عوامل بقا یا فروپاشی نظام منع گسترش سلاح های هسته ای
 | |
| عنوان | عوامل بقا یا فروپاشی نظام منع گسترش سلاح های هسته ای |
|---|---|
| رشته | حقوق بین الملل عمومی |
| دانشجو | علی کربلایی حسینی |
| استاد راهنما | امیرحسین رنجبریان |
| استاد مشاور | سیدفضل الله موسوی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۳۹۶ |
| دانشگاه | دانشگاه تهران |
عوامل بقا یا فروپاشی نظام منع گسترش سلاح های هسته ای عنوان رساله ای است که توسط علی کربلایی حسینی، با راهنمایی امیرحسین رنجبریان و با مشاوره سیدفضل الله موسوی در سال ۱۳۹۶ و در مقطع دکتری دانشگاه تهران دفاع گردید.
چکیده
این پژوهش تلاشی است برای درک اینکه نظام منع گسترش سلاح هسته ای با چه عواملی برای بقا و فروپاشی خود دست و پنجه نرم می کند. یافته های این تحقیق نشان می دهد نظام منع گسترش سلاح هسته ای با فشارهای فزاینده ای، چه به دلیل مراعات نکردن تعهدات از سوی دولت های دارای سلاح هسته ای، چه به خاطر نقص های موجود در نظام منع گسترش سلاح هسته ای و چه به خاطر تلاش برخی دولت های فاقد سلاح هسته ای یا غیرعضو معاهده منع گسترش برای دستیابی و اثبات دستیابی به سلاح هسته ای، مواجه است. باوجود همه این فشارها، این نظام بایستگی ها و پایستگی هایی دارد که باعث شده تاکنون دوام بیاورد، زیرا جامعه بین المللی واقف است که فرو ریختن نظم حقوقی کنونی، بدون در نظر داشتن نظمی جدید که ایجاد آن مقدور باشد، هیچ منفعتی نخواهد داشت. برای رهایی از این فشار، نخست باید با توسل به اصل برابری دولت ها، در جهت کاهش تبعیض موجود و در نهایت در پی رفع آن برآمد و در نظر داشت که توسل به حسن نیت و استمداد از افکار عمومی بین المللی می تواند در این مسیر راهگشا باشد.
ساختار و فهرست رساله
فهرست واژگان اختصاری به کار رفته در متن ا مقدمه
فصل اول حقوق بین الملل و آینده خلع سلاح هسته ای
مبحث اول – ساز کارهای سازمان ملل درزمینه خلع سلاح
مبحث دوم – بررسی معاهده منع گسترش در قالب نظام خلع سلاح هسته ای
مبحث سوم–جایگاه مناطق عاری از سلاح هسته ای در کمک به بقای نظام منع گسترش
جمع بندی فصل اول
فصل دوم رویه دولت ها در تقویت یا تضعیف نظام منع گسترش
مبحث اول – ماموریت سازمان ملل برای منع سلاح هسته ای
مبحث دوم – معاهده منع سلاح هسته ای؛ مکمل کنوانسیون های خلع سلاحی
مبحث سوم – چالش ها و فرصت های معاهده منع سلاح هسته ای
جمع بندی فصل دوم
فصل سوم ایران و نظام منع گسترش
مبحث اول – تعامل ایران و نظام منع گسترش از آغاز برنامه هسته ای در کشور
مبحث دوم – برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران و حقوق بین الملل
مبحث سوم – برجام و حقوق بین الملل
جمع بندی فصل سوم
نتیجه گیری
فهرست منابع
فهرست تفصیلی مطالب فهرست تفصیلی مطالب
فهرست واژگان اختصاری به کار رفته در متن ا مقدمه
بیان مسیله
پرسش اصلی پژوهش
پرسش های فرعی
ادبیات موجود
هدف تحقیق
متغیرهای دخیل
فرضیه اصلی
فرضیه های فرعی
نتایج تحقیق
ساختار تحقیق
فصل اول حقوق بین الملل و آینده خلع سلاح هسته ای
چکیده
مبحث اول – ساز کارهای سازمان ملل درزمینه خلع سلاح
گفتار اول – ایجاد ساختارهای خلع سلاحی ذیل سازمان ملل
گفتار دوم – نقاط ضعف و ضرورت تقویت کنفرانس خلع سلاح
مبحث دوم – بررسی معاهده منع گسترش در قالب نظام خلع سلاح هسته ای
گفتار اول – پیشینه ایجاد معاهده منع گسترش و تفاوت آن با معاهدات خلع سلاحی
