محمدحسین نایینی و کشف مخرج مشترک میان افراد اهالی مملکت
محمدحسین نایینی و کشف مخرج مشترک میان افراد اهالی مملکت نام مقاله‌ای از سید ناصر سلطانی است که در شماره هفتادوششم (پاییز 1401) فصلنامه علمی پژوهش حقوق عمومی منتشر شده است.
چکیده
مسئله این پژوهش نمایاندن ریشه‌های حقوق عمومی در مشروطیت است که مقدمات محق و سهیم شدن افراد اهالی مملکت در امور عمومی فراهم و مبادی تدوین مفهوم مشارکت سیاسی، در آن مهیا شد. این تحقیق چنین موضوعی را در آثار یکی از فقهای نامور این دوره بررسی می‌کند. مفهوم مشارکت سیاسی می‌بایست با تقیید و تحدید دو مدعی و مانع عرض اندام می‌کرد. نخست باید سلطنت مستقل را مشروط می‌کرد که مملکت و مافیها را ملکِ طلقِ خود می‌دانست و سپس ولایتی برای عموم در امور عامه می‌شناخت که این حوزه پیش از آن در صلاحیت فقها بود. هر دو این موانع به مدد مفهوم برابری سیاسی از میان برداشته شد. سال‌ها بود که در کارگاه اندیشه مشروطه‌خواهی مفاهیمی برای خلق برابریِ نوع تدارک می‌شد. حتی مفهومی مانند نمایندگی از آثار و نتایج مفهوم برابری سیاسی بود. در اندرون مفاهیمی مانند «خانه مشترک»، «سی کرور» و «امور عموم» فکر برابری سیاسی اهالی مملکت خانه کرده بود و به مدد چنین بنیادی، اندیشیدن درباره چنان مفاهیمی ممکن می‌شد. این پژوهش نشان می‌دهد که پدیدار شدن این مفاهیم نشانه دگرگونی بنیادینی در مبنای حاکمیت و انتقال آن از شاه به افراد اهالی مملکت از یک سو و استقرار شعبه‌ای از ولایت عموم از سوی دیگر بود.
کلیدواژه‌ها
- مخرج مشترک
- برابری سیاسی
- حق مشارکت
- ولایت عامه
- امور نوعی