فساد در واگذاری قراردادهای بین المللی نفت و تاثیر آن برقرارداد
 | |
| عنوان | فساد در واگذاری قراردادهای بین المللی نفت و تاثیر آن برقرارداد |
|---|---|
| رشته | حقوق انرژی |
| دانشجو | منصوره اشراقی |
| استاد راهنما | عبدالحسین شیروی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۴۰۲ |
| دانشگاه | دانشگاه تهران |
فساد در واگذاری قراردادهای بین المللی نفت و تاثیر آن برقرارداد عنوان رساله ای است که توسط منصوره اشراقی، با راهنمایی عبدالحسین شیروی در سال ۱۴۰۲ و در مقطع دکتری دانشگاه تهران دفاع گردید.
چکیده
فساد به عنوان معضلی که عمری به درازای تاریخ بشریت دارد، با مشکلات بسیاری در تعریف، انواع و مصادیق آن مواجه بوده است. در حوزه نفت نیز، فساد، یکی از علل اصلی عقب ماندگی و توسعه نیافتگی جوامع دارای منابع نفتی به شمار می رود. در همین راستا، قراردادهای نفتی، به عنوان یکی از اصلی ترین منابع درآمدساز در کشورهای درحال توسعه صاحب منابع نفتی، همیشه در معرض انواع مفاسد قرارداشته است؛ مفاسدی که پیش از تنظیم تا خاتمه اجرای آنها، قابل مشاهده است. در این نوشتار، تمرکز بر مرحله واگذاری این قراردادها، به منظور اکتشاف، توسعه و بهره برداری از این منابع با پیمانکار یا پیمانکاران صاحب صلاحیت است. از آنجا که قراردادهای نفتی از جمله قراردادهای عمومی تلقی می شوند که واگذاری آنها عمدتا از طریق مناقصه میسراست؛ لذا، مطالعه قوانین برگزاری مناقصات و آیین نامه معاملات شرکت نفت به همراه نواقص موجود در آنها، به منظور یافتن مجاری نفوذ فساد، اجتناب ناپذیر می نماید. با این حال، در شرایطی که امکان واگذاری این قراردادها از طریق مناقصه میسر نباشد، ناگزیر از واگذاری از طرق دیگری همچون مناقصه محدود، ترک تشریفات مناقصه و حتی مذاکرده هستیم. از این رو با نگاهی بر نحوه واگذاری این قراردادها از طرق دیگری غیراز مناقصه و فسادهایی که احتمالا با آنها در این مسیر روبرو خواهیم بود، به دنبال پاسخ به این سوال خواهیم بود که با توجه به حساسیت این قراردادها و همچنین نظر به این که این حوزه بسیار مستعد فساد است، اگر واگذاری قرارداد بین المللی نفتی، مبتنی برفساد باشد، وضعیت حقوقی آن چگونه خواهد بود. بدیهی است که پاسخ به این سوال در رفع موانع مختلفی که در مسیر بهره برداری هرچه بهتر از این منابع از جمله جذب سرمایه گذاری خارجی در این قراردادها وجود دارد، بسیار راهگشا خواهد بود. اما از آنجایی که علیرغم اهمیت این قراردادها و توجه به این مهم که دسترسی به آنها از حقوق حقه ملت است، این اسناد مهم پنهان و دور از دسترس عموم قرار دارد، در نوشتار حاضر ناگزیر گردیدیم که در پاسخ به سوال مطرح شده، با نگاهی کلی تر به این قراردادها، به عنوان یکی از قراردادهای بااهمیت در حوزه تجارت بین الملل، به واکاوی و پاسخ به این سوال بپردازیم. به همین منظور با نگاهی تطبیقی به عملکرد کشورهای مطرح دنیا در مواجه با فساد در قراردادهای بین المللیشان، وضعیت حقوقی قراردادهای درگیر فساد را از دیدگاه آنها بررسی خواهیم کرد تا در نهایت ضمن اطلاع از مسیر حرکت بین المللی در مواجه با این قراردادها، بهترین راهکارها را شناسایی کنیم. اما از آنجایی که بهترین قوانین هم اگر به خوبی اجرا نگردند، هدف قانونگذار از وضع و تدوینشان را به خوبی برآورده نخواهند کرد، توجه به داوری به عنوان نهادیی که از اقبال وافر و قابل توجهی در حل وفصل اختلافات تجاری بین المللی برخوردار است، در مواجه با قابلیت داوری فساد و چالش هایی که فراروی داوران در رسیدگی به آن است، را غیرقابل اجتناب می نماید.
