مقایسه عوامل رافع مسوولیت کیفری و علل موجهه جرم در حقوق کیفری ایران

عنوان	مقایسه عوامل رافع مسوولیت کیفری و علل موجهه جرم در حقوق کیفری ایران
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	ایران جوریان
استاد راهنما	عادل ساریخانی
استاد مشاور	ابوالفتح خالقی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۸۸
دانشگاه	دانشگاه قم

مقایسه عوامل رافع مسوولیت کیفری و علل موجهه جرم در حقوق کیفری ایران عنوان پایان نامه ای است که توسط ایران جوریان، با راهنمایی عادل ساریخانی و با مشاوره ابوالفتح خالقی در سال ۱۳۸۸ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه قم دفاع گردید.

چکیده

عوامل موجهه جرم علل و اسبابی عینی هستند که با وجود هر کدام از آنها جرمی به وقوع پیوسته و اصولا عمل ارتکابی صورت جرم به خود نمی گیرد؛ که عبارتند از حکم قانون، امر آمر قانونی، اضطرار، دفاع مشروع و رضایت مجنی علیه، که در این حالت شخص مرتکب در مرحله تحقیقاتی از دایره حقوق جزا خارج می شود. علل رافع مسیولیت کیفری موجباتی شخصی و ذهنی هستند که باعث رفع مسیولیت کیفری می شوند؛ بدین معنا که در این حالت جرم واقع می شود، ولی به جهت عدم قابلیت انتساب به مرتکب، مجازات نسبت به مرتکب رفع می شود؛ و عبارتند از صغر، خواب و بیهوشی، جنون، مستی و اشتباه.علل موجهه و رافع از آن دسته عللی هستند که در بطن خود دارای قواعد ویژه ای هستند و مقررات مخصوصی بر آنها حاکم است. صرفنظر از اینکه این دو عامل در صورتیکه توسط دادگاه احراز شوند موجب معافیت از مجازات می شوند. اما از لحاظ قابلیت اعمال اقدامات تامینی و تربیتی، مسیولیت مدنی متهم، دفاع در برابر متهم، قابلیت مجازات شرکاء و معاونین جرم، بار اثبات و آیین دادرسی تفاوتهایی با هم دارند. همچنین بعضی از مصادیق آنها مشتبه بوده و تشخیص آنها از یکدیگر آسان نمی باشد، که در این پایان نامه به آن می پردازیم.

