عدول از صلاحیت محلی در آیین دادرسی کیفری ایران و فرانسه
عدول از صلاحیت محلی در آیین دادرسی کیفری ایران و فرانسه نام مقاله ای از روح‌اللّٰه سپهری که در شماره دهم (زمستان 1394) نشریه آموزه های حقوق کیفری منتشر شده است.
چکیده
یکی از اصول و قواعد مهم در فرایند دادرسی کیفری، موضوع صلاحیت مراجع قضایی است. این اصل از اصل مهم دیگر، یعنی اصل قانونی بودن دادگاه نشئت می‌گیرد و جزء قواعد آمره در دادرسی کیفری محسوب می‌شود، به گونه‌ای که طرفین دعوی به هیچ وجه نمی‌توانند مغایر آنچه قانون برای یک دادگاه تعیین صلاحیت نموده، توافق نمایند. این مطلب از موارد تمیز دادرسی کیفری از دادرسی مدنی نیز محسوب می‌شود. با این حال در آیین دادرسی کیفری و در بحث صلاحیت محلی، مقنّن بنا به مقتضیات و موارد خاص، مجوز عدول از قاعدۀ مذکور را به برخی مقامات و در شرایطی خاص و معین اعطا نموده است. این امر به عنوان نقض قاعدۀ صلاحیت محلی، در واقع استثنایی بر قاعدۀ مذکور است. این موضوع در دو نظام دادرسی کیفری ایران و فرانسه مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به ماهیت استثنایی موضوع، توجیهات قوی و محکم جهت رفع صلاحیت از یک مرجع قضایی که مطابق قانون از آن برخوردار است، نیاز است. یکی از مهم‌ترین این توجیهات، مقولۀ مراعات نظم و امنیت عمومی است که از سوی هر دو مقنّن ایرانی و فرانسوی با تفاوت‌هایی مطرح گردیده است. در مواردی، سهولت رسیدگی و تسریع در فرایند تحقیقات می‌تواند توجیه‌کنندۀ این نقض قاعده باشد. در این پژوهش سعی شده ضمن پرداختن به این توجیهات و مقایسۀ آن‌ها در دو نظام حقوقی مذکور، میزان و موارد گرایش هر دو مقنّن در تجویز این موضوع استثنایی در فرایند دادرسی کیفری بررسی شود. شناخت و مقایسۀ این موضوع، نقش مهمی در جهت تضمین حقوق متهم، بزه‌دیده و جامعه به عنوان بازیگران اصلی فرایند دادرسی کیفری ایفا می‌کند.
کلیدواژه‌ها
- دادرسی کیفری
- صلاحیت محلی
- صلاحیت دادگاه
- استثنا
- نقض
- نظم و امنیت عمومی