مبانی مسیولیت کیفری نیابتی از منظر فقه امامیه و حنفیه و حقوق ایران و افغانستان با نگاهی به اسناد بین المللی.

عنوان	مبانی مسیولیت کیفری نیابتی از منظر فقه امامیه و حنفیه و حقوق ایران و افغانستان با نگاهی به اسناد بین المللی.
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	محمد مهدی یوسفی
استاد راهنما	عبد الرضا جوان جعفری
استاد مشاور	رضا دانشور ثانی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۲
دانشگاه	جامعه المصطفی العالمیه

مبانی مسیولیت کیفری نیابتی از منظر فقه امامیه و حنفیه و حقوق ایران و افغانستان با نگاهی به اسناد بین المللی. عنوان رساله ای است که توسط محمد مهدی یوسفی، با راهنمایی عبد الرضا جوان جعفری و با مشاوره رضا دانشور ثانی در سال ۱۴۰۲ و در مقطع دکتری جامعه المصطفی العالمیه دفاع گردید.

چکیده

در اینکه اصل در حقوق کیفری شخصی بودن مسیولیت کیفری و مجازات است نمی توان تردید نمود. این اصل از اصول پیشرو در حقوق کیفری و همزاد حقوق موضوعه است. بااین حال اصل مزبور قرن ها قبل از آنکه در حقوق کیفری مطرح شود در آموزه های دینی ازجمله در فقه اسلام موردتوجه قرارگرفته و به خوبی از سوی فقها پذیرفته شد تاجایی که در حقوق کیفری اسلام قاعده ای با عنوان قاعده وزر در همین راستا شکل گرفته است، لکن امروزه شرایط و اوضاع احوال اقتضاء می کند که اصول کلی ازاین دست با استثناآتی مواجه گردد. ازاین رو اصل شخصی بودن مسیولیت کیفری نیز از این قاعده عام مستثنا نبوده و مسیولیت کیفری نیابتی استثنای اصل شخصی بودن مسیولیت کیفری محسوب می شود. اگر مسیولیت کیفری نیابتی را استثنای اصل شخصی بودن محسوب نماییم باید بر مبانی مستحکمی استوار باشد که با تفحص در منابع فقهی و حقوق کیفری درمیابیم که مسیولیت کیفری مزبور همچنان که حقوق کیفری دارای مبانی مانند نظریه تقصیر، خطر، جبران ضرر و توزیع ضرر در فقه نیز قواعدی وجود دارد که بر مبانی آن چنین مسیولیتی توجیه پذیر خواهد بود از قبیل لزوم رعایت عدالت، حفظ مصالح اجتماعی، حکم عقل، ازاین رو مسیولیت کیفری موردنظر در حقوق کیفری بسیاری از کشور ها با تکیه بر مبانی فوق الذکر پذیرفته شده و مسلم است که حقوق کیفری ایران و افغانستان هم از این قاعده دور نمانده و ازاین رو تلاش گردیده که در این رساله مبانی موضوع موردبحث با رویکردهای مختلف اعم از تقصیری و غیر تقصیری در نظام های حقوقی ایران و افغانستان و همچنین فقه امامیه و حنفیه مورد دقت و بررسی قرار گیرد.

ساختار و فهرست رساله

فهرست مطالب مسیولیت نقل مطالب ا تقدیم و اهدا ا تشکر و قدردانی

چکیده

کلیدواژه ها:

فهرست مطالب ا مقدمه

الف: بیان مسیله

ب: پیشینه و ضرورت انجام تحقیق

ج: جنبه جدید بودن و نوآوری و نظریه پردازی تحقیق

د: سوال اصلی

ه– : سوال های فرعی:

و: فرضیههای تحقیق

ز: روش تحقیق

ح: روش گردآوری

ط: هدف تحقیق

ی: قلمرو تحقیق

ک: ساختار تحقیق

بخش اول: کلیات و مفاهیم

۱–۱– مفاهیم و انواع مسیولیت کیفری

۱–۱–۱– مفهوم مبانی

۱–۱–۱–۱– مبانی در لغت

۱–۱–۱–۲– مبانی در اصطلاح

۱–۱–۱–۲–۱– مبانی در فقه

۱–۱–۱–۲–۲– مبانی در حقوق

۱–۱–۱–۲–۳– مکتب حقوق فطری (آرمان گرایی)

۱–۱–۱–۲–۴– مکاتب تاریخی و تحققی (واقع گرایان)

