مقایسه جرم و گناه از نظر حقوقی و فقهی

عنوان	مقایسه جرم و گناه از نظر حقوقی و فقهی
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	امین سمیعی
استاد راهنما	سیدهادی حسینی
استاد مشاور	حیدرعلی جهانبخشی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۱
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

مقایسه جرم و گناه از نظر حقوقی و فقهی عنوان پایان نامه ای است که توسط امین سمیعی، با راهنمایی سیدهادی حسینی و با مشاوره حیدرعلی جهانبخشی در سال ۱۳۹۱ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی دفاع گردید.

چکیده

الف) تمایز میان جرم وگناد به عبارتی بهتر تمایز میان دو حیطه ی اخلاقی (گناه) و اخلاق جنایی (جرم) ب) ساماندهی و تقویت نظام دینی و اجتماعی: با تمایز جرم و گناد می توان در برخی موارد آن جا را تجمیع نمود و سبب اهتمام بیشتر مومنان به قوانین حکومتی و فاسقان به قوانین شرعی شد.۲) روش نمونه گیری افراد، نمونه از نظر تعداد، جنس، و غیره۳) روش پژوهشاین پژوهش از نوع کتابخانه ای بوده و در جمع آوری اطلاعات و داده ها از تحلیل محتوا استفاده شده است.جرم و گناه دو حقیقت متغایر و قابل جمع بر مصادیق خارجی بوده و رابطه ی میان آن ها عموم و خصوص من وجه است. یعنی مصادیق جرم و گناه در برخی موارد با هم مشترک می باشند و در برخی موارد این اشتراک مصداقی وجود ندارد. زمانی که حکومت در راستای سیاست و وفاق اجتماعی اش گناهان شرعی را داخل در حیطه ی جرم انگاری نماید و برای آن ها ماهیت حکومتی نیز فرض نماید، صرفا در این حالت است که یک عمل می تواند دارای هر دو اثر گناه و جرم باشد.

