قاچاق اعضای انسان در سیاست جنایی ایران و اسناد بین المللی
 | |
| عنوان | قاچاق اعضای انسان در سیاست جنایی ایران و اسناد بین المللی |
|---|---|
| رشته | حقوق جزا و جرم شناسی |
| دانشجو | افضل خسروی |
| استاد راهنما | حسین میرمحمدصادقی |
| استاد مشاور | باقر شاملو، مهدی صبوری پور |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۳۹۹ |
| دانشگاه | دانشگاه شهید بهشتی |
قاچاق اعضای انسان در سیاست جنایی ایران و اسناد بین المللی عنوان رساله ای است که توسط افضل خسروی، با راهنمایی حسین میرمحمدصادقی و با مشاوره باقر شاملو و مهدی صبوری پور در سال ۱۳۹۹ و در مقطع دکتری دانشگاه شهید بهشتی دفاع گردید.
چکیده
قاچاق عضو بعد از پیشرفت دانش پیوند عضو گسترش پیدا کرده و به معضلی واقعی و روبه رشد در جهان تبدیل شده است. از یک سو، با توجه به تبدیل قاچاق عضو به معضلی جهانی و مسیولیت ایران در جامعه بین المللی، اتخاذ سیاست جنایی کارآمد در مقابله با این پدیده به عنوان یک الزام بین المللی مطرح است. از سوی دیگر، با توجه به تبدیل قاچاق عضو به معضلی ملی، مقابله با این پدیده، ضرورتی ملی است. پرسش این است که یک سیاست جنایی مطلوب در مقابله با این پدیده باید شامل چه رویکردها و راهبردهایی باشد. در این تحقیق، با اتکا به یافته های تحقیق کتابخانه ای و به روش توصیفی–تحلیلی و انتقادی، قاچاق عضو با هدف تعریف سیاست جنایی کارآمد در مقابله با آن مورد بررسی قرار گرفته است. با بررسی اسناد بین المللی، مشخص می شود که به دلیل مغایرت قاچاق عضو با کرامت انسان و پیامدهای فردی و اجتماعی آن، نهادهای بین المللی حسب مورد به الزام یا توصیه دولت ها به اتخاذ تدابیری در مقابله با این پدیده پرداخته اند. با بررسی وضعیت قاچاق عضو در ایران نیز مشخص می شود که با توجه به فقدان ممنوعیت قانونی برای خرید و فروش عضو، این کشور یکی از مبداهای اصلی فروشندگان عضو، مقصد مطلوبی برای خریداران عضو و بازاری پرسود برای دلالان بوده و در گروه کشورهای صادرکننده عضو قرار می گیرد. با توجه به مولفه های قاچاق عضو، با لحاظ ظرفیت های حقوق داخلی و در پرتو مقررات اسناد بین المللی، می توان راهبردی موثر، منطقی و واقع بینانه در مقابله با این پدیده را سامان دهی کرد. مقابله با قاچاق عضو با توجه به ماهیت و مولفه های آن، مستلزم رویکردی چندبعدی و پاسخی چندوجهی است. در مرحله اول، می توان با توجه به علل قاچاق عضو (به ویژه کمبود جهانی عضو) و با هدف رفع یا کاهش آنها، با معرفی و سامان دهی تدابیر پیشگیرانه، در پیشگیری از قاچاق عضو گام برداشت. هدف اصلی این طرح باید خودکفایی در اهدا و پیوند عضو باشد. در مرحله دوم، جرم انگاری قاچاق عضو به عنوان مکمل سایر شیوه های پیشگیری، قابل طرح است. جرم انگاری قاچاق عضو، از یک سو مستلزم توجه به شرایط و ویژگی های خاص هرکدام از اشخاص دخیل در قاچاق عضو و از سوی دیگر نیازمند توجه به مولفه های پدیده قاچاق عضو است. رویکرد این طرح باید حمایت از قربانیان پدیده قاچاق عضو و کیفر مرتکبان رفتارهای غیرانسانی نسبت به انسان باشد.
