مدیریت گرایی در فرایند کیفری ایران بسترهای ظهور پیامدها و چالش ها

عنوان	مدیریت گرایی در فرایند کیفری ایران بسترهای ظهور پیامدها و چالش ها
رشته	حقوق کیفری و جرم شناسی
دانشجو	راضیه قاسمی
استاد راهنما	محمد فرجیها
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۴
دانشگاه	دانشگاه تربیت مدرس

مدیریت گرایی در فرایند کیفری ایران بسترهای ظهور پیامدها و چالش ها عنوان رساله ای است که توسط راضیه قاسمی، با راهنمایی محمد فرجیها در سال ۱۳۹۴ و در مقطع دکتری دانشگاه تربیت مدرس دفاع گردید.

چکیده

اصلاح ساختار و مدیریت نظام عدالت کیفری، مبنای سیاستگذاری کیفری بسیاری از کشورها، در دهه های واپسین قرن بیستم بوده است. در واقع، ایده اصلاحات به دنبال ناکارآمدی نهادهای کیفری در حوزه مدیریت زمان، مدیریت کیفیت، مدیریت عملکرد و به دنبال آن، پدید آمدن موج نارضایتی عمومی بستر مناسبی برای تحول در مدیریت نظام عدالت کیفری به وجود آورد. راهبرد بهسازی قضایی ابتدا در انگلیس و با شعار افزایش اثربخشی، کارآیی و صرفه جویی منجر به تدوین سیاست های مدیریت گرایانه شده است. یکپارچه سازی نظام عدالت کیفری از طریق به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات، خصوصی سازی، برون سپاری و مناقصه در حوزه خدمات پلیس و زندان ، افزایش بهره وری شعب کیفری با تاکید بر مختومه محوری و آمار گرایی از جمله پیامدهای این شیوه مدیریتی در نظام های کیفری است. متاثر شدن سیاست های کیفری ایران از این جریان اصلاحی، در قالب برنامه های پنج ساله توسعه قضایی، قوانین، آیین نامه ها و دستورالعمل ها مشهود است. هدف از این پژوهش، مطالعه بسترهای ظهور مدیریت گرایی کیفری، پیامدها و چالش های آن در کشورهای پایه گذار این سیاست و نظام عدالت کیفری ایران است. برای جمع آوری اطلاعات، از روش تجزیه و تحلیل اسناد و مدارک، مصاحبه های عمیق با ۴۵ نفر از مدیران، مقامات قضایی و کارکنان دادگستری اصفهان و مشاهده استفاده شده است. سپس اطلاعات حاصل در فرآیند تحلیلی، سازماندهی شده و روابط میان متغیرهای پژوهش شناسایی شد. بر همین اساس یافته های پژوهش در حوزه بسترهای ظهور، پیامدها و چالش ها تحلیل گردید. بسترهای ظهور مدیریت گرایی کیفری، بر اساس داده های موجود به جریان های سیاسی، اقتصادی، ساختاری و فناورانه قابل انتساب است. در نظام عدالت کیفری ایران بسترهای ظهور برنامه های اصلاحی از مجرای انتقال خط مشی، در اسناد توسعه قضایی برای اولین بار ظهور یافت. در حوزه پیامدهای مدیریت گرایی کیفری، اسناد، قوانین و رویه های موجود حاکی از افزایش سرعت رسیدگی، مدیریت زمان، مدیریت پرونده قضایی و مدیریت کیفیت در ابعاد مختلف آن است. عمده ترین چالش های این جریان نیز در قالب چالش عدالت رویه ای و کارآیی، چالش های نظری و اجرایی این راهبرد مورد شناسایی قرار گرفته است. نتایج تحلیل اطلاعات حاکی از چالش عدالت و کارایی به لحاظ اولویت بخشی به سیاست های کارآیی محور است. از سوی دیگر، ساده انگاری و فقدان رویکردهای پژوهش محور به عنوان مهمترین چالش های نظری مدیریت گرایی کیفری مورد شناسایی قرار گرفته است. فقدان شاخص ها و نهادهای نظارت و ارزیابی عملکرد نیز مهمترین ابعاد چالش های اجرایی به شمار می رود. در مجموع با توجه به یافته های پژوهش، در بستر ایران، مدیریت گرایی کیفری را نمی توان حرکتی منسجم و نظریه مند به شمار آورد.