الف) ستون اول معاهده – منع گسترش سلاح های هسته ای (مواد ۱،
و ۳)
ب) ستون دوم – استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای و همکاری هسته ای (ماده ۴)
ج) ستون سوم – خلع سلاح هسته ای (ماده ۶)
د) پیشبینی کنفرانسهای بازنگری و چگونگی خروج از معاهده
گفتار دوم – بررسی تحول ماده
در روند کنفرانسهای بازنگری
الف) کنفرانس بازنگری ۱۹۹۵ – تمدید نامحدود معاهده منع گسترش
ب) کنفرانس بازنگری ۲۰۰۰ – تاکید دوباره بر تعهدات و ارایه برنامه
بندی اجرای تصمیمهای خلع سلاحی
ج) کنفرانس بازنگری ۲۰۰۵ – ناکام از صدور سند نهایی
د) کنفرانس بازنگری ۲۰۱۰ – تصویب برنامه اقدام
بندی برای تقویت معاهده منع گسترش
ه–) کنفرانس بازنگری ۲۰۱۵ – تشدید اختلافها به خاطر اجرا نشدن تعهدات خلع سلاحی دارندگان سلاح هستهای
گفتار سوم – الزامات، تفسیر و پایبندی ماده
معاهده منع گسترش
الف) تاکید دیوان بین المللی دادگستری بر پیگیری با حسن نیت مذاکرات خلع سلاحی در رای مشورتی درباره مشروعیت تهدید یا استفاده از سلاح هسته ای
ب) الزامات حقوقی ماده
معاهده منع گسترش
ج) ادله رد ادعای دولت های دارای سلاح هسته ای به پایبندی به خلع سلاح ۵۰ مبحث سوم – جایگاه مناطق عاری از سلاح هسته ای در کمک به بقای نظام منع گسترش
گفتار اول – عاری شدن مناطق بدون سکنه از سلاح هسته ای
گفتار دوم – آثار مناطق عاری از سلاح هسته ای بر دارندگان سلاح هستهای
ب) انعقاد معاهده راروتونگا تحت تاثیر پیامدهای محیط زیستی آزمایش های هسته ای فرانسه
ج) مخالفت دولتهای دارای سلاح هستهای با نوآوری حقوقی در معاهده بانکوک
د) آمریکا تنها معترض پروتکلهای معاهده پلیندابا
ه–) انعقاد معاهده سمیپالاتینسک در پرتو دست و پنجه نرم کردن با پیامدهای آزمایشهای هستهای شوروی
گفتار سوم – چشم انداز اثرگذاری معاهدات مناطق عاری از سلاح هستهای بر نظام خلع سلاح
الف) مسیر جایگزین برای امحای سلاح هستهای و کمک به کاهش گسترش افقی
ب) دلایل بعید بودن ایجاد منطقه عاری از سلاح هسته ای در غرب آسیا
جمع بندی فصل اول
فصل دوم رویه دولت ها در تقویت یا تضعیف نظام منع گسترش
چکیده
مبحث اول – ماموریت سازمان ملل برای منع سلاح هسته ای
گفتار اول – رویکردها و نظریه های منع گسترش
الف) اختلاف نظر آمریکا و شوروی بر سر تقدم و تاخر اجرای خلع سلاح و ایجاد نظام نظارتی
ب) مخالفت آمریکا با محدودسازی جنگافزارها
ج) تغییر گرایش به استفاده از انرژی هسته ای با پیشنهاد اتم برای صلح ۱۹۵۳
د) شکست در مذاکرات خلع سلاح جامع و کامل به دلیل فقدان جایگزین برای نظم سیاسی حاکم بر روابط بین الملل
ه–) موضع ثابت مجمع عمومی در مخالفت با سلاح هسته ای از سال ۱۹۶۱
گفتار دوم – تقویت نظام منع گسترش با معاهدات مقوم معاهده منع گسترش
الف) مفرهای حقوقی و فنی برای اجرا نکردن الزامات خلع سلاحی
۱) محدودسازی آزمایش هسته ای در قالب معاهداتی
اول) معاهده منع پاره ای از آزمایش های هسته ای؛ فاقد ساز کار راستی آزمایی و نظارتی
دوم) معاهده منع آزمایش آستانه؛ بی فایده در جهت توقف رقابت تسلیحاتی
سوم) معاهده انفجارهای هسته ای مسالمت آمیز؛ دارای اثر منفی بر نظام منع گسترش
۲) تلاش برای منع جامع؛ با هدف تخفیف رقابت برای گسترش سلاح هسته ای
اول) تعارض منافع راهبردی ابرقدرت ها مانع از حصول توافق بر سر منع جامع آزمایش هسته ای
دوم) اصرار آمریکا بر اهمیت آزمایش هسته ای برای امنیت ایتلاف بلوک غرب
