مبانی و چالش های مسیولیت مدنی دولت در حوادث غیرمترقبه

عنوان	مبانی و چالش های مسیولیت مدنی دولت در حوادث غیرمترقبه
رشته	حقوق عمومی
دانشجو	سیدامیر آل محمد
استاد راهنما	علی اکبر گرجی ازندریانی
استاد مشاور	علی محمد مکرمی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۸
دانشگاه	دانشگاه عدالت

مبانی و چالش های مسیولیت مدنی دولت در حوادث غیرمترقبه عنوان رساله ای است که توسط سیدامیر آل محمد، با راهنمایی علی اکبر گرجی ازندریانی و با مشاوره علی محمد مکرمی در سال ۱۳۹۸ و در مقطع دکتری دانشگاه عدالت دفاع گردید.

چکیده

مسیولیت مدنی نقش بسیار مهمی را در استیفای حقوق افراد و در نتیجه تنظیم روابط اجتماعی واقتصادی مردم ایفا می کند. امروزه اعتقاد عمومی بر آن است که هیچ زیانی نباید بدون جبران باقی بماند. در حقوق اسلام جبران زیان به بهترین وجه در قاعده لاضرر پیش بینی شده است. هدف کلی در اسلام رفع خسارت و جبران آن است. دولت به موجب قاعده لاضرر ویا هر قاعده عقلی دیگر در حد متعارف مسیول جبران خسارات می باشد. خساراتی که بر اثر برخی حوادث از جمله سیل، زلزله، طوفان و... به وجود می آیند لازم است از سوی دولت جبران گردد. بنابراین الزام دولت به جبران خسارت اشخاص خصوصی به مسیولیت مدنی دولت تعبیر می شود. رساله حاضر این نوع از مسیولیت را مورد بررسی قرار می دهد. هدف این است که نشان داده شود مسیولیت دولت، یعنی الزام و تکلیفی که در برابر شهروندان دارد، و به تبع آن، مسیولیت مدنی دولت، چه ارتباطی با غایت و نقش این نهاد در جامعه دارد. دلیل این امر هم ارتباط تنگاتنگ مسیولیت مدنی دولت با بحث مسیولیت و رسالت دولت در فلسفه سیاسی است که به طور قهری مبنا و مقوم مسیولیت مدنی دولت است. مسیولیت دولت همان رسالتی است که در برابر اشخاص تحت فرمانروایی خود بر عهده دارد. ترسیم خطوط اهداف دولت در برابر مردم نیز مستلزم تبیین و توضیح نظریه های سیاسی ای است که در توجیه منشاء و نیز اهداف یا رسالت دولت اقامه شده است. در نگارش این رساله از روش تطبیقی نیز به عنوان شاهد مدعا استفاده شده است. به این معنا که با استفاده از این روش نظام مسیولیت مدنی هر کشور در تقابل با رسالت دولت در آن کشور مورد بررسی قرار گرفته است. نظام های مسیولیت مدنی موضوع پژوهش نظام های حقوقی کشورهای فرانسه، انگلستان، کانادا (ایالت کبک این کشور) هستند. در این میان، نظام حقوقی و سیاسی ایران نقش محوری دارد و در آینه نظریه های سیاسی رایج و نظام های حقوقی و سیاسی مستقر کژی ها و کاستی های آن آشکار می گردد. بر این اساس، رساله حاضر به پنج فصل تقسیم شده است: فصل نخست با عنوان کلیات و طرح پژوهش ارایه شده است. در فصل دوم حوادث غیر مترقبه، مفاهیم و تعاریف مورد بررسی قرار می گیرد. در فصل سوم به مسیولیت مدنی و مسیولیت مدنی دولت ها پرداخته شده است. فصل چهارم مسیولیت های مدنی دولت در قبال حوادث غیر مترقبه را پوشش داده است و در نهایت فصل پنجم بحث و نتیجه گیری پیرامون پژوهش می باشد.