ساختار و فهرست رساله
مقدمه
الف– بیان مسیله
ب– ضرورت تحقیق
پ– اهداف تحقیق
ت– پیشینه تحقیق
ث– پرسش های تحقیق
ج– فرضیه های تحقیق
چ– قلمرو و ادبیات تحقیق
ح– سامان دهی تحقیق
بخش اول: پدیدارشناسی و پیشینه سیاست جنایی بین المللی در مقابله با قاچاق عضو
فصل اول: مفهوم شناسی و سیر تاریخی
مبحث اول: مفهوم شناسی
گفتار اول: تعریف واژه های کلیدی
الف– مفهوم قاچاق
ب– مفهوم عضو
گفتار دوم: تعریف قاچاق عضو
الف– قاچاق عضو در دکترین
ب– قاچاق عضو در اسناد بین المللی
۱– قاچاق عضو در اعلامیه استانبول درباره قاچاق عضو و توریسم پیوند
۲– قاچاق عضو در کنوانسیون شورای اروپا علیه قاچاق اعضای انسان
گفتار سوم: قاچاق عضو و اصطلاحات مرتبط
الف– قاچاق عضو و قاچاق انسان به منظور برداشت عضو
۱– قاچاق انسان به منظور برداشت عضو؛ شکلی از قاچاق انسان
۱–۱– قاچاق افراد فوت شده
۱–۲– قاچاق انسان به منظور برداشت بافت و سلول
۲– وجوه اشتراک قاچاق عضو با قاچاق انسان به منظور برداشت عضو
ب– قاچاق عضو و توریسم پیوند
۱– مسافرت برای پیوند
۲– توریسم پیوند
۲–۱– حالت های توریسم پیوند
۲–۲– شرایط تحقق توریسم پیوند ۵۰ ۳– اشتراک و هم پوشانی قاچاق عضو با توریسم پیوند
مبحث دوم: پیشینه و گستره قاچاق عضو
گفتار اول: پیشینه قاچاق عضو
گفتار دوم: گستره قاچاق عضو
الف– گستره جهانی قاچاق عضو
ب– گستره ملی قاچاق عضو
فصل دوم: مولفه های قاچاق عضو
مبحث اول: ویژگی های بارز قاچاق عضو و بازیگران اصلی شبکه قاچاق
گفتار اول: ویژگی های بارز قاچاق عضو
الف– سودمحوری
ب– سازمان یافته بودن
پ– فراملی بودن
ت– وضعیت خاص قربانیان قاچاق عضو
گفتار دوم: ذی نفعان شبکه قاچاق عضو
الف– دریافت کنندگان عضو
ب– واسطه ها یا دلالان
پ– متخصصان پزشکی و مراکز پیوند
مبحث دوم: علل و پیامدهای قاچاق عضو
گفتار اول: علت شناسی
الف– کمبود عضو
ب– نابرابری اقتصادی
پ– ناکارآمدی قوانین ملی و الزامات بین المللی
ت– فساد مالی در حوزه پیوند عضو
گفتار دوم: پیامدهای قاچاق عضو
الف– پیامدهای فردی
۱– پیامدهای قاچاق عضو برای دهندگان عضو
۲– پیامدهای قاچاق عضو برای گیرندگان عضو
ب– پیامدهای اجتماعی
۱– ایجاد حس بی اعتمادی نسبت به نظام اهدا و پیوند عضو
۲– تاثیر در وضعیت توسعه کشورها
فصل سوم: پیشینه سیاست جنایی بین المللی در مقابله با قاچاق عضو
مبحث اول: سیاست جنایی نهادهای جهانی
گفتار اول: سازمان ملل متحد
الف– پذیرش واقعیت تا آغاز تحقیق
ب– توصیه به اتخاذ تدابیر ملی
پ– توصیه به همکاری بین المللی
ت– ارایه دیدگاه جامع در مقابله با قاچاق عضو
گفتار دوم: انجمن پیوند و انجمن بین المللی نفرولوژی
گفتار سوم: سازمان جهانی بهداشت
گفتار چهارم: انجمن جهانی پزشکی
مبحث دوم: سیاست جنایی منطقه ای (اتحادیه اروپا)
گفتار اول: هماهنگ سازی قوانین کشورها در زمینه اهدا و پیوند عضو
گفتار دوم: پذیرش ممنوعیت قاچاق عضو
گفتار سوم: ارایه راهکارهای اولیه پیشگیری از قاچاق عضو
گفتار چهارم: ایجاد معیارهای لازم برای مقابله با قاچاق عضو
گفتار پنجم: اتخاذ سیاست جامع در مقابله با قاچاق عضو
بخش دوم: بایسته های سیاست جنایی کارآمد در مقابله با قاچاق عضو
فصل اول: سیاست جنایی سرکوبگرانه
مبحث اول: خرید و فروش عضو
