مقایسه شورای حل اختلاف و نهاد میانجیگری در حقوق کیفری ایران

عنوان	مقایسه شورای حل اختلاف و نهاد میانجیگری در حقوق کیفری ایران
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	سید مجتبی مومنی
استاد راهنما	مرتضی رهبرطارمسری
استاد مشاور	جان احمد آقایی سیابیل
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۴۰۲
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر انزلی

مقایسه شورای حل اختلاف و نهاد میانجیگری در حقوق کیفری ایران عنوان پایان نامه ای است که توسط سید مجتبی مومنی، با راهنمایی مرتضی رهبرطارمسری و با مشاوره جان احمد آقایی سیابیل در سال ۱۴۰۲ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر انزلی دفاع گردید.

چکیده

نهاد میانجیگری و حل اختلاف با برنامه های سازش و حبس زدایی از مقوله رهایی از زندان و عدالت هستند که از بدو تاسیس نقش بسیار مهمی در این زمینه ایفا کرده اند. بنابراین حضور این دو نهاد در نظام عدالت کیفری امروز ما یک ضرورت است. ناکافی بودن عدالت به طور عام و نظام کیفری به طور خاص در حل و فصل محاکمات این نیاز را روشن می کند، به طوری که قانونگذاران بر ناکارآمدی عدالت در ایجاد این دو نهاد تاکید کرده اند. از این رو، با تشکیل پرونده های کم اهمیت یا فاقد ماهیت قضایی در محاکم و رسیدگی به این اختلافات و دعاوی از طریق مصالحه و سازش؛ نهاد شورای حل اختلاف به عنوان مرجع رسیدگی کننده در معیت دادسرا و دادگاه ها سعی دارد در راستای رسیدگی به این پرونده ها با در نظر داشتن شیوه های صلح و سازش از طریق میانجیگری و صلاحیت های ترمیمی، قضایی و سازشی در فرآیند کاهش جرایم و پیشگیری از معضلات کنونی به رسیدگی دعاوی مردم توسط خود مردم به شیوه ی شورایی و با مشورت، اتفاق و یا رای اکثریت انجام دهد این در حالی است که شوراهای حل اختلاف از عدالت ترمیمی فاصله زیادی دارند و نمی توان آنرا برنامه های عدالت ترمیمی دانست. اما در خصوص میانجیگری کیفری با توجه به اینکه مقام قضایی باید موافقت بزهکار و بزه دیده را برای ورود به میانجی ببیند، می توان آنرا جلوه ای از عدالت ترمیمی دانست. اگرچه میانجیگری کیفری یکی از اهداف مهم تاسیس شوراهای حل اختلاف بوده است اما هنوز در تحقق این هدف بسیار ناکارآمد و ناموفق بوده است. لذا برای اینکه قوه قضاییه در عدالت ترمیمی موفق شود، باید سیاست قوانین را از حداقل گرایی به حداکثرگرایی ترمیمی تغییر دهد. از این رو، در این تحقیق برآنیم به روش توصیفی–تحلیلی به بررسی جایگاه نهاد میانجیگری کیفری و شورای حل اختلاف با هدف توجه به عملکرد نهادهای میانجیگری و شورای حل اختلاف، به عنوان جلوه موثر و گسترده ی اجرای عدالت ترمیمی در ایران خواهیم پرداخت.

