قضازدایی در دادرسی کیفری ویژه اطفال و نوجوانان؛ مبانی اصول و سازوکارها
 | |
| عنوان | قضازدایی در دادرسی کیفری ویژه اطفال و نوجوانان؛ مبانی اصول و سازوکارها |
|---|---|
| رشته | حقوق کیفری اطفال و نوجوانان |
| دانشجو | هادی خرسند آستانجین |
| استاد راهنما | حسنعلی موذن زادگان |
| استاد مشاور | غلامحسن کوشکی |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۳۹۷ |
| دانشگاه | دانشگاه علامه طباطبایی |
قضازدایی در دادرسی کیفری ویژه اطفال و نوجوانان؛ مبانی اصول و سازوکارها عنوان پایان نامه ای است که توسط هادی خرسند آستانجین، با راهنمایی حسنعلی موذن زادگان و با مشاوره غلامحسن کوشکی در سال ۱۳۹۷ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی دفاع گردید.
چکیده
روند رو به رشد بزهکاری اطفال و نوجوانان سبب شده تا سیاستگذاران جنایی ضمن توجه به طفل و نوجوان و ویژگی های شخصیتی آنان، به منظور عادلانه و اثر بخش کردن تدابیر و اقدامات عدالت کیفری، راهکارهای مختلفی که حاوی حمایت از اطفال و نوجوانان و اصلاح و بازپروری آنان است را در جهت پاسخ دهی به این قشر از بزهکاران پی ریزی کنند. یکی از این راهکارها، قضازدایی می باشد که به دنبال پاسخ دهی به بزهکاری اطفال و نوجوانان از طریقی غیر از فرایند رسمی کیفری است. راهکاری که به موجب اسناد متعدد بین المللی از جمله پیمان نامه حقوق کودک، مقررات حداقل استاندارد برای دادرسی ویژه نوجوانان و رهنمود ریاض، تقریبا تمامی کشورها سازوکارهای مرتبط با آن را در رابطه با بزهکاری اطفال و نوجوانان پیش بینی نموده اند. این راهکار براساس دلایل و مبانی خاصی چون برخورداری از حق تقدم اعمال پاسخ های غیر کیفری بر پاسخ های کیفری، ویژگی های خاص بزهکاری اطفال، ضرورت اصلاح و بازپروری، مسولیت کیفری تخفیف یافته، ابتنای آموزه های دینی بر تربیت اطفال و نوجوانان، کاهش دادن هزینه های رسیدگی به جرایم، افزایش کیفیت در روند رسیدگی و صدور رای، پیشگیری از جرایم آتی و کارآمد نبودن روند کیفرگرایی دستگاه عدالت کیفری ضرورت پیدا کرده است. این مبانی، از دو منظر دستگاه عدالت کیفری و ویژگی های اطفال و نوجوانان مورد توجه قرار گرفته است و کنشگران قضایی را ملزم و متقاعد می سازد، از این راهکار بهره ببرند. پس از درک و توجه به این مبانی، در جهت ارایه راهکار موثر در زمینه خروج از فرایند کیفری و اصلاح اطفال و نوجوانان، وجود دو مولفه اصول راهنمای قضازدایی و الزامات قضازدایی الزامی می باشد. مولفه هایی که ایجاب می نماید، ابتدا اصولی چون اصل تناسب، اصل انطباق ساختاری سازوکارها با شرایط جسمانی، روانی طفل، اصل مشارکت و اصل فوریت در