۱–۱–۱–۲–۴–۱– مکتب تاریخی

۱–۱–۱–۲–۴–۲– مکاتب تحققی

۱–۱–۱–۲–۵– منشا اختلاف نسبت به مبنای الزام حقوق

۱–۱–۲– مفهوم مسیولیت کیفری نیابتی و تفاوت آن با مفاهیم مشابه

۱–۱–۲–۱– مفهوم مسیولیت کیفری نیابتی

۱–۱–۲–۱–۱– مفهوم مسیولیت کیفری نیابتی در کامن لا

۱–۱–۲–۱–۱–۱– مفهوم موسع

۱–۱–۲–۱–۱–۲– مفهوم مضیق

۱–۱–۲–۱–۱–۳– مفهوم میانه

۱–۱–۲–۱–۲– مفهوم مسیولیت کیفری نیابتی در نظام حقوقی رومی ژرمن

۱–۱–۲–۱–۳– مفهوم مسیولیت کیفری نیابتی در حقوق کیفری ایران و افغانستان

۱–۱–۲–۲– تفاوت مسیولیت کیفری نیابتی با مفاهیم مشابه

۱–۱–۲–۲–۱– مسیولیت کیفری نیابتی و مسیولیت کیفری بدون تقصیر (مسیولیت مطلق)

۱–۱–۲–۲–۲– مسیولیت کیفری نیابتی و شرکت در جرم

۱–۱–۲–۲–۳– مسیولیت کیفری نیابتی و معاونت در جرم

۱–۱–۲–۲–۴– مسیولیت کیفری نیابتی و فاعل معنوی جرم

۱–۱–۲–۲–۵– مسیولیت کیفری نیابتی و تسبیب

۱–۱–۲–۲–۶– مسیولیت کیفری نیابتی و مسیولیت کیفری ناشی از فعل غیر

۱–۲– انواع و سیر تاریخی و فلسفی مسیولیت کیفری

۱–۲–۱– انواع مسیولیت کیفری

۱–۲–۱–۱– مسیولیت به اعتبار شخص مسیول

۱–۲–۱–۱–۱– مسیولیت کیفری اشخاص حقوقی

۱–۲–۱–۱–۱–۱– اشخاص حقوقی حقوق عمومی

۱–۲–۱–۱–۱–۲– اشخاص حقوقی حقوق خصوصی

۱–۲–۱–۱–۲– مسیولیت کیفری اشخاص حقیقی

۱–۲–۱–۲– مسیولیت کیفری به اعتبار منشا ایجاد جرم

۱–۲–۱–۲–۱– مسیولیت کیفری ناشی از فعل خود

۱–۲–۱–۲–۲– مسیولیت کیفری ناشی از فعل غیر (مسیولیت نیابتی)

۱–۲–۲– سیر تاریخی و فلسفی مسیولیت کیفری

۱–۲–۲–۱– سیر تاریخی شخصی بودن مسیولیت کیفری

۱–۲–۲–۱–۱– دوره انتقام خصوصی

۱–۲–۲–۱–۲– دوره دادگستری خصوص

۱–۲–۲–۱–۳– دوره دادگستری عمومی

۱–۲–۲–۲– سیر تاریخی و فلسفی مسیولیت کیفری نیابتی

۱–۲–۲–۲–۱– سیر تاریخی مسیولیت کیفری نیابتی

۱–۲–۲–۲–۱–۱– مسیولیت کیفری نیابتی در جوامع باستان

۱–۲–۲–۲–۲– مسیولیت کیفری نیابتی پس از انقلاب صنعتی

۱–۲–۲–۲–۳– دوره تکامل مسیولیت کیفری نیابتی

۱–۲–۲–۳– سیر فلسفی مسیولیت کیفری نیابتی

۱–۲–۲–۳–۱– مکتب تجربی

۱–۲–۲–۳–۲– مکتب فایده گرایی

۱–۳– اهداف مسیولیت کیفری نیابتی و اشکالات وارد بر آن

۱–۳–۱– اهداف مسیولیت کیفری نیابتی

۱–۳–۱–۱– اهداف پیشگیرانه از طریق برقراری نظام کنترل

۱–۳–۱–۲– رفع موانع اثباتی

۱–۳–۲– اشکالات وارد بر مسیولیت کیفری نیابتی

۱–۳–۲–۱– مغایرت مسیولیت کیفری نیابتی با برخی اصول حقوق کیفری

۱–۳–۲–۲– ناتوانی مسیولیت کیفری نیابتی در تامین قانون مناسب

بخش دوم: مبانی و مصادیق مسیولیت کیفری نیابتی در فقه امامیه، حنفیه و حقوق کیفری ایران و افغانستان

۲–۱– مبانی و مصادیق مسیولیت کیفری نیابتی مبتنی بر نظریه تقصیر(خطا)

۲–۱–۱– مبانی نظری (حقوقی) مسیولیت کیفری نیابتی مبتنی بر نظریه تقصیر

۲–۱–۱–۱– نظریه خطا

۲–۱–۱–۱–۱– نظریه پذیرش

۲–۱–۱–۱–۲– نظریه عدم مداخله

۲–۱–۱–۱–۳– برابر انگاری

۲–۱–۱–۱–۴– نظریه خطای مسبوق

۲–۱–۲– مبانی و مصادیق مسیولیت کیفری نیابتی بر مبنای نظریه تقصیر در فقه امامیه و حنفیه