ساختار و فهرست رساله

فهرست مطالبعنوان صفحهفصل اول: طرح پژوهش و مفاهیم مقدماتی۱۱–۱ طرح پژوهش۲۱–۱–۱ مقدمه۲۱–۱–۲ بیان مسیله۴۱–۱–۳ سوالات پژوهش۱۱۱–۱–۴ فرضیههای پژوهش۱۱۱–۱–۵ اهداف پژوهش۱۱۱–۱–۶ ضرورت پژوهش۱۲۱–۱–۷ پیشینه پژوهش۱۲۱–۱–۸ روش پژوهش۱۶۱–۱–۸–۱ شیوه های گردآوری اطلاعات۱۷۱–۱–۸–۲ شیوه تحلیل اطلاعات۲۰۱–۱–۹ محدودیتهای پژوهش۲۱۱–۱–۱۰ ساماندهی پژوهش۲۲۱–۲ مفاهیم مقدماتی۲۴۱–۲–۱ تعریف، ابعاد و شاخص های مدیریت گرایی۲۴۱–۲–۱–۱ تعریف مدیریتگرایی۲۵۱–۲–۱–۲ ابعاد مدیریتگرایی۲۶۱–۲–۱–۳ شاخص های مدیریتگرایی۲۹۱–۲–۲ مفهوم و ابعاد مدیریتگرایی کیفری۳۰۱–۲–۲–۱ مدیریت گرایی در حوزه هنجاری و نظام ضمانت اجرا۳۴۱–۲–۲–۲ مدیریتگرایی در فرایند کیفری۳۸۱–۲–۲–۳ مبانی نظری فرایند کیفری۳۸۱–۲–۲–۴ رویکرد سیستمی به فرایند کیفری۴۵فصل دوم: تحولات و بسترهای ظهور مدیریت گرایی کیفری۵۳۲–۱ تحولات مدیریتگرایی در فرایند کیفری۵۴۲–۱–۱ آثار موج اول مدیریت گرایی در فرایند کیفری۵۴۲–۱–۱–۱ خصوصی سازی نهادهای عدالت کیفری۵۵۲–۱–۱–۲ مسیول سازی و پاسخگو کردن نهادهای عدالت کیفری۶۰۲–۱–۱–۳ ارتقا و بهبود کیفیت ارایه خدمات توسط نهادهای عدالت کیفری۶۴۲–۱–۲ آثار موج دوم مدیریت گرایی در فرایند کیفری۶۹۲–۱–۲–۱ ظهور ارزیابی و مدیریت عملکرد در نظام عدالت کیفری۷۰۲–۱–۲–۲ رواج مدیریت تجربه محور در نظام عدالت کیفری۷۲۲–۱–۲–۳ به کارگیری آموزه های مدیریت مشارکتی در نظام عدالت کیفری۷۶۲–۱–۲–۴ ظهور رویکرد هزینه– فایده و هزینه– اثربخشی در ارزیابی برنامهها۸۰۲–۲ بسترهای ظهور مدیریت گرایی کیفری در نظام های آنگلوساکسونی۸۴۲–۲–۱ زمینه های سیاسی و اجتماعی۸۶۲–۲–۱–۱ غلبه گفتمانهای عوام گرای نومحافظه کاران و تخطیه دولت رفاه۸۷۲–۲–۱–۲ تلاش برای جلب اعتماد عمومی و خروج از بحران مشروعیت نظام عدالت کیفری۹۱۲–۲–۱–۳ به حاشیه رانده شدن بوروکراسی و گرایش به تشریفات زدایی۹۶۲–۲–۲ زمینههای اقتصادی۱۰۰۲–۲–۲–۱ افول اقتصاد دولتی و ظهور ایده کاهش مداخله دولت در بخش عمومی۱۰۱۲–۲–۲–۲ افزایش هزینه ها و رواج تحلیلهای اقتصادی در مدیریت نظام عدالت کیفری۱۰۳۲–۲–۳ زمینه های فناورانه۱۰۵۲–۲–۳–۱ تجدید ساختار نظام عدالت کیفری بر مبنای فناوری اطلاعات و ارتباطات۱۰۵۲–۲–۳–۲ توسعه تجهیزات الکترونیکی در نظام عدالت کیفری۱۱۱۲–۲–۳–۳ فناوری اطلاعات و ارتباطات در نهادهای نظام عدالت کیفری۱۱۲۲–۲–۴ زمینه های شکل گیری الگوی مدیریت گرایی کیفری در ایران۱۱۵۲–۲–۴–۱ ارزیابی نیاز در مدیریت نظام عدالت کیفری ایران۱۱۶۲–۲–۴–۲ معرفی مفهوم توسعه قضایی به گفتمان اصلاح دستگاه قضایی۱۲۱۲–۲–۴–۲–۱ مفهوم توسعه قضایی در اسناد و گفتمان مقامات قضایی۱۲۳۲–۲–۴–۲–۲ الگوی ایستا و پویا در توسعه قضایی ایران۱۲۷۲–۲–۴–۳ تحلیل راهبردها و قوانین مدیریت گرا در فرایند کیفری ایران۱۲۸۲–۲–۵–۳–۱ شاخص های توسعه در نظام عدالت کیفری ایران۱۲۹۲–۲–۴–۳–۲ ارزیابی انتقال خط مشی مدیریت