سوم) صف آرایی دوباره دولت های دارا و فاقد سلاح هسته ای در اصلاح معاهده منع پاره ای از آزمایش های هسته ای
چهارم) گشایش در مذاکرات منع جامع آزمایش پس از تغییر فناوری های دارندگان سلاح هسته ای
ب) تحلیل معاهده منع جامع آزمایش هسته ای بر مبنای مذاکرات صورت گرفته
۱) پیچیدگیهای تعیین گستره الزامات
۲) چرایی اجرایی نشدن معاهده
۳) آمریکا و روسیه قایل به حق ویژه برای خروج از معاهده منع جامع آزمایش
۴) نقاط ضعف و قوت راستی آزمایی پایبندی به معاهده منع جامع آزمایش و آثار بر نظام منع گسترش
۵) دلیل ارجاع معاهده منع جامع آزمایش به مجمع عمومی
۶) اهمیت معاهده منع جامع آزمایش در پرتو نظام منع گسترش
ج) گام هایی برای تقلیل نابرابری کنونی میان اعضای معاهده منع گسترش با ایجاد معاهده قطع تولید مواد شکافت پذیر
د) معاهدات کنترل تسلیحاتی در راستای اعتمادسازی میان دارندگان سلاح هسته ای
۱) هشدار درباره آسیب دفاع ضدموشکی به روند خلع سلاح هسته ای
۲) محدودیت اثربخشی معاهده نیروهای هسته ای میان برد
۳) کم کاری دولت های دارای سلاح هسته ای در جهت کاهش جنگ افزارهای راهبردی
۴) اعلامیه های امحای نیروهای هسته ای تاکتیکی؛ راستی آزمایی نشده و برگشت پذیر
مبحث دوم – معاهده منع سلاح هسته ای؛ مکمل کنوانسیون های خلع سلاحی
گفتار اول – پیشینه انعقاد و چیستی معاهده منع سلاح هسته ای
الف) معاهده منع سلاح هسته ای؛ محصول خواست مشترک برای برچیدن سلاح هسته ای
۱) مهم ترین مباحث ماهوی بررسی شده در کارگروه پیشبرد مذاکرات
۲) تدابیر حقوقی موثر برای خلع سلاح هسته ای از نظر دولت ها
ب) تحلیل معاهده منع سلاح هسته ای
۱) اهداف و اصول معاهده منع سلاح هسته ای
۲) دردسر غیبت دارندگان سلاح هسته ای و هم پیمانان آن ها از معاهده منع سلاح هسته ای
اول) منع تهدید به استفاده از سلاح هسته ای در قلب معاهده منع سلاح هسته ای
دوم) مقایسه قید منع آزمایش سلاح هسته ای در معاهده منع سلاح هسته ای با دیگر اسناد حقوقی
سوم) احتیاط در قید نقل وانتقال معاهده برای تبدیل نشدن آن به شاخصی از ضدناتو یا ضدآمریکایی بودن
چهارم) رابطه متقابل پادمان های معاهده منع سلاح هسته ای با معاهده منع گسترش و چالش های پیش رو
پنجم) تقدم و تاخر پیوستن و خلع سلاح، موضوع چگونگی پیوستن دولت های دارای سلاح هسته ای به معاهده منع
ششم) حفظ بند خروج از معاهده با وجود اختلاف نظرها
گفتار دوم – جایگاه معاهده منع سلاح هسته ای در حقوق بین الملل
الف) بررسی معاهده منع سلاح هسته ای در قالب حقوق معاهدات؛ برخورداری از ویژگی های تبدیل شدن به معاهده ای قانون ساز در نظام منع گسترش
ب) ارتباط میان معاهده منع سلاح هسته ای با اسناد و رویه های حقوقی منع گسترش
مبحث سوم – چالش ها و فرصت های معاهده منع سلاح هسته ای
گفتار اول –معاهده منع سلاح؛ بازتابی از حقوق معاهدات عام الشمول و حقوق بین الملل عرفی
الف) آثار معاهده منع سلاح هسته ای بر طرف های ثالث
ب) شباهت ها و تفاوت ها میان معاهده منع و اسناد و رویه های حقوقی منع گسترش
گفتار دوم – شرایط اثربخشی حقوقی معاهده منع سلاح هسته ای
جمع بندی فصل دوم
فصل سوم ایران و نظام منع گسترش
چکیده
مبحث اول – تعامل ایران و نظام منع گسترش از آغاز برنامه هسته ای در کشور
گفتار اول – کمک آمریکا به برنامه هسته ای ایران در قالب افزایش نفوذ خود در دوران جنگ سرد
گفتار دوم – تغییرات ساختاری در جهت بهره گیری از انرژی هسته ای
گفتار سوم – مسیله ساز شدن چرخه سوخت هسته ای با توجه به وابستگی به بیگانه در صنعت هسته ای
