مقایسه دفاع مشروع و اضطرار در حقوق کیفری ایران و آلمان

عنوان	مقایسه دفاع مشروع و اضطرار در حقوق کیفری ایران و آلمان
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	حسینعلی خمبری
استاد راهنما	عسل عظیمیان
استاد مشاور	غلامرضا عبدلی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۴
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود

مقایسه دفاع مشروع و اضطرار در حقوق کیفری ایران و آلمان عنوان پایان نامه ای است که توسط حسینعلی خمبری، با راهنمایی عسل عظیمیان و با مشاوره غلامرضا عبدلی در سال ۱۳۹۴ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود دفاع گردید.

چکیده

باتوجه به شباهتهای موجود در دو نهاد دفاع مشروع و اضطرار، هر دو از علل موجهه جرم شناخته می شوند و باعث زوال مسیولیت کیفری می گردند. اما در ساختمان و شیرازه این دو نهاد تفاوتهایی وجود دارد. با این توضیح عنوان نوشتار را مقایسه دفاع مشروع و اضطرار در حقوق کیفری ایران و آلمان انتخاب نمودیم. قانون مجازات آلمان نیز این دو نهاد را به عنوان دفاعیات توجیهی به رسمیت شناخته است و طبق شرایطی این دو را باعث سقوط مجازات می داند. موضع حقوق ایران در قبال دفاع مشروع و اضطرار که مبتنی بر فقه امامیه است، به حقوق آلمان نزدیک است. طبق قانون دو کشور در اضطرار یک ضرورت و اجبار وجود دارد که شخص را در حالت غیرعادی قرار می دهد و فرد مضطر ناچارا دست به قانون شکنی می زند و فعلی را مرتکب می شود که طبق قانون جرم است. همچنین در دفاع مشروع نیز شرایطی جمع می شود و فرد در مقابل حمله ای غیرقانونی قرار می گیرد که احتراز از آن ممکن نیست و بنا به یک مصلحت اجتماعی، در مقام دفاع از نفس یا ناموس یا عرض و یا مال خود و دیگری دست به ارتکاب فعل مجرمانه می زند. در این شرایط فرد مضطر و مدافع از مسیولیت کیفری مبرا هستند و همچنین مسیولیت مدنی نیز ندارند.