ساختار و فهرست رساله
عنوان صفحه مقدمه
فصل اول: بررسی کلی فساد، علل، تبعات و راهکارهای مبارزه با آن
گفتار اول: تعریف فساد
گفتار دوم: مصادیق فساد
الف) رشوه:
ب) اختلاس:
ج) رانت جویی:
د) اعمال نفوذ ناروا:
ه) تقلب:
و) سوءاستفاده ازموقعیت:
ز) تبعیض گرایی:
ح) اخاذی:
ط) باج خواهی:
ی) پولشویی
گفتار چهارم: پیامدهای فساد
الف) پیامدهای اقتصادی
الف/۱) تاثیر بر رشد اقتصادی
الف/۲) تاثیر بر سرمایه گذاری خارجی
الف /۳) افزایش قلمرو اقتصاد زیرزمینی
الف/۴) اتلاف منابع
الف/۵) افزایش ناامنی اقتصادی
الف/۶) تاثیر بر عرضه وتقاضای کالا
الف/۷) افزایش فقر
ب) پیامدهای سیاسی
ب/۱) اثر بر ساختار و مشروعیت نظام سیاسی
ب/۲) اثر بر ثبات سیاسی
ب/۳) اثر بر حوزه بین الملل
ب/۵) ساختار حکومت
ب/۶) اثر بر رسانه ها
ب/۷) اثر برعملکرد سازمانها
ج) پیامدهای حقوقی
ج/۱) اثر بر نظام دادگستری
ج/۲) اثر بر قوانین و مقررات
ج/۳) اثر بر جرایم وتخلفات
ج/۴) اثر بر حقوق اجتماع و دولت
د) پیامد های فرهنگی و اجتماعی
د/۱) اثر بر اخلاقیات و ارزش های اخلاقی
د/۲) اثر بر متغییرها و ارزش های اجتماعی
د/۳) اثر بر متغییر ها و ارزش های فردی
د/۴) کاهش آستانه تحمل اجرای عدالت
د/۵) فرار مغزها
د/۶) شکل گرفتن فرهنگ مهاجرت
د/۷) اختلال در فرآیند جامعه پذیری
د/۸) کاهش سطح تحصیلات
گفتار پنجم: مبارزه با فساد
الف: راهکارهای سیاسی
الف/۱) حکمرانی خوب
الف/۲) افزایش رقابت سیاسی
الف/۳) حمایت از سوی بالاترین مقامات دولتی
ب: راهکارهای اقتصادی
ب/۱) کاهش مداخله دولت در اقتصاد
ب/۲) کاهش محدودیت ها برای آزادی اقتصادی
ب/۳) افزایش سرمایه گذاری خارجی
ج: راهکارهای اداری
ج/۱) تامین مالی موسسات مالی و قانونی مبارزه با فساد
ج/۲) جابه جایی دوره ای کارمندان
ج/۳) افزایش درآمد کارمندان
ج/۴) مداخله بیشتر بخش خصوصی
د) راهکارهای فرهنگی
د/۱) دسترسی آزاد به اطلاعات
د/۲) آموزش حقوق شهروندی
د/۳) شفافیت
د/۴) ترس از مجازات و از دست دادن موقعیت اجتماعی
د/۵) ارتقاء تحصیلات دانشگاهی
د/۷) حضور بیشتر زنان دربخش های مختلف اجتماعی و سیاسی
و) راهکارهای حقوقی و قضایی
و/۱) کاهش فساد از طریق توجه به قوانین و مجازات ها
و/۲) کاستن از فساد در مراجع قضایی و پلیس
گفتار ششم: اقدامات بین المللی برای مبارزه با فساد
الف) کنوانسیون های جهانی در مبارزه با فساد
الف/۱) کنوانسیون سازمان ملل متحد در مبارزه با فساد (مریدا)
ب) کنوانسیون های منطقه ای و غیرفراگیر
ج) سایر اقدامات بین المللی در مبارزه با فساد
گفتار هفتم: اقدامات صورت گرفته داخلی برای مبارزه با فساد
