مسیولیت های مشترک بین المللی در قلمروهای زیست محیطی مشترک

عنوان	مسیولیت های مشترک بین المللی در قلمروهای زیست محیطی مشترک
رشته	حقوق بین الملل عمومی
دانشجو	شیما عرب اسدی
استاد راهنما	امیرحسین رنجبریان
استاد مشاور	عباسعلی کدخدایی، احمد مومنی راد
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۵
دانشگاه	دانشگاه تهران

مسیولیت های مشترک بین المللی در قلمروهای زیست محیطی مشترک عنوان رساله ای است که توسط شیما عرب اسدی، با راهنمایی امیرحسین رنجبریان و با مشاوره عباسعلی کدخدایی و احمد مومنی راد در سال ۱۳۹۵ و در مقطع دکتری دانشگاه تهران دفاع گردید.

چکیده

حقوق بین الملل و شاخه های مختلف آن امروزه کل به هم پیوسته ای را تشکیل می دهند که هم گام با یک دیگر به سمت و سوی هدفی واحد تجهیز شده اند: حفاظت از منافع دولت ها در عین حفظ منافع مشترک جامعه بین–المللی در کل. این منافع در بسترهای متفاوتی ظهور می کنند که یکی از مهم ترین آنها صیانت همه جانبه از محیط زیست مشترک جهانی است. گنجینه ای که در عین مرزبندی میان دولت ها، بی مرز و لاینفک است و چالش های پیش روی آن نیز از همین ماهیت هم بسته حکایت می کنند. این برداشت، سبب پدیداری مفاهیم حقوقی ای در رابطه با قلمروهای مشترک زیست محیطی شده است که حفاظت جمعی و همه جانبه از میراث مشترک بشریت ، ورای مرزهای سرزمینی دولت ها و نگرانی های مشترک بشری ، هم پیوند با حاکمیت های ملی را به دنبال دارند. این مفاهیم با حدود و ثغور خود واجد آثار و الزاماتی در حقوق بین الملل بوده اند. از یک سو با بهره گیری از ظرفیت های موجود حقوقی، به همکاری، تقسیم وظایف و تعهدات مشترک میان کلیه بازیگران بین المللی اعم از دولتی و غیردولتی پرداخته اند و از سوی دیگر، در پیشرفت و تکامل حقوق بین الملل محیط زیست نقش داشته اند. این تعامل دوسویه بر کارکرد اصول اساسی حقوق بین الملل محیط زیست و حقوق بشر، فعالیت بازیگران غیردولتی، شکل گیری نهادهای بین المللی و نهایتا تلقی منافع و نگرانی های مشترک زیست محیطی به عنوان تعهدات ارگاامنس جامعه بین المللی اثرگذار بوده است. با وجود تاکید بر رویکرد پیشگیرانه و ضرورت همکاری در حفاظت از محیط زیست، حقوق بین الملل در قبال ایراد آسیب به قلمروهای مشترک زیست محیطی، نقض تعهدات حقوقی و قصور در ایفای تکالیف پیشگیرانه نیز تمهیداتی را اندیشیده است. این تمهیدات از پیشرفت های حقوق بین الملل محیط زیست به طور عام و ماهیت ویژه قلمروهای مشترک زیست محیطی به طور خاص نشات می گیرد. بر این اساس، جبران چنین خساراتی با مسیولیت مستقیم عامل ورود زیان و مسیولیت بین المللی دولت ها (در فرض قصور دولت مربوطه از ایفای موثر تعهدات خویش) تضمین می گردند . هرچند به دلیل ماهیت منحصر به فرد نگرانی های مشترک زیست محیطی، مفهوم خسارت، دولت زیان دیده، حق اقامه دعوا، مبانی مسیولیت و نحوه جبران موثر خسارات وارده بر قلمروهای مشترک زیست محیطی با چالش های خاص خود همراه است. علاوه بر این، نقش افراد و بازیگران غیردولتی نیز در این حوزه با ابهاماتی روبرو است. دکترین و رویه قضایی بین المللی و ملی در تلاش بوده اند تا با توسل به قواعد عام مسیولیت بین المللی و برخی اسناد و سازوکارهای موجود، پاسخ گوی اهداف و الزامات یاد شده باشند. در رساله حاضر حفاظت همه جانبه از قلمروهای مشترک زیست محیطی، در دو حوزه ی تعهدات اولیه و قواعد ثانویه حقوق بین الملل، در کنار یک دیگر به مسیولیت های مشترک بین–المللی تعبیر شده است.

کلیدواژه ها

• جامعه بین المللی
• محیط زیست جهانی
• نگرانی های مشترک بشری
• میراث مشترک بشریت
• همکاری های بین المللی
• تعهدات ارگاامنس
• مسیولیت بین المللی