مبانی فقهی وظایف نیروی انتظامی با نگاه به حقوق شهروندی

عنوان	مبانی فقهی وظایف نیروی انتظامی با نگاه به حقوق شهروندی
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	سجاد امیدی
استاد راهنما	ابوالحسن مجتهد سلیمانی، محمد رسایی
استاد مشاور	سید محمد صادق موسوی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۹
دانشگاه	دانشگاه خوارزمی

مبانی فقهی وظایف نیروی انتظامی با نگاه به حقوق شهروندی عنوان رساله ای است که توسط سجاد امیدی، با راهنمایی ابوالحسن مجتهد سلیمانی و محمد رسایی و با مشاوره سید محمد صادق موسوی در سال ۱۳۹۹ و در مقطع دکتری دانشگاه خوارزمی دفاع گردید.

چکیده

پژوهش حاضر به روش کتابخانه ای، توصیفی–تحلیلی تدوین گردیده و به دنبال تبیین مبانی فقهی وظایف کارکنان نیروی انتظامی با نگاه به حقوق شهروندی می باشد؛ یعنی به وظایف مردم محور انتظامی پرداخته، که اجرای این وظایف برای کارکنان مجموعه انتظامی، چالش، نگرانی، دلهره و فشار روانی بیش از حدی را به همراه دارد. از جمله این نگرانیها هنگام تجسس و دستگیری و... کارکنان خود را در مقابل مردم و به عنوان متجاوزان به حریم و حقوق افراد جامعه تلقی نموده، و این ماموریتها باعث اضطراب و نگرانی آنان می شود. با توجه به این مساله این سوال مطرح می شود، آیا به کمک ادله فقهیه امامیه– آیات قرآن کریم، سیره معصومین، عقل، اجماع، بنای عقلا، قواعد فقهی (لاضرر، اختلال نظام معیشت مسلمین ) و حکم حکومتی و احکام مصلحتی و حکم سلطانی، می توان حکم شرعی وظایف نیروی انتظامی را استنباط نمود؟ با بررسی انجام شده، چالشهای حاصل از اجرای وظایف انتظامی برای خود کارکنان و مردم احصاء، و با کمک ادله شرعیه، حکم شرعی آنها استخراج و استنباط گردیده، که اهم نتایج آن را بیان می داریم. تجسسی حرام است، که به قصد تخریب فرد صورت گرفته و هیچ قصد عقلایی در آ ن نباشد. بقیه موارد نه تنها حرام نیست؛ بلکه در مواردی نیز واجب می باشد و تعقیب و مراقبت، دستگیری، بازرسی، بازجویی، با ادله چهار گانه فقه جایز بوده و حرمتی ندارد. هدف از پژوهش آشنا نمودن کارکنان به حکم شرعی وظایف مردم محور می باشد. پیشنهاد ما تغییر قوانین مربوط به توقیف خودرو ها و بازنگری در مدت خدمت سربازی می باشد.

ساختار و فهرست رساله

مقدمه

۱– طرح مسیله

۲– سوالات

۳–فرضیات

۴–اهداف :

الف: اهداف کلی:

ب: اهداف اختصاصی

۵– اهمیت وضرورت

۶– سابقه وپیشینه تحقیق

۷– نوآوری

۸–روش تحقیق و ابزار گرد آوری

۹–ساختارکلی

فصل اول: مفاهیم و کلیات

مبحث اول واژه شناسی

۱– مبانی فقهی

۲–منابع فقه

الف– قرآن کریم

ب– سنت

ج–اجماع

د– عقل

ه– مفهوم انتظامی

و– فقه انتظامی

ز– حقوق شهروندی

گفتار دوم واژه های مرتبط...........................................................................................................۲۲ ۱–معنای اصطلاحی حکم

۲–حکم واقعی اولی

۳–حکم واقعی ثانوی (اضطراری)

۴–حکم حکومتی و ولایی

۱–طریحی فخرالدین می گوید:

ی– تجسس در اصطلاح

مبحث دوم: برخی ویژگیهای روش اجتهادی امام خمینی

مبحث سوم: مجموعه وظایف قانونیِ نیروی انتظامی، ذکر می گردد:

گفتار اول: قانون نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران

در ماده

قانون نیروی انتظامی وظایف مردم محوری را به صورت شفاف برای این نیرو تعیین نموده است:

گفتار دوم: وظایف نیروی انتظامی به عنوان ضابط قوه قضاییه:

مبحث چهارم: چالشها و بحرانهای کارکنان انتظامی

گفتار اول: جریمه نقدی، توقیف،کنترل اغتشاشات

گفتار دوم: تجسس، بازرسی، دستگیری،تشخیص هویت

گفتار سوم: توقیف، انهدام اموال، مبارزه با مواد مخدر، نظام وظیفه

فصل دوم: احکام فقهی وظایف انتظامی

مبحث اول: راهور (راهنمایی و رانندگی) و پلیس راه

گفتار اول: وظایف نیروی انتظامی

گفتار دوم : جایگاه راهنمایی و رانندگی در فقه.