توسل به قضازدایی، اصل توسل حداقلی به نظام رسمی، اصل اقدام مصلحت مندانه، اصل محدودیت بازداشت، اصل آزاد یودن اراده طفل در پذیرش و اجرای برنامه ها و اصل پرهیز از برچسب زنی، به عنوان چهارچوب و ستون های ثابت و اصلی سازوکارهای قضازدایی قرار گیرد. سپس الزامات اجرای موثر سازوکارهای قضازدایی، مقدم بر اجرای سازوکارها ایجاد گردد. این اقضایات از رهگذر تشکیل پرونده شخصیت، ایجاد واحد مددکاری اجتماعی، لزوم حضور متخصصان ویژه در فرایند دادرسی و مشارکت سازمان های مردم نهاد محقق می گردد. از این رو سازوکارهایی که با لحاظ دو مولفه مذکور و در جهت کاهش مواجهه اطفال و نوجوانان با فرایند دادرسی رسمی کیفری اتخاذ شده و البته در نظام کیفری ایران مورد اجرا قرار گرفته، اخطار، اخذ تعهد کتبی به عدم تکرار جرم و سپردن طفل به والدین و سرپرستان قانونی یا اشخاص حقوقی، قرار ترک تعقیب، قرار تعلیق تعقیب، قرار بایگانی کردن پرونده، تعویق صدور حکم، تعلیق اجرای مجازات، مجازات جایگزین جامعه محور(خدمات عمومی رایگان)، آزادی مشروط، اجرای حکم به نحو اصلاحی و تربیتی، امکان تبدیل مجازات و اقدامات تامینی، نظارت الکترونیکی و امکان بازنگری در حکم بعد از صدور حکم قطعی اقدامات و سازوکارهای قضازدایی هستند که در مراحل مختلف دادرسی قابلیت اعمال دارند. در پایان نامه حاضر مجموعه این مبانی، اصول و سازوکارهای مورد استفاده در تمام مراحل دادرسی اطفال و نوجوانان که گامی در جهت اصلاح و بازپروری آنان بوده، مورد بررسی قرار گرفته است.
ساختار و فهرست پایان نامه
مقدمه ۱ بیان مسیله ۲ ۲ پیشینه تحقیق ۲ ۳ اهداف تحقیق ۳ ۴ سیوالات تحقیق ۳ ۵ فرضیه ها ۴ ۶ روش تحقیق ۴ ۷ سازماندهی تحقیق ۴ بخش اول: مفاهیم، تاریخچه، منابع، مبانی و اصول قضازدایی فصل اول: مفاهیم، تاریخچه و منابع ۸ گفتار اول: تبیین مفاهیم ۸ بند اول: مفهوم قضازدایی ۸ بند دوم: مفهوم کودک و اقسام آن ۱۰ بند سوم: دادرسی ویژه اطفال و نوجوانان ۱۳ بند چهارم: ارتباط قضازدایی با سیاست جنایی افتراقی ۱۵ بند پنجم: قضازدایی و ارتباط آن با کیفر زدایی و جرم زدایی ۱۶ گفتار دوم: تاریخچه قضازدایی در مورد اطفال و نوجوانان معارض قانون ۱۸ بند اول: نگرش تاریخی ۱۸ بند دوم: نگرش گونه شناسانه ۲۰ گفتار سوم: منابع توسل به قضازدایی ۲۳ بند اول: منابع بین المللی ۲۳ بند دوم: منابع داخلی ۲۷ فصل دوم: مبانی و اصول قضازدایی در دادرسی اطفال و نوجوانان ۳۱ گفتار اول: چرایی قضازدایی در دادرسی اطفال و نوجوانان ۳۱ بند اول: دلایل اختصاصی ناظر بر اطفال و نوجوانان معارض قانون ۳۱ الف: برخورداری از حقوق مثبِت تقدم اعمال پاسخ های غیر کیفری بر پاسخ های کیفری ۳۱ ۱) حق