۲–۱–۲–۱– مبانی مسیولیت کیفری نیابتی مبتنی بر نظریه تقصیر در فقه امامیه و حنفیه

۲–۱–۲–۲– قاعده وزر

۲–۱–۲–۳– مفهوم وزر

۲–۱–۲–۳–۱– وزر در لغت

۲–۱–۲–۳–۲– مفهوم وزر در قرآن

۲–۱–۲–۴– ادله قاعده

۲–۱–۲–۴–۱– قرآن

۲–۱–۲–۴–۲– روایات

۲–۱–۲–۴–۳– اجماع و بنای عقلا

۲–۱–۳– مبانی و مصادیق مسیولیت کیفری نیابتی مبتنی بر نظریه تقصیر در حقوق کیفری ایران، افغانستان و اسناد بین المللی

۲–۱–۳–۱– قوانین اساسی

۲–۱–۳–۲– قوانین کیفری

۲–۲– مبانی و مصادیق مسیولیت کیفری نیابتی مبتنی بر نظریه غیر تقصیر(خطر)

۲–۲–۱– مبانی نظری(حقوقی) مسیولیت کیفری نیابتی مبتنی بر نظریه غیر تقصیر

۲–۲–۱–۱–۱– ادله حقوقی توجیه کننده

۲–۲–۱–۱–۱–۱– رعایت انصاف

۲–۲–۱–۱–۱–۲– رابطه تقابلی

۲–۲–۱–۱–۱–۳– بازدارندگی

۲–۲–۱–۱–۲– قلمرو مسیولیت کیفری نیابتی مبتنی بر نظریه خطر

۲–۲–۱–۱–۲–۱– شناسایی ریسک

۲–۲–۱–۱–۲–۲– اقسام ریسک

۲–۲–۱–۱–۲–۳– شرایط مسیولیت کیفری نیابتی مبتنی بر ریسک

۲–۲–۲– مبانی و مصادیق مسیولیت کیفری نیابتی بر مبنای نظریه غیر تقصیری در فقه امامیه و حنفیه

۲–۲–۲–۱– مبانی فقهی مسیولیت کیفری نیابتی مبتنی بر نظریه خطر

۲–۲–۲–۱–۱– قاعده غنم

۲–۲–۲–۱–۱–۱– اهمیت و اعتبار قاعده

۲–۲–۲–۱–۱–۲– مسیولیت مدنی و قاعده غرم

۲–۲–۲–۱–۲– قاعده تلازم بین نما و درک

۲–۲–۲–۱–۳– قاعده مصلحت

۲–۲–۲–۱–۳–۱– مفهوم مصلحت

۲–۲–۲–۱–۳–۲– نسبت مصلحت اجتماعی و مصلحت نظام

۲–۲–۲–۱–۳–۳– مصلحت در احکام ثانوی

۲–۲–۲–۱–۴– قاعده عدالت اجتماعی

۲–۲–۲–۱–۴–۱– تفاوت قاعده عدالت با قاعده عدالت اجتماعی

۲–۲–۲–۱–۴–۲– مبانی و ادله قاعده عدالت اجتماعی

۲–۲–۲–۱–۴–۳– کاربرد قاعده عدالت اجتماعی

۲–۲–۲–۲– مصادیق مسیولیت کیفری نیابتی در فقه

۲–۲–۲–۲–۱– مسیولیت عاقله

۲–۲–۲–۲–۱–۱– مسیولیت کیفری عاقله

الف: ماهیت کیفری داشتن دیه

ب: ماهیت دوگانه داشتن دیه

۲–۲–۲–۲–۱–۲– مسیولیت غیر کیفری عاقله

الف: ماهیت حقوقی و جبران خسارت داشتن دیه

ب) ماهیت عدالت ترمیمی داشتن مسیولیت عاقله در پرداخت دیه

۲–۲–۲–۲–۲– مسیولیت حکومت یا دولت در پرداخت دیه و خسارت

۲–۲–۲–۳– مصادیق مسیولیت کیفری نیابتی مبتنی بر نظریه خطر در قوانین ایران و افغانستان

۲–۲–۳– مبانی مسیولیت کیفری نیابتی مبتنی بر نظریه جبران و توزیع ضرر

۲–۲–۳–۱– آثار و فواید علمی و اقتصادی نظریه توزیع و جبران ضرر

۲–۲–۳–۲– اشکالات نظریه جبران و توزیع ضرر

۲–۲–۳–۳– ارزیابی نظریات

نتیجه گیری

منابع:

الف:کتاب ها

ب: پایان نامه ها

ج: مقالات

د: منابع خارجی

ه–: سایت ها

کلیدواژه ها

• مبانی مسیولیت کیفری نیابتی
• فقه امامیه
• فقه حنفیه
• حقوق کیفری ایران
• حقوق کیفری افغانستان
• اسناد بین المللی