گفتار اول: خرید و فروش عضو در نظریه ها و اسناد بین المللی
الف– بازار خرید و فروش عضو در نظریه ها
ب– خرید و فروش عضو در اسناد بین المللی
۱– اسناد جهانی
۲– اسناد منطقه ای (اتحادیه اروپا)
گفتار دوم: خرید و فروش عضو در ایران
الف– الگوی ایرانی تهیه عضو
ب– خرید و فروش عضو در حقوق ایران
گفتار سوم: ارزیابی جرم انگاری خرید و فروش عضو
الف– خرید و فروش عضو توسط دهنده و گیرنده عضو
ب– دلالی و واسطه گری در خرید و فروش عضو
مبحث دوم: برداشت و استفاده غیرقانونی از عضو
گفتار اول: برداشت غیرقانونی عضو افراد
الف– برداشت عضو افراد فوت شده یا مبتلا به مرگ مغزی
۱– انجام فرآیند پیوند عضو در بیمارستان مجهز
۲– اجازه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
۳– سلامت عضو موضوع برداشت
۴– فوت یا مرگ مغزی صاحب عضو
۵– وصیت میت یا موافقت ولی میت
۶– توقف حیات بیمار به پیوند عضو
ب– برداشت عضو افراد زنده
۱– بررسی تاثیر اذنِ دهنده عضو برای برداشت عضو
۲– بررسی شمول مقررات ماده
قانون مجازات اسلامی
۳– بررسی شمول مقررات ماده
قانون مجازات اسلامی
۳–۱– شرایط شمول ماده
قانون مجازات اسلامی بر جرایم
۳–۲– چالش های توجیه برداشت عضو افراد زنده بر اساس مقررات ماده
قانون مجازات اسلامی
گفتار دوم: استفاده غیرقانونی از اعضای برداشت شده
الف– واردات و صادرات غیرقانونی عضو در پوشش توریسم پیوند
ب– واردات و صادرات غیرقانونی عضو به صورت مستقل از انسان
۱– بررسی شمول مقررات قاچاق کالا نسبت به واردات و صادرات عضو
۲– ضرورت جرم انگاری واردات و صادرات غیرقانونی عضو
فصل دوم: سیاست جنایی پیشگیرانه
مبحث اول: تلاش برای خودکفایی در تامین عضو
گفتار اول: کاهش تقاضا برای عضو
الف– پیشگیری از بیماری های منجر به نارسایی عضو
ب– درمان نارسایی عضو با شیوه های جایگزین پیوند عضو
گفتار دوم: افزایش عرضه عضو
الف– افزایش اهدای پس از مرگ؛ اولویت طرح افزایش اهدای عضو
۱– رفع موانع اهدای عضو افراد متوفی
۲– تغییر نظام اعلام رضایت به رضایت مفروض
ب– افزایش اهدای عضو افراد زنده؛ مکمل اهدای عضو افراد فوت شده
۱– تضمین سلامتی اهداکننده عضو
۲– بازپرداخت هزینه های اهداکننده عضو
۲–۱– تعریف قانونی خسارات قابل پرداخت برای اهداکننده
۲–۲– تضمین ناشناس ماندن اهداکننده و گیرنده عضو
پ– تدابیر عمومی افزایش اهدای عضو
۱– ترویج اهدای عضو
۲– برقراری مشوق های اهدای عضو
ت– همکاری بین المللی
مبحث دوم: تعریف استانداردهای فرآیند پیوند عضو
گفتار اول: تعریف استانداردهای برداشت عضو از اهداکننده
الف– رضایت اهداکننده
۱– رضایت برای اهدای پس از فوت
۲– رضایت اهداکننده زنده
ب– تشریفات تایید مرگ اهداکننده عضو
گفتار دوم: تعریف استانداردهای تخصیص عضو و اعمال نظارت
الف– تعریف استانداردهای تخصیص اعضا به بیماران
ب– نظارت و ردیابی
گفتار سوم: تعریف ضوابط قانونی مسافرت برای پیوند
مبحث سوم: آگاه سازی و آموزش
گفتار اول: افزایش آگاهی عمومی
گفتار دوم: آموزش پرسنل پزشکی و عوامل مربوطه
نتیجه گیری و پیشنهادها
فهرست منابع
الف– منابع فارسی
ب– منابع عربی
پ– منابع انگلیسی
کلیدواژه ها
- قاچاق عضو
- فروش عضو
- خرید عضو
- دلالی عضو
- توریسم پیوند