ماده ۵۰۴ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)

ماده ۵۰۴ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲): هرگاه راننده‌ای که با داشتن مهارت و سرعت مجاز و مطمئن و رعایت سایر مقررات در حال حرکت است در حالی ‌که قادر به کنترل وسیله نباشد و به کسی ‌که حضورش در آن محل مجاز نیست، بدون تقصیر برخورد نماید، ضمان منتفی و در‌ غیر ‌این ‌صورت راننده ضامن است.

تبصره 1 ـ در موارد فوق هرگاه عدم رعایت برخی از مقررات رانندگی تأثیری در حادثه نداشته باشد به ‌گونه‌ ای که تقصیر مرتکب علت جنایت حاصله نباشد، راننده ضامن نیست.

تبصره 2 ـ حکم مندرج در این ماده در مورد وسایل و ابزارآلات دیگر نیز جاری است.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

در این ماده، مقنن میان «سرعت مجاز» و «سرعت مطمئن» قائل به تفکیک شده است. سرعت مطمئن، سرعتی است که راننده وسیله نقلیه با در نظر گرفتن اوضاع و احوال خاص، نوع وسیله نقلیه، محل رانندگی، زمان رانندگی و سایر شرایط انتخاب می کند، لذا ممکن است گاه از سرعت مطمئنه تخطی شده باشد، حال آن که سرعت مجاز رعایت شده است. سرعت مطمئنه را گروهی با استناد به مقرات قانونی، سرعتی دانسته اند که بر اساس حداقل و حداکثر سرعت مجاز باید در راه های داخلی یا خارجی و شب و یا روز رعایت شود.

پیشینه

ماده 333 قانون مجازات اسلامی (مصوب 1370)، سابقاً در این خصوص وضع گردیده بود.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

گروهی معتقدند امکان تسری حکم این ماده به تمام مواردی که مرتکب مقصر نبوده و مجنی علیه مرتکب تخلف شده است نیز وجود دارد. ابتکار این ماده همان تلقی لزوم احراز رابطه سببیت میان تقصیر راننده و جنایت واقع شده به عنوان یکی از شروط ضمان راننده است. در خصوص تصادفات رانندگی، گاه فقط راننده مقصر است، در این صورت محکوم شمردن وی بر حسب نوع تقصیر او، محل اشکال نیست، اما چنانچه وی مقصر نبوده و تخلف مجنی علیه موجب جنایت بوده باشد، باید حکم به برائت راننده از یک سو و بی حقی مجنی علیه از سوی دیگر داده شود، گاه نیز تقصیر هر دو طرف و یا فقدان تقصیر آن ها در وقوع حادثه محرز است، چنانچه اساساً خطای خود مقتول در وقوع جنایت موثر باشد به طوری که بتوان خطا را علت منحصر وقوع جنایت دانست، مسئولیت کیفری راننده منتفی است، مشروط بر این که به اعتقاد گروهی، راننده مرتکب هیچ خطایی نشده باشد، لذا اگر راننده ای در حال رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی در حال حرکت باشد و عابر پیاده از محلی غیر مجاز در حال عبور بوده و در نتیجه بی احتیاطی و بی مبالاتی عابر، تصادفی واقع شود، راننده را باید فاقد مسئولیت کیفری دانست،گروهی معتقدند در فرض تردید در ممنوعیت عبور عابر پیاده از یک مکان یا عدم ممنوعیت عبور، اصل بر عدم ممنوعیت و لزوم پرداخت دیه است.

اگرچه بر اساس ظاهر ماده، قانونگذار در مقام احصاء شرایط بوده است، اما گروهی معتقدند چنین برداشتی از این ماده قانونی، منطبق با اصول حقوقی و دیگر مقررات قانونی نیست.

نکات توضیحی

این ماده در خصوص مصداق خاص رابطه میان عابر پیاده و راننده است و بر مبنای تقسیمی است که نظام حقوقی ما از احکام اتلاف دارد.

رویه های قضایی

به موجب نظریه شماره 7/1069-1379/5/1، اگر حادثه ای ناشی از بی احتیاطی یا بی مبالاتی راننده نبوده باشد، نباید مسئولیتی را متوجه او دانست و موضوع حسب مورد از مصادیق جنایت شبه عمدی یا خطای محض نیز به شمار نمی آید.

مقالات مرتبط

• تعارض میان جاسوسی و آزادی اطلاعات از منظر حقوق بین‌الملل بشر
• بررسی پذیرش خطر در حقوق انگلیس با قاعدۀ اقدام در فقه و حقوق ایران
• تحلیل اقتصادي ارکان مسئولیت مدنی ناشی از حوادث رانندگی
• تحولات مسئولیت مدنی پزشک در قانون جدید مجازات اسلامی (با تأکید بر نقش زیان‌دیده)