ساختار و فهرست رساله

فصل اول: کلیات و طرح پژوهش ۱–۱ مقدمه

۱–۲ طرح و بیان مسیله پژوهش

۳–۱ سوالات پژوهش

۴–۱ فرضیه های پزوهش

۵–۱ اهداف پژوهش

۶–۱ اهمیت و ضرورت طرح پژوهش

۷–۱ پیشینه مطالعات انجام شده

۱–۷–۱ جمع بندی و خلاصه پیشینه پژوهش

۸–۱ روش شناسی پژوهش

۱–۸–۱ روش تحقیق

۲–۸–۱ ابزار گردآوری داده ها

فصل دوم: حوادث غیر مترقبه، مفاهیم ۱–۲ حوادث غیر مترقبه یا فورس ماژور؛ تعاریف

۱–۱–۲ تعریف لغوی و اصطلاحی

۲–۱–۲ تعریف لغوی عام

۳–۱–۲ تعریف لغوی خاص

۴–۱–۲ فورس ماژور در اصطلاح حقوقی

۱–۴–۱–۲ فورس ماژور در فرهنگ اصطلاحات حقوقی

۲–۴–۱–۲ فورس ماژور در حقوق فرانسه

عنوان صفحه ۳–۴–۱–۲ فورس ماژور در حقوق انگلیس

۴–۴–۱–۲ فورس ماژور در حقوق بین الملل

۵–۴–۱–۲ فورس ماژور در حقوق ایران و مصادیق آن

۲–۲ مقایسه قوه ی قاهره و حادثه غیر مترقبه

۳–۲ ویژگی های حوادث غیرمترقبه (فورس ماژور)

۱–۳–۲ حادثه باید غیرقابل اجتناب باشد

۲–۳–۲ حادثه باید غیرقابل پیش بینی باشد

۳–۳–۲ حادثه باید خارجی باشد

۴–۲ مواردی از فورس ماژور

۱–۴–۲ اعتصاب

۲–۴–۲ جنگ

۳–۴–۲ انقلاب و شورش های مردمی

۵–۲ شناخت و مستندسازی حوادث غیر مترقبه

فصل سوم: مسیولیت مدنی و مسیولیت مدنی دولت ها ۱–۳ تعاریف و مفهوم مسیولیت

۲–۳ انواع مسیولیت

۱–۲–۳ انواع مسیولیت حقوقی

۳–۳ مبانی نظری مسولیت مدنی

۱–۳–۳ نظریه تقصیر

۲–۳–۳ نظریه خطر

۳–۳–۳ نظریه تضمین حق

عنوان صفحه ۴–۳–۳ نظریه تساوی شهروندان در تحمل هزینه های عمومی

۵–۳–۳ نظریه دولت بیمه گر

۶–۳–۳ نظریه خدمت عمومی

۴–۳ اصل مسیولیت مدنی دولت

۵–۳ نظریه های مسیولیت مبتنی بر تقصیر

۱–۵–۳ نظریه مسیولیت غیر مستقیم دولت

۲–۵–۳ نظریه مسیولیت مستقیم دولت ۵۰ ۳–۵–۳ نظریه مسیولیت بدون تقصیر

۶–۳ چالش های مسیولیت مدنی دولت در قبال حوادث غیر مترقبه

۷–۳ مفهوم مسیولیت مدنی

۸–۳ مقایسه مسیولیت مدنی با سایر مسیولیت ها

۱–۸–۳ مقایسه مسیولیت مدنی با مسیولیت اخلاقی

۲–۸–۳ مقایسه مسیولیت مدنی با مسیولیت کیفری

۳–۸–۳ مقایسه مسیولیت مدنی با مسیولیت اداری

۹–۳ ارکان مسیولیت مدنی

۱–۹–۳ ضرر

۲–۹–۳ فعل زیان بار

۳–۹–۳ رابطه سببیت

۱۰–۳ مبانی مسیولیت مدنی در فقه

۱–۶۰–۳ قاعده ضمان ید یا علی الید

۲–۶۰–۳ قاعده اتلاف

عنوان صفحه ۳–۱۰–۳ قاعده غرور

۴–۱۰–۳ قاعده نفی ضرر

۵–۱۰–۳ قاعده احترام

۱۱–۳ مسیولیت مدنی دولت ها

۱–۱۱–۳ مصادیق واحدهای دولتی و ضابطه تشخیص آن

۲–۱۱–۳ مفهوم دولت در مسیولیت مدنی

فصل چهارم: مسیولیت مدنی دولت در جبران خسارات ۱–۴ هدف مسیولیت مدنی دولت در جبران خسارت

