قضازدایی در حقوق کیفری ایران و افغانستان

عنوان	قضازدایی در حقوق کیفری ایران و افغانستان
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	غلام عباس اوحدی
استاد راهنما	علی محمدی جورکویه
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۹
دانشگاه	جامعه المصطفی العالمیه

قضازدایی در حقوق کیفری ایران و افغانستان عنوان پایان نامه ای است که توسط غلام عباس اوحدی، با راهنمایی علی محمدی جورکویه در سال ۱۳۹۹ و در مقطع کارشناسی ارشد جامعه المصطفی العالمیه دفاع گردید.

چکیده

حجم کثیر پرونده های کیفری که اطاله دادرسی، تضییع حقوق متهم و شاکی و هزینه بالا را درپی دارد و مشکلاتی را فراروی دستگاه قضایی و جامعه قرار می دهد از یک سو و برچسب مجرمانه خوردن افراد در اثر ورود به فرایند دادرسی های رسمی و ایجاد خودپنداری مجرمانه برای آن ها و افزایش تکرار جرم از سویی دیگر، اولیای امور را برآن داشت، به عنوان اقدام ضروری راه حلی نظیر قضازدایی را ارایه کنند. در جوامع اسلامی به دلیل تاکید آموزه های دینی بر اصلاح ذات البین، تربیت پذیری انسان ها و اهمیت آن، نهادی مانند قضازدایی از کارکرد و موقعیت خاص برخوردار می باشد. از این رو تحقیق حاضر از رهگذر بررسی مبانی، رویکرد و سازوکارهای قضازدایی در حقوق کیفری ایران و افغانستان، به تبیین جایگاه این نهاد در این دو حوزه پرداخته است. باتوجه به سنتی– اسلامی بودن جامعه ایران و افغانستان، نهاد قضازدایی از پشتوانه دینی و عرفی قوی در این دو کشور برخوردار است و همچنین با پیروی از مکاتب حقوقی غرب، دارای مبانی حقوقی نیز می باشد. سازوکارهای قضازدایی موجود در قوانین کیفری این دو کشور و وجود نهادهای شبه قضایی در کنار محاکم رسمی، دلیلی بر اهمیت جایگاه این نهاد حقوقی است. از طرفی، قضازدایی با توجه به اهدافی که دنبال می کند، رویکرد اصلاح گرایانه ای نسبت به افراد و دستگاه قضایی دارد. یعنی هم به دنبال اصلاح بزهکار و تامین حقوق بزه دیده می باشد و هم درپی خلوت کردن تراکم کار دستگاه های قضایی و اصلاح امور آنها است. وجود آیین های خاص محلی جهت حل وفصل اختلافات، دلیل دیگری بر اهمیت جایگاه قضازدایی در نزد مردمان این دو کشور است که برای عملکرد بهتر نیازمند پالایش می باشد.

