معیار استناد در جنایت از منظر فقه و حقوق

عنوان	معیار استناد در جنایت از منظر فقه و حقوق
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	ضامن علی حبیبی
استاد راهنما	عادل ساریخانی
استاد مشاور	اسماعیل آقابابایی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۰
دانشگاه	جامعه المصطفی العالمیه

معیار استناد در جنایت از منظر فقه و حقوق عنوان رساله ای است که توسط ضامن علی حبیبی، با راهنمایی عادل ساریخانی و با مشاوره اسماعیل آقابابایی در سال ۱۴۰۰ و در مقطع دکتری جامعه المصطفی العالمیه دفاع گردید.

چکیده

تحقق مسیولیت کیفری درجنایت اعم ازعمدی وغیرعمدی، مبتنی بروجود رابطه ی استناد میان رفتار متهم ونتیجه حاصله از جنایت است؛ زیرا مسیولیت کیفری دایر مدار استناد است. هرگاه استناد موجود باشد مسیولیت وضمان محقق می شود درصورتی که استناد منتفی باشد مسیوولیت وضمان نیز منتفی خواهد بود ولی استناد دارای چه مبانی ومعیارهایی است که براساس آن بتوان جنایت را به متهم مستند نمود. تشخیص وتعیین معیارمناسب استناد واثبات رابطه میان رفتار متهم و نتیجه ازمباحث جدی وچالش برانگیز دانش فقه وحقوق کیفری می باشد. که در این رساله مبانی ومعیار استناد به روش توصیفی– تحلیلی متن محور مورد مطالعه قرار گرفته است. فقها وحقوق دانان اسلامی با استفاده از کتاب وسنت، مبانی ومعیارهای متعددی را مطرح نموده اند ولی نظریه صدق عرفی وعقلایی به عنوان معیار مناسب برای استناد جنایت دراین تحقیق پذیرفته شده است؛ زیرا منابع روایی که به عنوان منبع استنباط احکام فقهی به آن استناد شده است براساس فهم عرفی ولغوی بیان شده است. شارع در مقام بیان مقاصد خود متفاهم عرفی را معیار قرار داده است؛.شارع آثار جنایت را اعم از عمدی وغیر عمدی برآنچه ازمنظر عرف و لغت جنایت شمرده شودد مترتب می کند. مفاهیم اساسی درفقه جزا وحقوق جزا بطور غالب براساس فهم عرفی وعقلایی است مگر در موارد خاص که شارع معیار شرعی را بیان نموده باشد ولی اثبات رابطه استنادی میان رفتار متهم ونتیجه حاصله چون از امور شکلی است در صلاحیت قاضی می باشد.

ساختار و فهرست رساله

مقدمه

۱– بیان مساله

۲– سوال اصلی

۳– سوال های فرعی

۴– فرضیه تحقیق

۵– ضرورت تحقیق

۶– اهداف تحقیق

۷– پیشینه تحقیق

۸– نوآوری تحقیق

۹–روش تحقیق

۱۰– سازماندهی تحقیق

فصل اول

مفاهیم، پیشینه ومبانی

مبحث اول: مفاهیم

گفتار اول مفهوم جنایت:

الف) جنایت در لغت

ب) مفهوم جنایت در فقه

ج) مفهوم جنایت در حقوق

گفتار دوم: مفهوم معیار

گفتار سوم ) مفهوم لغوی واصطلاحی ا ستناد

ب) مفهوم فقهی استناد

ج) مفهوم حقوقی استناد

گفتار چهارم) مباشرت، تسبیب و شرط

الف)مفهوم مباشرت در جنایت

۱–الف ) مفهوم لغوی مباشرت

۲–الف) مفهوم فقهی مباشرت

۳– الف) مفهوم حقوقی مباشرت

ب) تعریف تسبیب در جنایت

۱–ب) مفهوم لغوی تسبیب

۲–ب) مفهوم حقوقی تسبیب

۳– ب) مفهوم فقهی تسبیب

ج) تعریف شرط

گفتار چهارم) مفهوم عرف

الف) مفهوم لغوی عرف

ب) مفهوم اصطلاحی عرف

ج) نقش عرف در احراز استناد جنایت

مبحث دوم پیشینه استناد

طرح بحث

گفتار اول: پیشینه استناد در فقه

گفتار دوم: پیشینه استناد در حقوق

مبحث سوم) مبانی استناد

گفتار اول) مبانی قر آنی استناد

الف) قتل مظلومانه ،آیه۳۳ سوره اسرا:

ب قتل بدون حق) آیه

سوره ماید:

ج موضوع قصاص) آیه

سوره مایده

د) قتل نعمدی، آیه

سوره نسا:

گفتار دوم) مبانی روایی استناد جنایت

الف) قصد رفتار متعارف کشنده، موثقه ابی العباس و زراره:

ب) تشخیص جنایت عمدی وخطای، صحیحه حلبی:

ج قصد ضرب منجر به موت ) مرسله جمیل بن دراج:

د) ضابطه عمد وخطا صحیحه عبد الرحمان بن الحجاج:

گفتار سوم: مبانی فقهی استناد

الف) مبنای ذهنی ومعنوی، قصد رفتار مجرمانه :

ب) مبنای عینی ومادی، فعل مکرر:

ج) مبنای مختلط، قصد جنایت توام با رفتار غالبا کشنده

گفتار چهارم مبانی حقوقی استتاد

الف) نظریه برابری اسباب

ب) سبب ضروری نتیجه

ج) نظریه شرط متصل به نتیجه

د) نظریه شروط ایستا و پویا:

فصل دوم

معیار، مصادیق وارکان استناد

گفتار اول ) معیار استناد از منظر حقوق

گفتار دوم ) معیار استناد از منظر فقه

الف) صدق عرفی

ب) سرایت جنایت عضو بر نفس

ج) معرضیت رفتار برای استناد جنایت

د) حالت ووضعیت معیار استناد:

ه) بنای عقلا معیار استناد:

ز) معیار استناد درقانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲

مبحث دوم: مصادیق استناد

گفتار اول: استناد مباشرتی و مستقیم

الف) استناد جنایت به مباشر واحد:

ب) استناد به مباشران مقارن و عرضی:

ج) استناد به مباشران طولی وترتبی:

د) معیار استناد در مباشرت طولی

گفتارد وم استناد به سبب و مباشر

گفتار سوم) استناد جنایت به سبب:

الف) تعدد اسباب به شکل عرضی:

۱– الف) نظریه سبب مقدم درتاثیر

۲–الف) نظریه سبب عدوانی

۳– الف) نظریه اشتراک در مسیولیت

۴– الف) نظریه سبب اقوی

گفتار سوم: نقش مجنی علیه در استناد جنایت

گفتار پنجم: استناد در جرایم سلبی وامتناعی

گفتار ششم: استناد به مقتضی یا عدم مانع

گفتار هفتم: استناد در رفتار معنوی

مبحث سوم: ارکان استناد

گفتار اول: رفتار مجرمانه و فعل نا مشروع

گفتار دوم: ضرورت وجود رابطه استنادی

گفتار سوم: استمرار رابطه استنادی

گفتارچهارم: وقوع نتیجه مجرمانه

پیشنهادات

ضرورت مطالعه تطبیقی

پژوهشهای ویژه در موضوع جنایت در فضای مجازی

کلیدواژه ها

• جنایت
• معیار استناد
• فقه و حقوق
• عرف
• بنایی عقلا
• مباشر
• سبب