ساختار و فهرست پایان نامه

مقدمه ۱

فصل اول: تعاریف و کلیات ۱۲

 مبحث اول: نگرشی به ماهیت و مفهوم حقوقی جرم ۱۵

گفتار اول: ماهیت حقوقی جرم ۱۵

الف) شناخت فرد ۱۵

ب) شناخت جامعه ۱۷

ج) شناخت قانون ۱۷

گفتار دوم: توصیف ارتباط جرایم با احکام حکومتی و مشروعیت حکومت ۱۹

الف) ارتباط جرم با احکام حکومتی ۱۹

۱– حکم و معانی آن ۱۹

۲– حکم حکومتی ۲۰

ب) مشروعیت حکومت و ارتباط جرم و گناه ۲۲

گفتار سوم: تحلیل تعریف قانونی و ارکان جرم ۲۴

الف) تحلیل تعریف قانونی جرم ۲۴

۱– فعل مخالف نظم اجتماعی ۲۵

۲– فعل مصرح در قانون جزا و توام با کیفر ۲۶

ب) ارکان تشکیل دهنده ی جرم ۲۶

۱– رکن قانونی جرم ۲۷

۲ – رکن مادی جرم ۲۷

۳ – رکن معنوی جرم ۲۷

مبحث دوم: ماهیت جرم و گناه در شریعت اسلامی ۲۸

گفتار اول: ماهیت فقهی جرم ۲۸

الف) جرم در لغت ۲۸

ب) تعریف اصطلاحی عام جرم در فقه ۳۱

ج) جرم و جنایت (مفهوم اصطلاحی خاص جرم) ۳۲

گفتار دوم: ملاک ها و رویکردهای مربوط به جرم در اسلام ۳۳

الف) ملاک های جرم در اسلام ۳۳

۱– مصالح معتبر اسلام ۳۴

۲– اقسام جرم از جهت تعدی به مصالح اسلامی ۳۵

ب)رویکردهای حقوقدانان اسلام به جرم ۳۶

گفتار سوم: ماهیت شرعی گناه ۳۷

الف) تعریف گناه ۳۷

ب) واژه های گناه در قرآن ۳۹

ج) توصیف رابطه ی گناهان با احکام شرعی ۴۲

 فصل دوم: تبیین جرم و گناه ۴۵

مبحث اول: تجانسیا تعارض ماهیت جرم و گناه ۴۸

گفتار اول: تحلیل کیفیات و مبانی جرایم ۴۸

الف) ویژگی های ماهوی جرایم ۴۸

ب) معیارهای تعیین رفتار مجرمانه در قوانین کیفری ۵۰

ج) مبانی و اهداف جعل قوانین کیفری ۵۲

۱– کلی نگری و شخصیت محوری در تعیین جرایم ۵۲

۲– اندیشه ی تدابیر اصلاحییا دفاعی در برخورد با جرایم ۵۳

۳– توجه به نقش جامعه و ذهنیت های افراد آن در ارتکاب جرایم ۵۳

گفتار دوم: تحلیل کیفیات و مبانی تشریع گناهان ۵۴

الف) ویژگی های ماهوی گناهان ۵۴

ب) معیار تعیین گناهان ۵۶

ج) مبانی و اهداف تشریع گناهان ۵۶

گفتار سوم: معیت و اجتماع جرم و گناه ۵۷

مبحث دوم: نسبیت و افتراق جرم و گناه ۶۲

گفتار اول: نسبیت جرم و گناه ۶۲

الف) تساوی جرم و گناه ۶۳

ب) عموم و خصوص مطلقِ جرم و گناه ۶۵

ج) عموم و خصوص من وجهِ جرم و گناه ۶۶

د) تباین جرم و گناه ۶۸

گفتار دوم: افتراق جرم و گناه ۶۸

الف) تفاوت های اساسی جرم و گناه ۶۸

۱ – اختلاف در قلمرو و اهداف ۶۹

۲ – اختلاف در ارکان مشکله ۷۰

۳– اختلاف در ضمانت اجرا و نظام پاسخ گویی ۷۳

ب) سایر تفاوت های جرم و گناه ۷۵

مبحث سوم: بررسی فقهی– حقوقی قاعده ی التعزیر فی کل معصیه ۷۶

گفتار اول: مفهوم شناسی قاعده ۷۶

الف) بررسی لغوی تعزیر ۷۸

ب) بررسی اصطلاحی تعزیر ۷۹

ج) نقاط اختلاف تعزیر با حدود اسلامی ۸۰

د) دایره ی تعزیر یا گناهانی که مشمول تعزیرند ۸۱

گفتار دوم: بررسیادله ی وجوب و عدم وجوب تعزیر بر هر معصیت ۸۲

الف) ادله ی وجوب تعزیر ۸۲

۱– اجماع ۸۲

۲– روایات با مضمون عام ۸۴

۳– الغای خصوصیت از روایات خاص ۸۹

۴– عموم ادله ی امر به معروف و نهی از منکر ۹۳

۵– لزوم حفظ نظام ۹۵

۶ – دلایل و مویدات دیگر ۹۸

ب) ادله یعدم وجوب تعزیر ۱۰۰