۱–۱–۴ نظام انطباق

۲–۱–۴ نظام تلفیقی–بازدارنده

۳–۱–۴ راهبرد اصلی مسیولیت مدنی دولت در برابر حوادث غیرمترقبه

۲–۴ شرایط خسارت قابل جبران

۱–۲–۴ خسارت باید مسلم باشد

۲–۲–۴ خسارت باید مستقیم باشد

۳–۲–۴ خسارت جبران نشده باشد

۴–۲–۴ قابل پیش بینی بودن

۳–۴ شیوه های جبران خسارت

۱–۳–۴ جبران عینی

۲–۳–۴ جبران معادلی

۱–۲–۳–۴ جبران غیر نقدی خسارت

۲–۲–۳–۴ جبران نقدی

عنوان صفحه ۴–۴ مبانی قانونی جبران خسارت

۵–۴ شیوه های تضمین اصل جبران کامل خسارت

۱–۵–۴ افزودن بر تعداد مسیولان یک ضرر

۲–۵–۴ اجباری نمودن بیمه مسیولیت

۳–۵–۴ پرداخت خسارت از بیت المال

۶–۴ خسارت معنوی

۱–۶–۴ جایگاه خسارت معنوی در قوانین

۲–۶–۴ شیوه های جبران خسارات معنوی

۱–۲–۶–۴ دلایل نارسایی شیوه های جبران در خسارات معنوی

۲–۲–۶–۴ روش های متداول جبران خسارت معنوی بر اساس متون قانونی موجود

۳–۲–۶–۴ موثر بودن پرداخت وجه یا انتقال مال از نظر صاحب نظران و حقوق دانان

۷–۴ زیان جسمی

۱–۷–۴ مرگ و غرامت

۸–۴ شرط اثبات قوه قاهره در رفع مسیولیت

۱–۸–۴ خارجی بودن حادثه

۲–۸–۴ عدم وجود تقصیر

۳–۸–۴ غیر قابل پیش بینی بودن حادثه

۹–۴ پیش بینی های لازم قبل از بروز حادثه و بروز خسارت

۱۰–۴ بررسی ماهیت مسیولیت مدنی دولت در قبال حوادث غیرمترقبه

۱۱–۴ فورس ماژور و ارتباط آن با خسارت

۱۲–۴ اثر قوه قهریه در مسیولیت قهری

عنوان صفحه ۱–۱۲–۴ معافیت مسیول زیان در فرضی که زیان وارده در نتیجه انحصاری قوه قاهره به بار آمده است

۲–۱۲–۴ میزان معافیت از مسیولیت در صورتی که قوه قاهره تنها یکی از اسباب ورود خسارت است

۱۳–۴ فورس ماژور در مورد دولت

۱۴–۴ دادرسی ساده

۱۵–۴ مسایل مرتبط با خسارت در دادرسی ها

۱–۱۵–۴ اشخاص و مراجع درگیر با دعوای خسارت

۲–۱۵–۴ خواهان دعوای مسیولیت مدنی دولت

۱۶–۴ مراجع صالح رسیدگی به دعاوی مسیولیت مدنی دولت

۱–۱۶–۴ مراجع اختصاصی

۱–۱–۱۶–۴ دیوان عدالت اداری

۲–۱–۱۶–۴ دادگاه انتظامی قضات

۲–۱۶–۴ مراجع عمومی

۱–۲–۱۶–۴ حدود صلاحیت مراجع عمومی

۲–۲–۱۶–۴ انتقاد از نظریه صلاحیت محدود دیوان

۳–۱۶–۴ نظام قضایی مختلط

۱۷–۴ چگونگی جبران خسارت

۱–۱۷–۴ ارتباط الزام دولت به پرداخت خسارات ناشی از حوادث غیرمترقبه

۲–۱۷–۴ اعمال منافع عمومی و وضعیت آرمانی مسیولیت مدنی

۱۸–۴ سیر تحول مسیولیت مدنی دولت در قبال حوادثه غیرمترقبه براساس پیشینه تاریخی

عنوان صفحه ۱۹–۴ قوانین مصوب در خصوص مسیولیت مدنی دولت در حوادث فورس ماژور و غیرمترقبه

۲۰–۴ سازمان مدیریت بحران

۱–۲۰–۴ مفهوم بحران

۲–۲۰–۴ مدیریت جامع بحران

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری پیرامون پژوهش ۱–۵ مقدمه

۲–۵ خلاصه مباحث مطرح شده

۳–۵ بحث و نتیجه گیری

۴–۵ پیشنهادات پژوهش

۱–۴–۵ پیشنهادات پژوهشی

۲–۴–۵ پیشنهادات کاربردی

منابع فارسی

منابع خارجی

کلیدواژه ها

• مسیولیت مدنی
• مسیولیت مدنی دولت ها
• حوادث غیر مترقبه
• حکومت