مناسبات متقابل حقوق بین الملل بشردوستانه و حقوق بین الملل کیفری
 | |
| عنوان | مناسبات متقابل حقوق بین الملل بشردوستانه و حقوق بین الملل کیفری |
|---|---|
| رشته | حقوق بین الملل عمومی |
| دانشجو | میثم نوروزی |
| استاد راهنما | بهزاد رضوی فرد |
| استاد مشاور | علی آزمایش، همایون حبیبی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۳۹۸ |
| دانشگاه | دانشگاه علامه طباطبایی |
مناسبات متقابل حقوق بین الملل بشردوستانه و حقوق بین الملل کیفری عنوان رساله ای است که توسط میثم نوروزی، با راهنمایی بهزاد رضوی فرد و با مشاوره علی آزمایش و همایون حبیبی در سال ۱۳۹۸ و در مقطع دکتری دانشگاه علامه طباطبایی دفاع گردید.
چکیده
حقوق بشردوستانه و حقوق بین الملل کیفری دو نظام حقوقی به هم پیوسته و مکمل یکدیگرند؛ هر دو نظام حقوقی در ابعاد شکلی و ماهوی دارای همبستگی و پیوستگی متقابل و مکمل یکدیگر هستند. این دو نظام حقوقی به موازات یکدیگر چرخه ای از تاریخ و تحولات گوناگون را سپری، و تمرکز دو نظام حقوقی بر حمایت از انسان و کرامت انسانی استوار است؛ به گفته ای کرامت انسانی حلقه ی اشتراک دو نظام حقوقی است، و این دو نظام حقوقی سبب رشد و توسعه ی یکدیگر می شوند. حقوق بین الملل کیفری ضامن اجرای مقررات حقوق بشر و قواعد حقوق بشردوستانه است. همچنین، نقش آن بر توسعه ی حقوق بشردوستانه ازآن جهت است که منجر به توسعه، پالایش، و ابهام زدایی از حقوق بشردوستانه، و سبب تفسیر حجم قابل توجهی از قواعد ماهوی حقوق بشردوستانه شده است؛ ولی حوزه ی حقوق بشردوستانه مهیاکننده و تامین کننده ی بنیادی برخی مسایل ماهوی حقوق بین الملل کیفری درباره جرایم جنگی است. مقوله ی جرایم جنگی و مصادیق آن نخست در حقوق بشردوستانه تعریف، و سپس در حقوق بین الملل کیفری مورد تصریح و جرم انگاری جهت تضمین موثر قرارگرفته است. از طرفی، حقوق بین الملل کیفری بیش تر نیازمند حوزه ی حقوق بشردوستانه است؛ یعنی اساسنامه های محاکمِ کیفری بین المللی به کنوانسیون های بشردوستانه نیاز دارند، و یکدیگر را تغذیه و تقویت می کنند. مناسباتِ میان حقوق بشردوستانه و حقوق بین الملل کیفری عموم و خصوص مِن وجه است، بدین روال که قواعد حقوق بین الملل کیفری ضامن اجرای برخی از قواعد حقوق بشردوستانه است، گرچه حقوق بشردوستانه قواعد دیگری هم دارد که در حوزه ی حقوق بین الملل کیفری قرار نمی گیرند. بنابراین، قلمرو حقوق بشردوستانه گسترده تر و دربرگیرنده قواعدی است که نقض شدید مهم ترین آن ها پای حقوق بین الملل کیفری را به میان می کشد. دست یافته پژوهش حاضر ازاین قرار است که حقوق بشردوستانه و حقوق بین الملل کیفری بیشتر رابطه ی همکنشی دارند تا تزاحم یا رودرویی، ضمانت اجرای کیفری بین المللی بخشی از نظام اجرایی حقوق بشردوستانه است و بخش ماهوی بزرگی از حقوق بین الملل کیفری، وابسته به قواعد حقوق بشردوستانه می باشد. در این راستا، هر دو نظام حقوقی دارای ابعاد اشتراک و افتراق از حیث مسایلِ شکلی و ماهوی، و دارای تعاملات و چالش هایی هستند که همه ی این ابعاد اشتراک، افتراق و تعاملات و چالش ها در یافته های پژوهش حاضر، سبب توسعه و تحولِ دو نظام حقوقی گردیده، و در پایان دست آویز چشم انداز توسعه و تحولِ دو نظام از سوی دیگر نهادهای ملل متحد و سازمان های غیردولتی، در حمایت از غیر نظامیان اعم از انسانی و غیر انسانی، و قربانیان در جنگ به طور مستقیم و غیر مستقیم شده است.