ساختار و فهرست پایان نامه

مقدمه

۱ بیان مسیله

۲ سوالات تحقیق

۳ فرضیه تحقیق

۴ پیشینه تحقیق

۵ ضرورت تحقیق

۶ اهداف تحقیق

۷ روش تحقیق

۸ قلمرو تحقیق

۹ ساماندهی تحقیق

بخش اول: مفاهیم و کلیات

فصل اول: مفاهیم

۱–۱: قضازدایی

۱–۱–۱: قضازدایی در لغت

۱–۱–۲: قضازدایی در اصطلاح

۱–۲: سیاست جنایی

۱–۳: سیاست کیفری

۱–۴: عدالت کیفری

۱–۵: جرم زدایی

۱–۶: تعقیب زدایی کیفری

۱–۷: کیفرزدایی

۱–۸: رابطه قضازدایی با نهادهای کیفری مشابه

۱–۸–۱: رابطه قضازدایی با جرم زدایی

۱–۸–۲: رابطه قضازدایی با تعقیب زدایی کیفری

۱–۸–۳: رابطه قضازدایی با کیفرزدایی

فصل دوم: کلیات

۲–۱: پیشینه قضازدایی

۲–۱–۱: پیشینه قضازدایی در نظام حقوقی ایران

۲–۱–۱–۱: قضازدایی در نظام حقوقی قبل از انقلاب

۲–۱–۱–۲: قضازدایی در نظام حقوقی بعد از انقلاب

۲–۱–۲: پیشینه قضازدایی در نظام حقوقی افغانستان

۲–۲: مبانی قضازدایی در حقوق کیفری ایران و افغانستان

۲–۲–۱: مبانی قضازدایی در حقوق کیفری اسلام

۲–۲–۱–۱: بزه پوشی و عدم اشاعه فحشا در جامعه

۲–۲–۱–۲: اصلاح ذات البین

۲–۲–۱–۳: بازپروری بزهکار و حفظ روابط سالم بین افراد

۲–۲–۱–۴: حفظ آبرو و سخت گیری در اثبات جرم

۲–۲–۲: مبانی قضازدایی در حقوق کیفری ایران

۲–۲–۲–۱: مبانی عرفی قضازدایی در حقوق کیفری ایران

۲–۲–۲–۲: مبانی حقوقی قضازدایی در حقوق کیفری ایران

۲–۲–۳: مبانی قضازدایی در حقوق کیفری افغانستان

۲–۲–۳–۱: فرهنگ و قواعد زندگی مردم

۲–۲–۳–۲: کم بودن قضات و زیاد بودن دعاوی

۲–۲–۳–۳: عدم وجود دادگستری در بعضی قریه ها

۲–۲–۳–۴: وجود فساد و بی عدالتی در نهادهای رسمی قضایی

۲–۲–۳–۵: باورهای دینی مردم

۲–۳: انواع قضازدایی از بعد سیاست جنایی

۲–۳–۱: قضازدایی تقنینی

۲–۳–۲: قضازدایی قضایی

۲–۳–۳: قضازدایی اجرایی

۲–۴: اهداف قضازدایی

۲–۴–۱: نسبت به بزه دیده

۲–۴–۱–۱: به رسمیت شناختن جایگاه بزه دیده

۲–۴–۱–۲: التیام آسیب های روانی و ترمیم خسارت بزه دیده

۲–۴–۱–۳: جلوگیری از بزه دیدگی مجدد

۲–۴–۲: نسبت به بزهکار

۲–۴–۲–۱: ایجاد و ارتقاء حس مسیولیت پذیری در بزهکار

۲–۴–۲–۲: ایجاد حس ندامت در بزهکار و بازپروری وی

۲–۴–۲–۳: ایجاد صلح میان بزهکار و بزه دیده و جامعه

۲–۴–۳: نسبت به دستگاه قضایی

۲–۴–۳–۱: تراکم زدایی پرونده های کیفری ۵۰ ۲–۴–۳–۲: کاهش هزینه های دادرسی ۵۰ ۲–۴–۳–۳: انسانی تر کردن دادرسی ۵۰ ۲–۴–۴: نسبت به جامعه