ساختار و فهرست پایان نامه

چکیده

مقدمه

الف: بیان مساله

ب: ضرورت و اهمیت تحقیق

پ: پیشینه تحقیق

ت: سوال های تحقیق

ث: فرضیه های تحقیق

ج: اهداف تحقیق

چ: روش تحقیق

خ: ساختار تحقیق

فصل اول: کلیات تحقیق

۱–۱–مفاهیم

۱–۱–۱–مفهوم شورای حل اختلاف

۱–۱–۱–۱–تعریف لغوی

۱–۱–۱–۲–تعریف اصطلاحی

۱–۱–۲– مفهوم میانجیگری کیفری

۱–۱–۲–۱–تعریف لغوی

۱–۱–۲–۲–تعریف اصطلاحی

۱–۱–۲–۳–انواع میانجیگری کیفری

۱–۱–۲–۳–۱–میانجیگری جامعوی؛ برون سیستمی

۱–۱–۲–۳–۲–میانجیگری جامعوی همراه با نظارت مقام قضایی

۱–۱–۲–۳–۳–میانجیگری قضایی پلیسی؛ درون سیستمی

۱–۲–تاریخچه شورای حل اختلاف و نهاد میانجیگری

۱–۲–۱–سیر تحول شورای حل اختلاف

۱–۲–۱–۱–پیش از انقلاب اسلامی

۱–۲–۱–۲–بعد از انقلاب اسلامی

۱–۲–۲–سیر تحول نهاد میانجیگری

۱–۲–۲–۱–در اسلام

۱–۲–۲–۲–در ایران

۱–۳–اهداف و مبانی نظری تشکیل شورای حل اختلاف و نهاد میانجیگری

۱–۳–۱–اهداف تشکیل شورای حل اختلاف

۱–۳–۲–قضازدایی

۱–۳–۳–تقویت فرهنگ صلح و سازش

۱–۳–۴–تقویت روحیه گذشت به جای انتقام

۱–۳–۵–تقویت فرهنگ گفتگو بجای مرافعه

۱–۳–۶–کاهش مراجعات مردم به محاکم قضایی

۱–۳–۷–توسعه مشارکت مردمی

۱–۳–۲–اهداف میانجیگری کیفری

۱–۳–۲–۱–به رسمیت شناختن جایگاه بزه دیده در نظام عدالت کیفری

۱–۳–۲–۲–تقویت حس مسیولیت پذیری

۱–۳–۲–۳–بازسازی بافت های اجتماعی ناشی از جرم

۱–۳–۲–۴–تراکم زدایی از پرونده های کیفری

۱–۳–۳–مبانی نظری تشکیل شورای حل اختلاف و نهاد میانجیگری

۱–۳–۳–۱–مبانی نظری تشکیل شورای حل اختلاف

۱–۳–۳–۱–۱–مبانی شرعی

۱–۳–۳–۱–۲–مبانی حقوقی

۱–۳–۳–۲–مبانی نظری نهاد میانجیگری کیفری

۱–۳–۳–۲–۱–مبانی شرعی

۱–۳–۳–۲–۲–مبانی جرم شناسی

فصل دوم: تحلیل نهاد شورای حل اختلاف با رویکرد و عملکرد میانجیگرایانه

۲–۱–عملکرد شورای حل اختلاف در کاهش جرم

۲–۱–۱–برقراری صلح و سازش

۲–۱–۲–رسیدگی ترافعی

۲–۱–۳–کاهش جرایم از طریق قضازدایی

۲–۱–۴–کاهش جرم در نحوه ی رسیدگی

۲–۱–۴–۱–کاهش تصدیگری قضایی

۲–۱–۴–۲–توسعه مشارکت مردمی

۲–۱–۴–۳–کاهش پرونده های ورودی به دادگستری

۲–۱–۴–۳–۱–کاستن از وقوع جرم اولیه

۲–۱–۴–۳–۲–آگاهی از قوانین در کاهش موثر جرایم

۲–۱–۴–۳–۳–کاهش جرم از طریق رسیدگی به دعاوی ساده

۲–۲–نقش صلاحیت ترمیمی و قضایی شورای حل اختلاف ۵۰ ۲–۲–۱–مبانی جرم شناختی شورای حل اختلاف

۲–۲–۳–مبانی و اصول راهبردی عدالت ترمیمی

۲–۲–۴–روش های اجرای میانجیگری عدالت ترمیمی

۲–۲–۵–سازش و حل مساله به شیوه ی نشست های خانوادگی

۲–۲–۶–پذیرش فعل ارتکابی توسط بزهکار

۲–۲–۶–۱–صلاحیت قضایی اعضای شورای حل اختلاف

۲–۲–۶–۲–رسیدگی به دعاوی در حیطه ی صلاحیت قضایی

۲–۲–۶–۳–صلاحیت قضایی قاضی شورا

۲–۲–۶–۴–رسیدگی به دعاوی در حیطه ی قاضی شورای حل اختلاف

۲–۳– ارزیابی مزایا، معایب و عملکرد شورای حل اختلاف

۲–۳–۱– مزایا و معایب شورای حل اختلاف

۲–۳–۱–۱– مزایای شورای حل اختلاف در بعد سازشی

۲–۳–۱–۲–معایب شورای حل اختلاف

۲–۳–۲– ارزیابی عملکرد شورا

۲–۳–۲–۱– پذیرش عمل ارتکابی توسط بزهکار

۲–۳–۲–۲–طرح مجدد دعوا

۲–۳–۲–۳–غیر علنی و محرمانه بودن

۲–۳–۲–۴– عدالت ترمیمی در قانون شورای حل اختلاف

فصل سوم:

رویکرد میانجیگری کیفری در نهاد شوراهای حل اختلاف از منظر قانون آیین دادرسی کیفری

۳–۱– شرایط میانجیگری کیفری

۳–۱–۱–شرایط مربوط به جرم

۳–۱–۲–شرایط مربوط به متهم

۳–۱–۳– شرایط مربوط به میانجیگر

۳–۲– فرایند میانجیگری؛ رسیدگی

۳–۲–۱–سبک بودن جرمهای تعزیری ارتکاب یافته

۳–۲–۲–قابل تعلیق بودن جرایم ارتکاب یافته

۳–۲–۳–اختیاری بودن اعطای میانجیگری از سوی مقام قضایی

۳–۲–۴–درخواست بزهکار و پذیرش بزه دیده

۳–۳– اجرای میانجیگری

۳–۳–۱–توسط شورای حل اختلاف

۳–۳–۲– توسط اشخاص حقیقی

۳–۳–۳– توسط اشخاص حقوقی

۳–۴– آثار میانجیگری کیفری

۳–۴–۱– میانجیگری نسبت به جرایم قابل گذشت

۳–۴–۲–میانجیگری نسبت به جرایم غیر قابل گذشت

۳–۴–۳–دلایل لغو تعلیق تعقیب در قرایند میانجیگری کیفری

۳–۴–۴– چالشها و موانع پیش روی میانجیگری کیفری

۳–۵–راهکارهای مستلزم بهبودی و بازنگری در خصوص نهاد میانجیگری

۴–۵–۱–نارساییهای متون و مقررات

۳–۵–۲–ابهام در رویه میانجیگری کیفری

۳–۵–۳–ابهامات قابل طرح در خصوص آینده نهاد میانجیگری

۳–۵–۳–۱–سوالات بدون پاسخ

۳–۵–۳–۲–پاسخ های بی سوال

نتیجهگیری و پیشنهادات

–فهرست منابع

کلیدواژه ها

• شورای حل اختلاف
• صلح و سازش
• میانجیگری کیفری
• کاهش جرم
• عدالت ترمیمی.