گرایی به فرایند کیفری ایران۱۳۲فصل سوم: پیامدها و چالش های مدیریت گرایی کیفری۱۳۵۳–۱ پیامدهای مدیریتگرایی در فرایند کیفری۱۳۶۳–۱–۱ افزایش بهره وری قضایی۱۳۷۳–۱–۱–۱ مدیریت زمان در فرایند کیفری۱۳۸۳–۱–۱–۲ کاهش اطاله در فرایند کیفری۱۴۰۳–۱–۱–۳ رعایت استانداردها و مراحل زمانی در مدیریت گرایی کیفری۱۴۳۳–۱–۲ مدیریت پرونده قضایی۱۵۰۳–۱–۲–۱ غربال پرونده های کیفری در مرحله دادسرا۱۵۲۳–۱–۲–۲ کنترل پرونده توسط دادگاه کیفری۱۵۴۳–۱–۴ ارتقاء کیفیت ارایه خدمات به مراجعان نظام عدالت کیفری۱۵۶۳–۱–۴–۱ تاکید بر مفهوم مشتری مداری در نظام عدالت کیفری۱۵۶۳–۱–۴–۲ بهسازی کیفیت در نظام عدالت کیفری۱۵۹۳–۱–۴–۲–۱ مدیریت کیفیت در نظام عدالت کیفری۱۶۰۳–۱–۴–۲–۲ شاخص ها و فرایند اندازه گیری کیفیت قضایی۱۶۳۳–۲ چالش های مدیریت گرایی کیفری۱۷۰۳–۲–۱ چالش کارایی و عدالت فرایندی۱۷۰۳–۲–۱–۱ تعارض عدالت آیینی و شاخص کارایی۱۷۲۳–۲–۱–۲ فاصله گرفتن از مفهوم ترافع در فرایند کیفری۱۷۵۳–۲–۱–۳ گذار از مهلت معقول به مهلت بهینه۱۸۲۳–۲–۱–۴ بازتعریف کارکرد نهادهای کیفری بر مبنای افزایش کارایی۱۸۸۳–۲–۲ چالش سیاست گذاری مدیریت گرایی کیفری۱۹۰۳–۲–۲–۱ چالش نظریه مبنایی مدیریت گرایی کیفری۱۹۳۳–۲–۲–۱–۱ ساده انگاری و جزء نگری نظری در سیاست مدیریت گرایی در فرایند کیفری۱۹۵۳–۲–۲–۱–۲ ضعف رویکردهای پژوهش محور و تجربه محور۲۰۰۳–۲–۳ چالش های اجرایی مدیریت گرایی کیفری۲۰۳۳–۲–۳–۱ چالش های نظارت و ارزیابی عملکرد نهادهای کیفری۲۰۴۳–۲–۳–۲ فقدان نهادهای نظارت و ارزیابی فراسازمانی۲۰۷۳–۲–۳–۳ ابهام در شاخص های ارزیابی عملکرد۲۱۰نتیجهگیری۲۱۴پیشنهادها۲۲۰منابع۲۲۲منابع فارسی۲۲۳منابع انگلیسی۲۲۵چکیده انگلیسی۲۳۷ فهرست جداولعنوان صفحهجدول (۱–۱) اسناد گردآوری شده مرتبط با موضوع پزوهش۱۸جدول (۱–۲) اطلاعات مربوط به مصاحبه شوندگان در حوزه قضایی شهر اصفهان۱۹جدول (۳–۱) مقوله های ناظر بر کنترل و حذف عوامل اطاله دادرسی در نظام عدالت کیفری ایران۱۴۸جدول (۳–۲) ابعاد و حوزه های خدمات به مراجعان نظام عدالت کیفری۱۵۸جدول (۳–۳) استانداردهای مربوط به کنترل کیفیت قضایی۱۶۴جدول (۳–۴) جلوه های ارتقای کیفیت خدمات در نظام عداالت کیفری ایران۱۶۷ فهرست نمودارهاعنوان صفحهنمودار (۲–۱) شاخص های توسعه در نظام عدالت کیفری مستنبط از اسناد راهبردی۱۳۰نمودار (۲–۲) شاخص های مدیریت گرایی در قوانین و آیین نامه های کاربردی۱۳۱نمودار (۲–۳) فرایند انتقال داوطلبانه خط مشی۱۳۳نمودار (۳–۱) مدل کیفیت خدمات در نظام عدالت کیفری۱۶۳نمودار (۳–۲) دادرسی عادلانه در مهلت معقول۱۸۵نمودار (۳–۳) ابعاد عملکرد: مستخرج از دستورالعمل ارزیابی عملکرد سال ۱۳۸۵۲۱۲

کلیدواژه ها

• مدیریت گرایی
• فرایند کیفری
• اثربخشی
• کارایی
• صرفه جویی
• نظام حقوق کیفری
• مدیریت گرایی
• برون سپاری
• فناوری اطلاعات و ارتباطات
• عدالت کیفری
• سازمان نظارت
• خصوصی سازی
• ایران
• ارزیابی عملکرد