گفتار سوم: قلمرو قاعده در کلام برخی از فقها ۱۰۲

الف) قاعده مخصوص کبایر است ۱۰۳

ب) قاعده مخصوص گناهانی است که مرتکب آن با نهی یا توبیخ، آن را

ترک نکند ۱۰۳

ج) قاعده مربوط به گناهانی است که مصلحت در تعزیر آن است ۱۰۳

د) قاعده مخصوص گناهانی است که جعل حد یا کفاره یا قصاص در آن

نشده است ۱۰۴

 فصل سوم: بررسی آثار و انواع جرم و گناه ۱۰۷

مبحث اول: بررسی آثار حقوقی و فقهی جرایم و گناهان ۱۱۰

گفتار اول: آثار حقوقی و فقهی جرایم و گناهان ۱۱۰

الف) آثار حقوقی جرایم ۱۱۰

۱– اعمال کیفر و مجازات ۱۱۰

۲– مقابله ی انحصاری حکومت با جرم ۱۱۲

ب) آثار فقهی گناهان ۱۱۳

۱– اثر تکوینی ۱۱۳

۲ – اثر تشریعی ۱۱۳

گفتار دوم:تسری و اعمال متقابل آثار جرایم و گناهان ۱۱۵

الف) تسری آثار جرایم بر گناهان ۱۱۵

ب) دلایل عدم امکان تسری آثار جرایم بر گناهان ۱۱۶

۱– تعارض توسعه ی اِعمال آثار جرایم نسبت به گناهان با مفهوم حکومت

و حاکمیت ۱۱۶

۲– نقض پیمان ضمنی در حکومت های مردم سالار ۱۱۸

ج) تسری آثار گناهان بر جرایم ۱۱۸

د) دلایل عدم امکان تسری آثار گناهان بر جرایم ۱۱۹

گفتار سوم: ازاله ی آثار جرایم و گناهان ۱۲۰

الف) اسباب ازاله ی آثار جرایم حکومتی ۱۲۱

۱ – فوت محکوم علیه ۱۲۱

۲ – گذشت متضرر از جرم ۱۲۲

۳ – عفو ۱۲۴

۴ – مرور زمان ۱۲۵

۵ – عذرهای معاف کننده ۱۲۵

ب) اسباب ازاله ی آثار گناهان ۱۲۸

۱ – ایمان، عمل صالح و تقوا ۱۲۸

۲ – نماز، زکات، ایمان به پیامبران و یاری آن ها و قرض ۱۳۰

۳ – هجرت، جهاد و شهادت ۱۳۰

۴ – توبه ۱۳۱

۵ – پرهیز از گناهان بزرگ ۱۳۱

۶ – حسنات ۱۳۲

۷ – صدقه ی پنهانی ۱۳۳

۸ – کفارات ۱۳۳

مبحث دوم: انواع جرم و گناه ۱۳۴

گفتار اول:جرم و گناه از حیث مخالفت با اوامر و نواهی

شارع و قانونگذار ۱۳۴

الف) اوامر و نواهی شارع مقدس ۱۳۴

۱ – سابقه ی بحث از امر یا نهی ارشادی و مولوی در میان اصولیون شیعه ۱۳۴

۲ – امر یا نهی ارشادی و مولوی در میان اهل تسنن ۱۳۵

۳ – تعریف امر و نهی مولوی و ارشادی ۱۳۶

ب) اوامر و نواهی قانونگذار ۱۴۰

۱ – امر و نهی تکلیفی ۱۴۰

۲ – امر و نهی تکمیلی ۱۴۱

گفتار دوم: جرم و گناه از حیث ایجاد نوع حق ۱۴۴

الف) حیثیت های چندگانه ی جرایم ۱۴۴

ب) حیثیت های چندگانه ی گناهان ۱۴۷

گفتار سوم: جرم و گناه از حیث تعدی به مصالح خمسه ۱۴۸

الف) جرایم ناشی از تعدی و ستم بر دین ۱۴۹

ب) جرایم ناشی از تعدی بر نفس ۱۵۰

ج) جرایم ناشی از تعدی بر عقل ۱۵۱

د) جرایم ناشی از تعدی بر عرض و ناموس ۱۵۲

ه–) جرایم ناشی از تجاوز بر مال ۱۵۲

گفتار چهارم: جرم و گناه از حیث ضمانت های اجرا ۱۵۳

الف) انواع جرایم از حیث مجازات مقرر در قانون مجازات اسلامی ۱۵۴

۱ – حدود ۱۵۴

۲ – قصاص ۱۵۵

۳ – دیات ۱۵۵

۴ – تعزیرات و مجازات های بازدارنده (تعزیرات شرعی

و حکومتی) ۱۵۶

ب) انواع گناهان از حیث مجازات مقرر شرعی ۱۵۸

۱ – گناهان واجد مجازات معین ۱۵۸

۲ – گناهان واجد کفاره وفاقد مجازات معین ۱۵۹

۳ – گناهان فاقد کفاره و مجازات معین ۱۵۹

 نتیجه گیری ۱۶۴

فهرست منابع ۱۷۹

کلیدواژه ها

• گناه
• احکام فقهی
• قاعده حقوقی
• حکم حکومتی
• حقوق جزا
• جرم
• جرم– گناه–