ ۳–۱–۲ مدیریتی– حقوقی و الزامی ۷۶ ۳–۱–۲–۱ احکام حکومتی یا فرمان رییس کشور ۷۷ ۳–۱–۲–۲ بستر و مبنای شکل گیری قوانین و مقررات ۷۹ ۳–۲ دیدگاه های مطرح درباره جایگاه سیاست های کلی نظام

۳–۲–۱ معانی قانون و تفاوت آن با قاعده حقوقی

۳–۲–۲ مادون قانون اساسی و مافوق قوانین و مقررات ۸۴ ۳–۳ نگاهی متفاوت به ماهیت و جایگاه سیاست های کلی نظام ۸۶ ۳–۳–۱ رعایت سیاست های کلی شرط ولی فقیه هنگام تفویض اختیار به کارگزاران ۸۷ ۳–۳–۲ جایگاه برتر سیاست ها با توجه به جایگاه برتر مقام تعیین کننده آن ۸۸ گفتار چهارم: هدف، ضرورت و نحوه تعیین سیاست های کلی نظام

۴–۱ هدف و ضرورت سیاست های کلی نظام ۸۹ ۴–۲ روند و نحوه تعیین سیاست های کلی نظام

۴–۲–۱ بررسی نقش مشورت در تعیین سیاست ها با توجه به شرع و قانون اساسی ۹۵ ۴–۲–۱–۱ جایگاه مشورت در شریعت ۵۴ ۴–۲–۱–۲ مشورت در اصل

قانون اساسی ۹۷ گفتار پنجم: نظارت بر حسن اجرای سیاست های کلی نظام ۱۰۰ ۵–۱ مفهوم، ارکان و انواع نظارت ۱۰۰ ۵–۲ مسایل پیرامون نظارت بر حسن اجرای سیاست ها ۱۰۲ ۵–۲–۱ نظارت بر سیاست ها در مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی

۵–۲–۲ نظارت در قانون اساسی و ظهور آن در اصل ۱۱۰

۵–۲–۳ دیدگاه های حقوقی راجع به نظارت بر سیاست های کلی نظام ۱۰۷ ۵–۲–۴ تاکید بر نظارت دقیق در ابلاغیه های سیاست های کلی نظام ۱۱۰ ۵–۳ نقش نهادهای حکومتی در نظارت بر حسن اجرای سیاست ها ۱۱۱ ۵–۳–۱ نقش مجمع تشخیص مصلحت نظام ۱۱۱ ۵–۳–۱–۱ تفویض نظارت بر حسن اجرای سیاست ها به مجمع تشخیص مصلحت نظام ۱۱۲ ۵–۳–۱–۲ تدوین مقررات نظارت بر حسن اجرای سیاست ها توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام ۱۱۳ ۵–۳–۱–۳ اصلاحیه مقررات نظارت و تغییرات مهم آن ۱۱۴ ۵–۳–۲ نقش شورای نگهبان در حوزه تقنین ۱۱۶ ۵–۳–۲–۱ دیدگاه های مطرح درباره نقش شورای نگهبان در نظارت بر سیاست ها ۱۱۶ ۵–۳–۲–۲ تایید نظارت مستقل شورای نگهبان بر حسن اجرای سیاست ها از سوی ولایت فقیه ۱۱۸ ۵–۳–۳ نقش قوای سه گانه ۱۱۹ ۵–۳–۴ نقش سایر نهادها و سازمان های حکومتی ۱۲۵فصل سوم: ضمانت اجرای سیاست های کلی نظام ۱۲۷ گفتار اول: مسایل پیرامون ضمانت اجرای سیاست های کلی نظام ۱۲۷ ۱–۱ نسبت بین ضمانت اجرا و نظارت ۱۲۷ ۱–۲ ریشه یابی علل عدم حسن اجرای سیاست های کلی نظام ۱۲۹ ۱–۳ ماهیت ضمانت اجرای سیاست های کلی (حقوقی، سیاسی، اداری) ۱۳۱ ۱–۴ حمایت مردمی عامل کارآمدی ضمانت اجراهای قانونی سیاست ها ۱۳۴ گفتار دوم: ضمانت اجرای سیاست ها در نظارت بر عملکرد قوا و ارکان حکومت ۱۳۶ ۲–۱ ضمانت اجرای سیاست ها در نظارت بر عملکرد قوای سه گانه ۱۳۶ ۲–۱–۱ قوه مقننه ۱۳۷ ۲–۱–۲ قوه مجریه ۱۳۹ ۲–۱–۳ قوه قضاییه ۱۴۱ ۲–۲ ضمانت اجرای سیاست ها در نظارت بر عملکرد سازمان ها و نهادهای حکومتی ۱۴۲ ۲–۳ امکان ایجاد ضمانت اجراهای موثر جهت حسن اجرای سیاست های کلی ۱۴۳ ۲–۳–۱ ایفای نقش توسط دیوان عدالت اداری با مشارکت مجمع تشخیص مصلحت نظام ۱۴۴ ۲–۳–۲ ایفای نقش بیشتر توسط شورای نگهبان، هنگام بررسی صلاحیت ها در انتخابات ۱۴۶ گفتار سوم: نظارت و مطالبه عمومی به عنوان ضمانت اجرای سیاست های کلی ۱۴۸ ۳–۱ نقش و جایگاه نظارت مردم در حقوق اساسی ایران ۱۴۹ ۳–۱–۱ نظارت مردم بر حکومت از نگاه شریعت مقدس اسلام ۱۵۰ ۳–۱–۲ نظارت مردم بر حکومت از نگاه قانون اساسی ۱۵۵ ۳–۱–۲–۱ نگاه ولی فقیه نسبت به نقش نظارتی مردم در حکومت ۱۵۷ ۳–۲ ضمانت اجرای راهبردی سیاست های کلی نظام؛ شناخت و مطالبه عمومی

۳–۲–۱ لزوم آگاهی افکار عمومی از فواید و آثار اجرای سیاست های کلی نظام ۱۶۱ ۳–۲–۲ الزام کارگزاران نظام به اجرای سیاست ها در اثر مطالبه ی عمومی ۱۶۳ نتیجه گیری ۱۶۶ پیشنهادات کاربردی ۱۶۸ فهرست منابع و مآخذ

کلیدواژه ها

• سیاست های کلی نظام
• ضمانت اجرا
• ولایت فقیه
• مطالبه عمومی
• ضمانت اجرایی
• ولایت فقیه
• اندیشه سیاسی
• حقوق اساسی
• سیاست عمومی
• نظارت
• جمهوری اسلامی ایران