گفتار هشتم: فساد در جوامع مختلف با تاکید بر کشورهای جهان سوم ۵۰ گفتار نهم: فساد در حوزه منابع طبیعی در کشورهای جهان سوم
فصل دوم: فساد در واگذاری قراردادهای بین المللی نفتی
گفتار اول: قراردادهای بین المللی نفتی
الف) انواع قراردادهای نفتی
ب) ماهیت حقوقی قراردادهای بالادستی صنعت نفت و گاز
گفتار دوم: بررسی نقاط آسیب پذیر از نظر فساد در قراردادهای نفت و گاز
الف) فساد در واگذاری قراردادهای بالادستی نفتی
گفتار سوم: واگذاری از طریق مناقصه
الف) مناقصه
گفتار چهارم: اصول حاکم برمناقصات
الف) اصل شفافیت
ب) اصل نظارت
ج: اصل رقابت
د: اصل عدم تبعیض یا رفتار برابر:
ه) اصل لزوم وجود مرجع تخصصی رسیدگی
گفتار پنجم: اعمال اصول حاکم بر فرایند مناقصه
الف) مرحله تشخیص نیازمندی ها
ب) مرحله پیش فراخوان و فراخوان
ج) مرحله انعقاد قراردادها
د) پس از انعقاد قرارداد
و) حسابرسی و نظارت پایانی
گفتار ششم: واگذاری قراردادهای نفتی بدون مناقصه
گفتار هفتم: وضعیت حقوقی قراردادهای منعقده بدون رعایت اصول حاکم بر مناقصه
فصل سوم: بررسی تطبیقی وضعیت حقوقی قراردادهای درگیر فساد
گفتار اول: وضعیت حقوقی قراردادهای درگیر فساد
الف) بطلان قرارداد
ب) بطلان مطلق و نسبی
ج) بطلان نسبی و عدم نفوذ
گفتار دوم: بطلان به دلیل تخلف از مقررات آمره و نظم عمومی
الف) چین
ب) دانمارک
ج) لهستان
د) آلمان
ه) روسیه
و) انگلستان
ز) کانادا
ح) آمریکا
ط) ایران
گفتار سوم: بطلان به علت عدم رعایت تشریفات برگزاری مناقصه
الف) ایتالیا
ب) لهستان
ج) کانادا
د) آفریقای جنوبی
گفتار چهارم: بطلان به علت اشتباه
الف) پرتغال
ب) سویس
گفتار پنجم: بطلان به علت فریب
الف) دانمارک
ب) سویس
گفتار ششم: قابلیت بطلان در نظام های حقوقی مختلف
الف) چک
ب) کانادا
ج) آفریقای جنوبی
گفتار هفتم: فسخ در نظام های حقوقی مختلف
الف) دانمارک
ب) ایران
گفتار هشتم: عدم نفوذ در نظام های حقوقی مختلف
الف) سویس
ب) پرتغال
ج) آلمان
د) چین
ه) دانمارک
و) لهستان
ز) انگلستان
ح) کانادا
ط) آمریکا
گفتار نهم: صحت قرارداد مبتنی برفساد
الف) مقررات متحدالشکل UNIDROIT
گفتار دهم: داوری پذیری اختلافات در قراردادهای مبتنی بر فساد
گفتار یازدهم: داوری پذیری اختلافات مربوط به قواعد آمره و نظم عمومی
گفتار دوازدهم: قابل پذیرش بودن اختلاف مبتنی برفساد
گفتار سیزدهم: چالش ها در رسیدگی به فساد
الف) بررسی و ارزیابی ادله
ب) بررسی امکان رسیدگی ابتدایی به فساد از سوی داوران
گفتار چهاردهم: پرونده کرسنت
نتیجه و پیشنهاد
فهرست منابع
کلیدواژه ها
- فساد
- قراردادهای بین المللی نفت
- مناقصه
- داوری
- اعتبار قرارداد