حیات ۳۲ ۲) حق برخورداری از امکانات برای بقا و رشد ۳۳ ۳) حق احترام به شخصیت و جایگاه آنان ۳۴ ۴) حق بر داشتن آزادی و امنیت ۳۵ ب: ویژگی های خاص بزهکاری اطفال و نوجوانان ۳۶ پ: ضرورت اصلاح و تربیت( بازپروری) در مورد اطفال و نوجوانان ۳۸ ت: مسولیت کیفری تخفیف یافته ۴۱ ث: ابتنای آموزه های دینی بر تربیت و حل و فصل داوطلبانه اطفال و نوجوانان ۴۴ بند دوم: دلایل سازمانی عدالت کیفری جهت توجه به قضازدایی
الف: کاستن هزینه های دادرسی کیفری ۴۶ ب: بالا بردن تمرکز و توجه در دادرسی کیفری ۴۷ ت: یشگیری از تکرار جرم ۴۸ ث: کارآمد نبودن کیفرگرایی ۴۹ گفتار دوم: اصول راهبردی قضازدایی در دادرسی اطفال و نوجوانان ۵۰ بند اول: اصل تناسب ۵۰ بند دوم: اصل فردی کردن سازوکارها ۵۱ بند سوم: اصل مشارکت ۵۳ بند چهارم: اصل فوریت در توسل و اعمال قضازدایی ۵۴ بند پنجم: اصل توسل حداقلی به نظام کیفری رسمی ۵۵ بند ششم: اصل اقدام مصلحت مندانه ۵۷ بند هفتم: اصل محدودیت بازداشت ۵۹ بند هشتم: اصل آزادی اراده در پذیرش و اجرای برنامه ها ۶۱ بند نهم: اصل پرهیز از برچسب زنی مجرمانه ۶۲ بخش دوم: الزامات و سازوکارهای قضازدایی فصل اول: الزامات قضازدایی ۶۷ گفتار اول: تشکیل پرونده شخصیت و واحد مددکاری اجتماعی ۶۷ گفتار دوم: لزوم مشارکت متخصصان ویژه در دادرسی اطفال و نوجوانان ۷۳ بند اول: پلیس ویژه اطفال و نوجوانان ۷۳ بند دوم: تخصصی کردن قضات( بالا بردن دانش قضات در مورد اطفال)
بند سوم: قرار دادن مشاوران متخصص در امور اطفال ۸۰ گفتار سوم: مشارکت سازمان های مردم نهاد ۸۲ فصل دوم: سازوکارهای قضازدایی ۸۵ گفتار اول: مرحله پیش از دادرسی ۸۵ بند اول: مرحله کشف جرم ۸۶ الف: اخطار ۸۶ ب: اخذ تعهد کتبی به عدم تکرار جرم ۸۸ پ: سپردن به والدین و سرپرستان قانونی ۸۹ بند دوم: مرحله تعقیب ۹۲ الف: ترک تعقیب ۹۳ ب: تعلیق تعقیب ۹۵ ۱– تعلیق مستقیم ۹۶ ۲– تعلیق غیرمستقیم(میانجیگری) ۹۸ ۳– تعلیق بعد از دادن فرصت برای گرفتن رضایت ۱۰۲ پ: بایگانی کردن پرونده ۱۰۳ گفتار دوم: مرحله محاکمه و اجرای حکم ۱۰۶ بند اول: مرحله محاکمه ۱۰۶ الف: تعویق صدور حکم ۱۰۶ ب: تعلیق اجرای مجازات ۱۱۱ ج: صدور حکم به مجازات های جایگزین جامعه محور(خدمات عمومی رایگان) ۱۱۳ د: نظارت الکترونیکی ۱۱۶ ه: معافیت از کیفر ۱۱۹ بند دوم: مرحله اجرای حکم ۱۲۰ الف: آزادی مشروط ۱۲۰ ب: اجرای احکام به نحو اصلاحی، تربیتی و درمانی ۱۲۲ ج: تعلیق اجرای مجازات ۱۲۴ د: امکان تبدیل مجازات و اقدامات تامینی ۱۲۵ ر: امکان بازنگری در حکم قطعی ۱۲۷ نتیجه گیری و پیشنهادها ۱۳۰ منابع ۱۳۶
کلیدواژه ها
- قضازدایی
- اطفال و نوجوانان
- دادرسی کیفری ویژه اطفال و نوجوانان