گفتار چهارم – انزوای مواضع آمریکا به دلیل تلاش برای اعمال تبعیض مضاعف بر دولت های فاقد سلاح هسته ای
گفتار پنجم – چیستی و چگونگی توافقنامه های هسته ای ایران با فرانسه و آلمان
گفتار ششم – تلاش آمریکا برای رویه سازی در تحمیل مقررات اضافه بر مقررات پذیرفته شده نظام منع گسترش
مبحث دوم – برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران و حقوق بین الملل
گفتار اول – عدم بهره مندی جمهوری اسلامی از مزایای پایبندی به نظام منع گسترش به طور عام و معاهده منع گسترش به طور خاص
الف) پذیرش تعهدات داوطلبانه برای کمک به اختتام رسیدگی به پرونده هسته ای
ب) آثار منفی توافقنامه های سیاسی و فاقد تعهدات حقوقی
ج) توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی؛ پاسخ متقابل ایران به ورود شورای امنیت به پرونده هسته ای
د) تصویب تحریم های سازمان ملل بدون استدلال حقوقی
ه–) رفع نگرانی های پادمانی آژانس درباره پیشینه فعالیت های هسته ای
و) اصرار ایران به حق غنی سازی اورانیوم به عنوان حق حاکمیتی
ز) تدبیر ایران برای صیانت از حق غنی سازی در برابر تهدیدهای نظامی
ح) تشدید گرایش به آمریکا و سخت گیری بر ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی
ط) ایراد اتهام احتمال وجود ابعاد نظامی در برنامه هسته ای ایران مبتنی بر اسناد جاسوسی اثبات نشده
ی) مهیا شدن شرایط برای حصول توافقی جدید بر سر برنامه هسته ای میان ایران و ۱&#۴۳;۵
ک) پیگیری جنگ سایبری و خرابکارانه علیه برنامه هسته ای ایران
ل) اختلاف تفسیر در حقوق هسته ای ایران در برنامه اقدام مشترک
م) برنامه جامع اقدام مشترک؛ توافقی بلندمدت با اثر اجرایی برای فسخ قطعنامه های شورای امنیت
گفتار دوم – منابع حقوق بین المللی مواجهه ایران با طرف های مقابل در پرونده هسته ای
الف) تکیه دولت های غربی و آژانس بر نقض الزامات پادمانی ایران
ب) ادله اثبات پایبندی ایران به الزامات پادمانی، عدم نقض معاهده منع گسترش و غیرقانونی بودن قطعنامه های شورای امنیت
ج) بررسی آثار مناقشه هسته ای با ایران بر نظام منع گسترش
– ادله اثبات عدم نقض معاهده منع گسترش از سوی ایران
اول) عدم ارتباط میان پادمان های آژانس بین المللی انرژی اتمی با پایبندی به الزامات حقوقی معاهده منع گسترش
دوم) ناپایبندی به پادمان معادل نقض معاهده منع گسترش محسوب نمی شود
سوم) ایراد به تفسیر آمریکا از اصطلاح تولید در ماده
معاهده منع گسترش
– ادله رد تفسیر آمریکایی ها از ماده
معاهده منع گسترش با استناد به پیشینه مذاکرات و نظر ارایه شده آمریکا در جلسات مذاکره معاهده منع گسترش
– کاربرد تفسیر صحیح از اصطلاح تولید برای پرونده ایران؛ عدم نقض قواعد حقوق بین الملل نظام منع گسترش
مبحث سوم – برجام و حقوق بین الملل
گفتار اول – تعهدات کلیدی در برجام
گفتار دوم– برجام؛ توافقنامه ای با تعهدات سیاسی، اما دارای آثار حقوقی
گفتار سوم – عناصر حقوقی برجام
الف) پذیرش دوباره اجرای داوطلبانه و موقت پروتکل الحاقی
ب) آثار حقوقی اختتام پرونده ابعاد نظامی احتمالی برای موضوع هسته ای ایران
ج) حذف منع حقوقی شورای امنیت درباره فعالیت موشک بالستیک ایران
د) تحریم ها؛ محتمل ترین دلیل از خط خارج شدن کل میثاق دیپلماتیک برجام
گفتار چهارم – مورد گسترش سلاح هسته ای توسط کره شمالی به عنوان یکی از بدیل های برجام
جمع بندی فصل سوم
نتیجه گیری
فهرست منابع
کلیدواژه ها
- نظام منع گسترش سلاح هسته ای
- حقوق هسته ای