–۱تقسیم احکام شریعت به احکام ثابت و متغیر:

۲–اقوال محققین

۳– سه نکته مهم در بررسی اقوال : ۴–دین حداقلی و دین حداکثری:

۵–تشخیص موضوع جریمه نقدی:

گفتار دوم: مبانی فقهی قوانین راهنمایی و رانندگی وپلیس راه

آیه قرآن به عنوان موید بیان شده

۱– دلیل اول روایات

۲– دلیل دوم قاعده لاضرر

ب– مفاد لاضرر و لاضرار:

پ–تطبیق وظایف راهنمای و رانندگی وپلیس راه با قاعده:

۳–دلیل سوم از مبانی فقهی (راهور وپلیس راه ) بنای عقلا:

۴– دلیل چهارم از مبانی فقهی (راهور وپلیس راه ) حکم عقل است :

۵– دلیل پنجم مبانی فقهی (راهور وپلیس راه) حکم حکومتی:

۶–دلیل ششم (ادله امربه معروف نهی از منکر ) ۵۰ ۷–دلیل هفتم قاعده اختلال نظام اجتماعی مسلمانان : ۵۰ ۸–دلیل هشتم: قرار دادهای اجتماعی

گفتار سوم : اقوال فقهای سلف و فعلی در رد و قبول جریمه نقدی :

۱–نظر علمای سلف

۲– نظر علمای معاصر

۳– نقد و بررسی حکم جواز اخذ جریمه :

مبحث دوم: امربه معروف و نهی از منکر

۱–معنای امر و نهی:

۲– مفهوم معروف و منکر:

گفتار اول: مبانی فقهی وجوب امر به معروف ونهی از منکر

۱–قرآن کریم:

مراحل سه گانه امر به معروف

تحلیل آیات:

گفتار دوم: روایات:

دسته اول:

تحلیل :

دسته دوم روایات

دسته سوم روایات

گفتارسوم: دلیل سوم وجوب عقلی امر به معروف و نهی از منکر

گفتار چهارم: دلیل چهارم قاعده لطف:

گفتار پنجم: دلیل پنجم قبح منکر و لزوم عقلی اظهار تنفر از منکر:

گفتار ششم: دلیل ششم امر به معروف وجوب شکر منعم:

گفتار هفتم: شرایط امر به معروف ونهی ازمنکر

۱–شرط اول:

۲– شرط دوم:

۳–شرط سوم:

۴– شرط چهارم:

۵– شرط پنجم:

گفتارهشتم: مراتب امر به معروف و نهی از منکر

۱– مرتبه اول:

۲– مرتبه ی دوم:

۳– مرتبه سوم:

گفتار نهم: تطبیق موضوع با وظایف نیروی انتظامی

۱–وظایف نیروی انتظامی در ترازوی تعارض و تزاحم:

۲–ضرورت اطاعت از احکام حکومتی:

۳–نظرات فقها معاصر

مبحث سوم: امنیت

گفتار اول: معنای امنیت

۱–مفهوم لغوی امنیت:

۲–تعریف اصطلاحی امنیت کشور

۳–امنیت در قانون اساسی

۴– قانون نیروی انتظامی ماده

۷۹ گفتاردوم: مبانی فقهی امنیت

۱–آیات قرآن

الف: دسته اول: امنیت فردی

ب: دسته دوم آیات (امنیت اجتماعی و سیاسی):

گفتار سوم: دلیل دوم از مبانی فقهی، امنیت در روایات و سیره معصومین:

۱– روایت امِیرِ الْموْمِنِین ع

استدلال:

گفتار چهارم: دلیل سومِ امنیت ادله امر به معروف و نهی از منکر:

گفتار پنجم: دلیل چهارم وجوب امنیت، قاعده فقهی اختلال نظام اجتماعی

۱–مفاد قاعده:

گفتار ششم: دلیل پنجم وجوب امنیت دلیل عقل مستقل:

گفتار هفتم: امنیت و نیروی انتظامی

۱–نقش و جایگاه نیروی انتظامی در ایجاد امنیت

۲–همکاری مردم با نیروی انتظامی تضمین کننده امنیت

۳–نقش تدین مامور امنیت در ایجاد آرامش پایدار:

مبحث چهارم: تجسس (تعقیب، تعقیب، جستجو و تحقیق)

گفتار اول: دلایل حرمت تجسس:

۱–آیات قرآن کریم:

۲–روایات دال برحرمت تجسس:

دو نظریه متفاوت

۱– اقسام تجسس:

۲–تحلیل و بررسی مرزها و قیود ذکرشده در قرآن و سنت :

ادله پنج گانه جواز تجسس

۱–آیات قرآن کریم

۳–قواعد کلی تقدم احکام ثانوی بر احکام اولیه

۴–تقدم اهم بر مهم

۵–قاعده عقلی قبح ظلم

از بررسی ادله، چهار اصل در جهت جواز تجسس استخراج می گردد:

۱–تجسس در مورد غیرمسلمان (کفارحربی و غیرحربی )

۲–تجسس در مورد دشمنانی، که مسلمان هستند.

۳–تجسس در مورد دشمنان داخلی

۴–تجسس در امور مردم

۵–تجسس در امور مجموعه کارکنان سیستم اداری سیاسی، نظامی و قضایی کشور.

۱–لازمه حفظ حکومت و ایجاد امنیت عمومی، تجسس در موارد پنج گانه ذیل را جایز می نماید.

تجسس در مورد غیرمسلمان (کفارحربی و غیرحربی )

تجسس در مورد دشمنانی که مسلمان هستند.

تجسس در مورد دشمنان داخلی

تجسس در امور مردم داخل کشور

تجسس ازکارکنان سیستم اداری، قضایی، نظامی و انتظامی

گفتار دوم: دلایل جواز تجسس:

دلیل اول آیات قرآن کریم:

گفتارسوم: دلیل دوم جواز تجسس در روایات:

روایات و سیره معصومین به هفت دسته تقسیم می شوند:

دسته اول :احادیث دال برجواز تجسس به منظورآمادگی، آگاهی و هوشیاری

دسته دوم: روایات دال برجوازتجسس ازکارکنان اداری، نظامی و قضایی

سیره پیامبر(ص)

سیره حضرت امیرالمومنین(ع)

دسته سوم: روایات دال بر جوازتجسس از مسیولان و مدیران نظام

دسته چهارم: روایات دال بر جواز تجسس، با انگیزه های عقلایی وخیرخواهانه

تحلیل روایات:

دسته پنجم: ادله روایی جواز تجسس به دلیل شناخت زمانه و اهل آن

دسته ششم: ادله روایی جواز تجسس و تحقیق از کشورهای مسلمان متخاصم

ب: جوازتجسس از دشمنان داخلی، ( بغات) به دلیل حربه های خراب کارانه

پ: جواز تجسس از دشمنان داخلی با علنی کردن مخالفت باحاکم اسلامی

ت: جواز تجسس از دشمنان داخلی مشکوک به تهیه مقدمات اعمال خرابکارانه

ث: جواز تجسس در مورد دشمنان داخلی با ظن مخالفت آنان

گفتار چهارم: جواز شرعی تجسس از مردم داخل کشور خود

جواز تجسس با قاعده کلیِ تقدم احکام ثانوی بر احکام اولیه

گفتار پنجم: دلیل چهارم: ادله جواز تجسس، تقدم اهم بر مهم

۵–دلیل پنجم: ادله جواز تجسس قاعده عقلی قبح ظلم

گفتار ششم: خلاصه قواعد کلی جواز تجسس (ضابطه کلی)

اصل بیست و پنجم قانون اساسی:

مبحث پنجم: نگاه (تشخیص هویت)

تشخیص هویت افراد وتطبیق مدارک با خود فرد

گفتار اول: ادله شرعی نگاه مجاز و نگاه غیر مجاز درقرآن

۱–سوره نور آیات

و ۳۱:

۲–سوره نور آیه ۶۰:

گفتار دوم: ادله نگاه مجاز و غیر مجاز روایات:

۱–امام علی(ع) می فرماید

گفتار سوم: نگاه مجاز با استفاده از قاعده اضطرار:

مجاری قاعده:

گفتار چهارم: اقسام نگاه دراسلام

الف–نگاه غیر مجاز

ب– نگاه مجاز

پ–بعضی سوالات مطرح فراروی کارکنان انتظامی:

ت–تطبیق موضوع نگاه با وظایف انتظامی

مبحث ششم: دستگیری، بازجویی، بازرسی منزل، بازرسی بدنی

گفتار اول: حرمت انسان در اسلام

۱–دیدگاه قرآن:

۲–حرمت انسان در روایات:

تحلیل:

۳–حرمت انسان در قانون اساسی:

۴–نظر حضرت امام خمینی (ره):

۵–آیین دادرسی کیفری:

دستگیری غیرقانونی:

گفتار دوم: منابع شرعی جواز دستگیری، توقیف، بازجویی، بازرسی بدنی و بازرسی منزل

۱–آیات قرآن کریم:

تحلیل آیات

گفتار دوم: روایات

الف– دستگیری و اجرای حکم در مورد افراد

ب–بازرسی اشخاص و اجناس در سیره پیامبر(ص) و امام علی (ع)

پ–بازرسی خانه

ت–بازجویی کارکنان اداری:

ث–نحوه دستگیری و بازرسی چگونه باشد؟

تحلیل سیره معصومین:

مبحث هفتم: مبارزه با مواد مخدر

معنای لغوی و اصطلاحی اعتیاد

گفتار اول: وظایف ناجا در زمینه مواد مخدر

مبارزه با تولید کنندگان، توزیع کنندگان و مصرف کنندگان

انهدام مواد مکشوفه

گفتاردوم: مبانی شرعی انهدام مواد مکشوفه:

۱–آیات قرآن کریم :

تحلیل آیات:

۲–سیره معصومین :

۳–قاعده لاضرر:

تحلیل و استدلال

گفتار سوم: مبانی شرعی مصادره اموال: و پلمپ مغازه

۱–آیات شریفه:

چهار نکته اساسی :

۲–سیره معصومین

۳–قاعده سلطنت

۴–حکم عقل به عنوان دلیل دیگر

۵–اجماع

تحلیل:

گفتار چهارم: اقوال فقهاء و محققین

۱–نظرامام خمینی ره

۲–نظرآیت ا... مکارم شیرازی

۳–نظرآیت ا... شاهرودی

۴–سید موسوی Error! Bookmark not defined. ۵–زنجانی عمید

۶–آیت ا...الخویی

توقیف و مصادره اموال مکتسبه از طریق مواد مخدر

گفتارپنجم: مبانی منع از معامله صوری با قاچاقچیان :

۱–آیات قرآن کریم در رد معامله صوری :

۲–سیره (روایات) :

۳–اتفاق نظر همه علماء:

۴–عقل:

۵–اقوال فقها

الف–بیع تلجیه:

ب–نظر شیخ انصاری قدس سره در مورد فروش عبد مسلمان

پ–سید محمد کاظم طباطبایی:

ت–امام خمینی:

تحلیل و استدلال:

بررسی نهایی توقیف و مصادره اموال و پلمپ مغازه ها

مبحث هشتم: کالای قاچاق

تعریف قاچاق :

گفتار اول: مبانی فقهی مبارزه با قاچاق کالا

۱–قاعده لاضرر

۲–قاعده اختلال نظام اقتصادی مسلمین

۳–حکم حکومتی

۴–ادله امربه معروف و نهی از منکر

۵–حکم وظیفه مامور انتظامی در مبارزه با قاچاق:

مبحث نهم: نظام وظیفه (آمادگی و تامین نیرو)

گفتار اول: اعزام و ساماندهی سربازان

۱–آمادگی دفاعی

۲–جهاد و دفاع

۳–اقسام جهاد در اسلام

گفتار دوم: مبانی فقهی جهاد ودفاع

۱–آیات الهی

۲–روایات:

۳–تطبیق موضوع با وظایف انتظامی

بررسی آیات وروایات: Error! Bookmark not defined. نتیجه گیری– پیشنهادهای کاربردی

پیشنهادها

الف: منابع فارسی

ب: منابع عربی

ج: منابع انگلیسی

د: سایر منابع...

Abstract

کلیدواژه ها

• مبانی فقهی
• تجسس
• جریمه نقدی
• نیروی انتظامی
• بازرسی
• بازجویی