ساختار و فهرست رساله
عنوان فهرست تفصیلی مطالب صفحه مقدمه ۱۱ الف): بیان مسیله ۱۶ ب): پرسش اصلی پژوهش ۱۸ پ): پرسش های فرعی پژوهش ۱۹ ت): فرضیه اصلی پژوهش ۱۹ ث): فرضیه های فرعی پژوهش ۱۹ ج): متغیرهای پژوهش ۱۹ چ): اهداف پژوهش ۲۰ ح): بیان ضرورت انجام پژوهش ۲۰ خ): چگونگی انتخاب موضوع ۲۰ د): نوآوری پژوهش ۲۱ ذ): شیوه ی پژوهش و محدودیت های آن
ر): پیشینه ی پژوهش ۲۱ ز): سازمان دهی پژوهش
فصل مقدماتی: مفاهیم عمومی و کلیات ۲۴ مبحث نخست: واژه شناسی و تحلیل مفاهیم
گفتار نخست: حقوق جنگ؛ مخاصمات مسلحانه یا حقوق بشردوستانه
گفتار دوم: حقوق بین الملل کیفری و تعابیر گوناگون
مبحث دوم: سیر توسعه و تحول تاریخی
گفتار نخست: تاریخچه ی توسعه و تحول حقوق بین الملل بشردوستانه
گفتار دوم: تاریخچه ی توسعه و تحول حقوق بین الملل کیفری ۴۳ مبحث سوم: مبانی و کرامت انسانی ۴۸ گفتار نخست: مبانی حقوق بین الملل بشردوستانه و حقوق بشر ۴۸ گفتار دوم: مبانی حقوق کیفری بین المللی و حقوق بین الملل کیفری
گفتار سوم: کرامت انسانی: حلقه ی اشتراک در دو نظام حقوقی ۵۱ بند نخست: کرامت انسانی در اسناد بین المللی
بند دوم: کرامت انسانی در رویه ی قضایی بین المللی ۵۳ بخش نخست: ابعاد اشتراک و افتراق در توسعه و تحول حقوق بشردوستانه و حقوق بین الملل کیفری ۵۶ فصل نخست: ابعاد اشتراک و افتراق در حوزه ی قواعد شکلی ۵۷ مبحث نخست: موازین حقوق معاهدات ۵۷ گفتار نخست: حق شرط ۵۸ گفتار دوم: حق فسخ ۶۰ گفتار سوم: تعلیق اجراء
گفتار چهارم: نقض اساسی ۶۲ گفتار پنجم: جانشینی کشورها ۶۵ مبحث دوم: صلاحیت جهانی ۶۶ گفتار نخست: صلاحیت جهانی در ابعاد داخلی ۶۶ گفتار دوم: صلاحیت جهانی در ابعاد بین المللی ۷۰ گفتار سوم: صلاحیت جهانیِ برخی جرایم مشترک در دو حوزه حقوقی ۷۳ مبحث سوم:آیین ضمانت اجراء ۷۹ گفتار نخست: ضمانت اجراء در عرصه ی حقوق داخلی و بین المللی ۷۹ بند نخست: ضمانت اجراء در عرصه ی حقوق داخلی ۷۹ الف: رابطه ی حقوق کیفری با حقوق اساسی
ب: رابطه ی حقوق کیفری با حقوق اداری
پ: رابطه ی حقوق کیفری با حقوق مدنی
ت: رابطه ی حقوق کیفری با حقوق تجارت
بند دوم: ضمانت اجراء در عرصه ی حقوق بین الملل
الف: رابطه ی حقوق کیفری با حقوق بین الملل عمومی
ب: ضمانت اجراء در حقوق بین الملل عمومی ۸۵ گفتار دوم: ضمانت اجراء در حقوق بشردوستانه ۸۷ بند نخست: ضمانت اجرای کیفری و مدنی
بند دوم: ضمانت اجراء از طریق سازمان ملل متحد و سایر سازمان های بین المللی ۹۰ الف: مبنای صلاحیت سازمان ملل متحد
ب: نقش ارکان سازمان ملل متحد ۹۴ ۱– مجمع عمومی: ۹۴ ۲– شورای امنیت: ۹۵ ۳– دبیر کل: ۹۷ ۴– دیوان بین المللی دادگستری: ۹۸ پ: ضمانت اجراء از طریق سایر سازمان های بین المللی ۱۰۰ بند سوم: ضمانت اجراء از طریق حقوق بین الملل کیفری ۱۰۲ الف: نقش محاکم داخلی ۱۰۲ ب: نقش محاکم بین المللی
پ: مزایا و نواقصِ اجرای حقوق بشردوستانه از طریق حقوق بین الملل کیفری ۱۰۹ فصل دوم: ابعاد اشتراک و افتراق در حوزه ی قواعد ماهوی