ساختار و فهرست پایان نامه

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده ۱

مقدمه ۲

الف)بیان مساله: ۲

ب)اهمیت و ضرورت انجام تحقیق ۴

پ)جنبه نوآوری وجدیدبودن تحقیق ۵

ت)اهداف مشخص تحقیق ۷

ث)سوالات تحقیق: ۷

ج)فرضیه های تحقیق ۸

چ) سازماندهی تحقیق ۸

بخش اول : مفاهیم بنیادین اضطرار و دفاع مشروع در حقوق کیفری ایران وآلمان

فصل اول – مفهوم اضطرار و دفاع مشروع در حقوق ایران و آلمان ۱۰

۱–۱– تعریف اضطرار در حقوق ایران وآلمان ۱۰

۱–۱–۱– تعریف اضطرار در حقوق ایران ۱۰

۱–۱–۱–۱– تعریف لغوی اضطرار ۱۰

۱–۱–۱–۲– تعریف اصطلاحی اضطرار ۱۰

۱–۱–۱–۲– بازشناسی اضطراراز اجبار و اکراه ۱۶

۱–۱–۱–۲–۱– اضطرار و اجبار ۱۶

۱–۱–۱–۲–۱– اضطرار و اکراه ۱۹

۱–۱–۲– تعریف اضطرار در حقوق آلمان ۲۱

۲–۱– تعریف دفاع مشروع در حقوق ایران و آلمان ۲۳

۲–۱–۱– تعریف دفاع مشروع در حقوق ایران ۲۳

۲–۱–۲– تعریف دفاع مشروع در حقوق آلمان ۲۵

فصل دوم – پیشینه و سیر تحولات اضطرار و دفاع مشروع ۲۵

۲–۱– پیشینه فقهی اضطرار و دفاع مشروع ۲۵

۲–۱–۱– اضطرار ۲۶

۲–۱–۲– دفاع مشروع ۲۷

۲–۲– پیشینه اضطرار و دفاع مشروع در حقوق عرفی ۲۹

۲–۲–۱– اضطرار و دفاع مشروع در حقوق ایران ۳۰

۲–۲–۱–۱– اضطرار ۳۰

۲–۲–۱–۲– دفاع مشروع ۳۵

۲–۲–۲– اضطرار و دفاع مشروع در حقوق آلمان ۳۷

۲–۲–۲–۱– اضطرار ۳۷

۲–۲–۲–۲– دفاع مشروع ۴۵

بخش دوم : منابع و مبانی اضطرار و دفاع مشروع در حقوق ایران و آلمان

فصل اول – منابع اضطرار و دفاع مشروع ۴۸

۱–۱– منابع اضطرار و دفاع مشروع در حقوق ایران ۴۸

۱–۱–۱– منابع شرعی ۴۸

۱–۱–۱–۱– قرآن مجید ۴۹

۱–۱–۱–۲– روایات ۵۰

۱–۱–۱–۳– عقل ۵۲

۱–۱–۱–۴– اجماع ۵۴

۱–۱–۲– منابع حقوقی ۵۶

۱–۲– منابع اضطرار و دفاع مشروع در حقوق آلمان ۵۷

فصل دوم – مبانی اضطرار و دفاع مشروع ۵۸

۲–۱– مبانی اضطرار ۵۹

۲–۱–۱– نظریه حق طبیعی ۶۱

۲–۱–۲– نظریه تعاون ۶۲

۲–۱–۳– نظریه عدم نفع اجتماعی ۶۳

۲–۱–۴– نظریه اجبار معنوی و روحی ۶۴

۲–۱–۵– ادله فقهی اباحه فعل مجرمانه در حالت اضطرار ۶۵

۲–۱–۵–۱– حدیث رفع ۶۵

۲–۱–۵–۲– قاعده نفی عسر و حرج ۶۶

۲–۱–۵–۳– قاعده لاضرر و لا ضرار ۶۸

۲–۱–۵–۴– قاعده لطف و امتنان بر امت ۶۹

۲–۲– مبانی دفاع مشروع ۷۱

۲–۲–۱– نظریه نقض قرارداد اجتماعی ۷۱

۲–۲–۲– نظریه اجرای حق ۷۲

۲–۲–۳– نظریه تعارض دو حق و نادیده گرفتن حق کم اهمیت ۷۳

۲–۲–۴– نظریه رعایت مصلحت و فایده اجتماعی ۷۴

۲–۲–۵– اختلال در اراده مدافع و اجبار معنوی ۷۴

بخش سوم : شرایط و آثار اضطرار و دفاع مشروع در حقوق کیفری ایران و آلمان

فصل اول – شرایط اضطرار و دفاع مشروع در حقوق ایران و آلمان ۷۷

۱–۱– در حقوق ایران ۷۷

۱–۱– ۱– شرایط اضطرار ۷۷

۱–۱–۱–۱– شرایط خطر موجود ۷۷

۱–۱–۱–۲– شرایط جرم ارتکابی ۸۰

۱–۱–۱–۳– شرایط شخص مضطر ۸۴

۱–۱–۲– شرایط دفاع مشروع ۸۷

۱–۱–۲–۱– شرایط خطر ۸۷

۱–۱–۲–۲– شرایط دفاع ۹۱

۱–۱–۲–۳– اموری که دفاع از آنها جایز است ۹۵

۱–۲– در حقوق آلمان ۱۰۰

۱–۲–۱– شرایط اضطرار ۱۰۰

۱–۲–۲– شرایط دفاع مشروع ۱۰۱

فصل دوم – آثار اضطرار و دفاع مشروع ۱۰۵

۲–۱– اثر اضطرار و دفاع مشروع در ارتباط با جرم و مسیولیت کیفری ۱۰۵

۲–۱–۱– مسیولیت کیفری و علل زوال آن ۱۰۵

۲–۱–۱–۱– عوامل معافیت از مجازات ۱۰۶

۲–۱–۱–۲– عوامل موجهه جرم ۱۰۷

۲–۱–۱–۳– عوامل رافع مسیولیت کیفری ۱۱۰

۲–۱–۱–۴– معاذیر قانونی معاف کننده از مجازات ۱۱۱

۲–۲– تاثیر اضطرار و دفاع مشروع بر مسیولیت کیفری در حقوق ایران و آلمان ۱۱۴

۲–۲–۱– مصادیق جرایم ارتکابی در حالت اضطرار و دفاع مشروع ۱۱۶

۲–۲–۱–۱– جرایم مستوجب حد و قصاص و دیه ۱۱۶

۲–۲–۱–۲– جرایم تعزیری و بازدارنده ۱۲۹

نتیجه و پیشنهادها ۱۳۱

۱– نتیجه ها ۱۳۱

۲– پیشنهادها ۱۳۵

منابع و ماخذ ۱۳۶

چکیده انگلیسی ۱۴۳

کلیدواژه ها

• مسیولیت کیفری
• دفاع مشروع
• ضرورت
• خطر حقیقی
• اضطرار
• علل موجهه جرم
• حقوق جزا
• دفاع مشروع
• اضطرار
• علل موجهه جرم (عذر گناه)
• مسیولیت کیفری
• نظام حقوقی
• ایران
• آلمان