۲–۴–۴–۱: بازساخت شکاف های اجتماعی ناشی از جرم

۲–۴–۴–۲: مشارکت سازنده مردم و نهادهای اجتماعی در حل دعاوی

بخش دوم: رویکرد قضازدایی در حقوق کیفری ایران و افغانستان

فصل اول: رویکرد قضازدایی در قالب عدالت ترمیمی

۱–۱: مفهوم عدالت ترمیمی

۱–۲: اصول و اهداف عدالت ترمیمی

۱–۲–۱: اصول عدالت ترمیمی

۱–۲–۲: اهداف عدالت ترمیمی

۱–۳: الگوهای عدالت ترمیمی

۱–۳–۱: میانجیگری

۱–۳–۲: نشست های گروهی

۱–۳–۳: حلقه های تعیین مجازات

فصل دوم: رویکرد قضازدایی در حقوق کیفری ایران

۲–۱: رویکرد بازتابی قضازدایی

۲–۱–۱: بازتاب در مرحله تقنینی

۲–۱–۲: بازتاب در مراحل قضایی

۲–۱–۲–۱: مرحله تعقیب

۲–۱–۲–۲: مرحله تحقیقات مقدماتی

۲–۱–۲–۳: مرحله رسیدگی

۲–۱–۳: بازتاب در مرحله اجرای حکم

۲–۲: رویکرد اصلاحی قضازدایی

۲–۲–۱: رویکرد اصلاحی شخص محور

۲–۲–۲: رویکرد اصلاحی نهاد محور

۲–۲–۳: رویکرد اصلاحی ترکیبی

فصل سوم: رویکرد قضازدایی در حقوق کیفری افغانستان

۳–۱: رویکرد بازتابی قضازدایی

۳–۱–۱: بازتاب در مرحله تقنینی

۳–۱–۲: بازتاب در مراحل قضایی

۳–۱–۲–۱: مرحله تعقیب و تحقیق

۳–۱–۲–۲: مرحله رسیدگی

۳–۱–۳: بازتاب در مرحله اجرای حکم

۳–۲: رویکرد اصلاحی قضازدایی

۳–۲–۱: رویکرد اصلاحی شخص محور

۳–۲–۲: رویکرد اصلاحی ترکیبی

بخش سوم: سازوکارهای قضازدایی در حقوق کیفری ایران و افغانستان

فصل اول: سازوکارهای قضازدایی در حقوق کیفری ایران

۱–۱: قضازدایی از طریق دیگر نهادهای دولتی

۱–۱–۱: سازمان تعزیرات حکومتی

۱–۱–۲: کمیسیون های پیش بینی شده در قوانین خاص

۱–۱–۲–۱: کمیسیون حل اختلاف گمرکی

۱–۱–۲–۲: کمیسیون پیش بینی شده در قانون شهرداری

۱–۱–۲–۳: کمیسیون پیش بینی شده در قانون حفاظت و بهره برداری از جنگلها و مراتع

۱–۱–۳: هیات های پیش بینی شده در قوانین خاص

۱–۱–۳–۱: هیات حل اختلاف مالیاتی

۱–۱–۳–۲: هیات حل اختلاف پیش بینی شده در قانون کار

۱–۱–۳–۳: هیات حل اختلاف پیش بینی شده در قانون ثبت احوال

۱–۱–۳–۴: هیات پیش بینی شده در قانون رسیدگی به تخلفات اداری

۱–۲: سازوکارهای قضازدایی در قوانین کیفری

۱–۲–۱: قانون مجازات اسلامی

۱–۲–۱–۱: معافیت از مجازات

۱–۲–۱–۲: تعویق صدور حکم

۱–۲–۱–۳: تعلیق اجرای مجازات

۱–۲–۱–۴: نظام نیمه آزادی و آزادی مشروط

۱–۲–۱–۵: مجازات های جایگزین حبس

۱–۲–۱–۶: عفو

۱–۲–۱–۷: جرایم قابل گذشت

۱–۲–۱–۸: مرور زمان

۱–۲–۱–۹: توبه

۱–۲–۱–۱۰: قاعده ی درا

۱–۲–۲: قانون آیین دادرسی کیفری

۱–۲–۲–۱: پیش بینی میانجیگری و صلح میان طرفین دعوا

۱–۲–۲–۲: قرار بایگانی پرونده

۱–۲–۲–۳: تعلیق تعقیب

۱–۳: قضازدایی از طریق نهادهای شبه قضایی

۱–۳–۱: حکمیت شوراهای اسلامی

۱–۳–۲: شورای حل اختلاف

۱–۳–۳: قضازدایی در مراکز پلیس

۱–۳–۴: دادگاه های سیار

۱–۳–۵: واحدهای صلح و سازش

۱–۳–۶: حکمیت قاضی تحکیم و داور

۱–۴: قضازدایی در لوایح پیشنهادی

۱–۴–۱: لایحه تشکیل دادگاه اطفال و نوجوانان

۱–۴–۲: لایحه قضازدایی مبنی بر حذف برخی عناوین مجرمانه

فصل دوم: قضازدایی به وسیله آیین خاص قبیله ای

۲–۱: آیین خون بس

۲–۲: آیین فصل

۲–۳: آیین پناهندگی

فصل سوم: سازوکارهای قضازدایی در حقوق کیفری افغانستان

۳–۱: قضازدایی از طریق قوانین کیفری

۳–۱–۱: کود جزا

۳–۱–۱–۱: حبس زدایی

۳–۱–۱–۲: تعلیق تنفیذ حکم

۳–۱–۱–۳: تحدید تعقیب عدلی

۳–۱–۱–۴: تدابیر تامینی

۳–۱–۲: فقه جزایی حنفی

۳–۱–۲–۱: صلح

۳–۱–۲–۲: میانجیگری در سرقت

۳–۱–۲–۳: قاعده ی درا

۳–۱–۳: قانون اجرایات جزایی

۳–۱–۳–۱: تحدید تعقیب عدلی و تحریک قضیه جرمی

۳–۱–۳–۲: سقوط دعوای جزایی و مجازات

۳–۱–۳–۳: رهایی موقت

۳–۱–۳–۴: قرار عدم لزوم اقامه دعوا

۳–۱–۳–۵: تعلیق محاکمه

۳–۱–۳–۶: رهایی مشروط

۳–۲: قضازدایی از طریق دیگر نهادهای دولتی

۳–۲–۱: ریاست عمومی حقوق

۳–۲–۲: ریاست عمومی مساعدت های حقوقی

فصل چهارم: قضازدایی از طریق روش ها و نهادهای محلی

۴–۱: جرگه

۴–۲: مارکه

۴–۳: شورا

۴–۴: اورا

۴–۵: موکی خان

۴–۶: آیین ننواتی(معذرت خواهی)

نتیجه گیری

پیشنهادات

منابع

کلیدواژه ها

• قضازدایی
• عدالت ترمیمی
• حقوق کیفری
• نظام قضایی
• سیاست جنایی
• عدالت کیفری