مبحث نخست: همبستگی و پیوستگی ۱۱۴ گفتار نخست: قلمرو موضوعی و منابع ۱۱۴ بند نخست: قلمرو موضوعی هر دو نظام حقوقی ۱۱۴ بند دوم: منابع هر دو نظام حقوقی ۱۱۵ الف: حقوق بشردوستانه ۱۱۵ ۱– معاهدات ۱۱۵ ۲– عرف ۱۱۵ الف: تکامل حقوق عرفی معاهدات چهارگانه ۱۱۹ ب: دلایل لزوم حقوق بین الملل بشردوستانه عرفی ۱۲۲ پ: شرط مارتنس: عرف مسلم ۱۲۲ ۳– قانون گذاری و حقوق داخلی ۱۲۴ ۴– تصمیمات یا رویه ی قضایی ۱۲۴ ۵– آثار نویسندگان ۱۲۵ ب: حقوق بین الملل کیفری ۱۲۶ ۱– منابع اصلی ۱۲۶ ۲– منابع فرعی ۱۲۷ الف: رویه ی قضایی ۱۲۸ ب: اخلاق ۱۲۸ گفتار دوم: قلمرو اجرای قواعد ۱۳۰ گفتار سوم: جرایم بین المللی مشترک ۱۳۰ مبحث دوم: مسیولیت بین المللی ۱۳۵ گفتار نخست: مسیولیت کیفری بین المللی ۱۳۵ بند نخست: مسیولیت کیفری دولت ها ۱۳۶ بند دوم: مسیولیت بین المللی کیفری افراد ۱۳۷ الف: مسیولیت کیفری فردی، نقطه ی تمایز و رابط دو نظام ۱۴۱ ب: مسیولیت کیفری فردی در چارچوب حقوق بشردوستانه: منازعات مسلحانه داخلی
پ: مسیولیت کیفری فردی در چارچوب حقوق بشردوستانه: منازعات مسلحانه بین المللی
گفتار دوم: مقررات مسیولیت کیفری بین المللی در دو نظام حقوقی ۱۴۷ بند نخست: حقوق بین الملل بشردوستانه ۱۴۷ بند دوم: حقوق بین الملل کیفری ۱۵۰ مبحث سوم: تعهدات عام الشمول و قواعد آمره ۱۵۶ گفتار نخست: قواعد آمره و تعهدات عام الشمول در رعایت قواعد بشردوستانه ۱۵۷ گفتار دوم: ماده
منشورملل متحد و حقوق بشردوستانه ۱۶۰ گفتار سوم:جرایم بین المللی دارای وصف تعهدات عام الشمول و قواعد آمره در دو نظام حقوقی ۱۶۸ بخش دوم : تعاملات و چالش ها در توسعه و تحول حقوق بشردوستانه و حقوق بین الملل کیفری ۱۷۲ فصل نخست: تعاملات و چالش ها ۱۷۴ مبحث نخست: تعامل با موازین حقوق بشر
گفتار نخست: حقوق بین الملل بشردوستانه و حقوق بشر ۱۷۴ گفتار دوم: حقوق بین الملل کیفری و حقوق بشر ۱۸۱ مبحث دوم: تعاملات حقوق بین الملل بشردوستانه و حقوق بین الملل کیفری ۱۸۷ گفتار نخست: نقش حقوق بین الملل بشردوستانه درتوسعه ی حقوق بین الملل کیفری ۱۹۱ بند نخست: دادگاه های بین المللی کیفری ۱۹۱ بند دوم: دیوان بین المللی کیفری ۱۹۴ بند سوم: ماده ی سوم مشترک ۱۹۶ گفتاردوم: نقش حقوق بین الملل کیفری در توسعه ی حقوق بین الملل بشردوستانه ۱۹۹ بند نخست: توسعه ی حقوق مخاصمات مسلحانه ی غیر بین المللی ۲۰۰ بند دوم: توسعه ی حقوق بشردوستانه ی عرفی ۲۰۱ بند سوم: رویه و اساسنامه ی دادگاه های بین المللی کیفری
الف: رویه و اساسنامه ی دادگاه یوگسلاوی سابق ۲۰۶ ب: اساسنامه ی دادگاه رواندا ۲۱۰ پ: اساسنامه ی دادگاه سیرالیون ۲۱۰ ت: اساسنامه ی دیوان بین المللی کیفری ۲۱۱ مبحث سوم: چالش های حقوق بشردوستانه و حقوق بین الملل کیفری ۲۱۳ گفتار نخست: چالش های حقوق بین الملل بشردوستانه ۲۱۳ بند نخست: چالش های نظری (تیوریک)
بند دوم: چالش های عملی ۲۱۵ گفتار دوم: چالش های حقوق بین الملل کیفری ۲۲۱ بند نخست: چالش های نظری (تیوریک) ۲۲۱ بند دوم: چالش های عملی ۲۲۲ فصل دوم: حمایت از غیرنظامیان و قربانیانِ در جنگ: در چشم انداز توسعه و تحول دو نظام حقوقی ۲۲۴ مبحث نخست: توسعه و تحول دو نظام حقوقی در حمایت از غیرنظامیان ۲۲۴ گفتار نخست: نقش ارکان ملل متحد در توسه و تحول حقوق بشردوستانه در حمایت از غیر نظامیان ۲۲۴ بند نخست: سازمان ملل متحد ۲۲۴ الف: از سال ۱۹۴۵ تا ۱۹۶۸
کلیدواژه ها
- جرایم جنگی
- حقوق جنگ
- حقوق مخاصمات مسلحانه
- حقوق بشردوستانه
- حقوق بشر
- حقوق بین الملل کیفری
- دیوان بین المللی کیفری