ساختار و فهرست پایان نامه

مقدمه ۱

سیوالات ۲

فرضیات ۲

اهداف تحقیق ۳

سابقه تحقیق ۳

ضرورت تحقیق ۴

شیوه تحقیق ۴

روش نگارش تحقیق ۴

فصل اول – کلیات ۵

مبحث اول – تعاریف ۵

گفتار اول – تعاریف لغوی ۵

الف – معانی علت ۵

ب – معانی رافع ۶

ج – معانی توجیه ۷

د – معانی مسیولیت ۷

گفتار دوم – تعاریف اصطلاحی ۸

الف – معانی علت ۸

ب – معانی رافع ۹

ج – معانی توجیه ۱۰

د – معانی مسیولیت کیفری ۱۰

گفتار سوم – تعریف علل موجهه جرم و مصادیق آن ۱۱

۱ – حکم قانون و امر آمر قانونی ۱۱

۲ – اضطرار ۱۲

۳ – دفاع مشروع ۱۳

۴ – رضایت مجنی علیه ۱۳

تعریف عوامل رافع مسیولیت کیفری و مصادیق آن ۱۴

۱ – صغر ۱۴

۲ – جنون ۱۴

۳ – مستی ۱۵

۴ – خواب و بیهوشی ۱۶

۵ – اشتباه ۱۶

مبحث دوم – تاریخچه و مبانی ۱۷

گفتار اول – پیشینه تاریخی علل موجهه و عوامل رافع مسیولیت کیفری ۱۷

بند اول – پیشینه تاریخی علل موجهه جرم ۱۷

بند دوم – پیشینه تاریخی عوامل رافع مسیولیت کیفری ۲۴

الف – مسیولیت کیفری و علل ارتفاع آن در دوران باستان ۲۴

ب – مسیولیت کیفری و رفع آن در ادیان الهی ۲۷

۱ – آیین یهود ۲۷

۲ – آیین مسیح ۲۷

۳ – آیین اسلام ۳۰

ج – مسیولیت کیفری در دوران معاصر ۳۱

گفتار دوم – مبانی ۳۳

بند اول – مبانی فقهی و حقوقی علل موجهه جرم ۳۳

الف – مبانی فقهی علل موجهه جرم ۳۳

۱ – آیات کتاب ۳۳

۲ – احادیث و روایات ۳۴

الف – حدیث رفع ۳۴

ب – حدیثی از موسی‎بن جعفر (ع) ۳۶

ج – روایت نبوی ۳۶

د – حدیثی از امیرالمومنین(ع) ۳۶

۳ – عقل ۳۶

بند دوم – مبانی حقوقی علل موجهه جرم ۳۷

۱ – فقدان اراده آزاد ۳۷

۲ – فقدان نیت مجرمانه ۳۷

۳ – عفو ۳۸

۴ – بینش عینی ۳۸

مبانی علل رافع مسیولیت کیفری ۳۸

بند اول – مبانی فقهی علل رافع مسیولیت کیفری ۳۸

۱ – ادله عسر و حرج ۳۸

۲ – حکم عقل و بنای عقلا ۳۸

بند دوم – مبانی حقوقی علل رافع مسیولیت کیفری ۳۸

۱ – فقدان عنصر روانی(عدم قصد و رضا) ۳۸

۲ – عوامل ذهنی و عینی ۳۹

فصل دوم – مقایسه عوامل موجهه و علل رافع مسیولیت کیفری و بررسی مصادیق مشتبه ۴۰

مبحث اول – مقایسه عوامل موجهه جرم و علل رافع ۴۰

گفتار اول – ماهیت عوامل موجهه و علل رافع ۴۰

جهات اشتراک عوامل موجهه جرم و علل رافع مسیولیت کیفری ۴۳

جهات افتراق عوامل موجهه جرم و علل رافع مسیولیت کیفری ۴۳

مبحث دوم – بررسی مصادیق مشتبه ۴۹

گفتار اول – اضطرار ۴۹

نتیجه بحث ۶۱

گفتار دوم – کودکی ۶۲

۱ – زنای با محارم و زنای زن محصنه با نابالغ ۶۲

۲ – لواط ۶۲

۳ – تفخیذ ۶۳

۴ – مساحقه ۶۳

۵ – تقبیل و مضاجعه ۶۳

نتیجه بحث ۶۴

گفتار سوم – جنون ۶۴

گفتار چهارم – اشتباه ۶۸

بند اول – اشتباه حکمی ۶۸

بند دوم – اشتباه موضوعی ۷۱

۱ – اشتباه موضوعی در جرایم عمدی ۷۲

۲ – اشتباه موضوعی در جرایم غیر عمدی ۷۲

نتیجه بحث ۷۲

فصل سوم – آثار علل موجهه و عوامل رافع مسیولیت کیفری ۷۴

مبحث اول – اجرای اقدامات تامینی و تربیتی ۷۴

مبحث دوم – مسیولیت شرکاء و معاونین ۷۵

۱ – تحریک ۷۷

۲ – ترغیب ۷۸

۳ – تهدید ۷۹

۴ – تطمیع ۷۹

۵ – دسیسه و فریب و نیرنگ ۷۹

۶ – تهیه وسایل ارتکاب جرم ۸۰

۷ – ارایه طریق ارتکاب جرم ۸۱

۸ – تسهیل وقوع جرم ۸۲

۹ – اخفاء ۸۳

مبحث سوم – آثار علل موجهه جرم و علل رافع مسیولیت کیفری از لحاظ مسیولیت مدنی ۸۴

آثار دفاع مشروع بر روی مسیولیت جزایی و مدنی ۸۴

مسیولیت مدنی اجرا کننده امر آمر قانونی ۸۵

مسیولیت مدنی مرتکب جرم ضروری ۸۵

مسیولیت مدنی ناشی از رضایت مجنی علیه ۸۵

مسیولیت مدنی اطفال ۸۶

مسیولیت مدنی مجنون ۸۶

مسیولیت مدنی در زمینه اجبار ۸۷

مسیولیت مدنی در زمینه علل نسبی رافع مسیولیت ۸۷

مبحث چهارم: بار اثبات دعوی و آیین دادرسی ۸۷

نتیجه گیری ۹۱

منابع و مآخذ ۹۲

کلیدواژه ها

• جرم
• ایران
• اجرای قانون
• مسیولیت کیفری
• حقوق جزا
• علل موجهه
• اعسار
• جنون
• ارتکاب (جرم)
• لواط
• جرم
• مجرم
• توجیه
• مجازات