نحوه رسیدگی به جرایم اطفال بزهکار و سیر تحولات آن در حقوق کیفری ایران و اسناد بین المللی

عنوان	نحوه رسیدگی به جرایم اطفال بزهکار و سیر تحولات آن در حقوق کیفری ایران و اسناد بین المللی
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	سمیه مرادقلی
استاد راهنما	ابوالفتح خالقی
استاد مشاور	سیدرضا میری
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۴
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

نحوه رسیدگی به جرایم اطفال بزهکار و سیر تحولات آن در حقوق کیفری ایران و اسناد بین المللی عنوان پایان نامه ای است که توسط سمیه مرادقلی، با راهنمایی ابوالفتح خالقی و با مشاوره سیدرضا میری در سال ۱۳۹۴ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی دفاع گردید.

چکیده

گروه های آسیب پذیر از جمله کودکان و نوجوانان به دلیل شرایط خاصشان نیازمند حمایت ویژه اند.حمایت از آنها از طریق اتخاذ سیاست افتراقی صورت می گیرد. سیاست افتراقی در قوانین داخلی به صورت جرم انگاری خاص در حوزه اطفال و آیین و تشکیلات رسیدگی خاص صورت می پذیرد.در اسناد بین المللی نیز توجه ویژه ای نسبت به دادرسی و تشکیلات رسیدگی به جرایم اطفال از طریق پیش بینی و رعایت اصول خاص جهت تحقق دادرسی عادلانه و منصفانه شده است. دادرسی کیفری ویژه اطفال که از بدو تماس کودک و نوجوان با مقامات انتظامی و قضایی، به لحاظ ارتکاب اعمال مغایر با قانون جزا، تا خاتمه رسیدگی به اتهام او جریان دارد، از حیث ضرورت تامین هدف والای انسانی اصلاح و تربیت و پیشگیری از وقوع جرم ا یشان، واجد اهمیت فراوان است.شیوه دادرسی اطفال و نوجوانان دارای وجوه افتراق متعددی با شیوه دادرسی بزرگسالان می باشد. از جمله این که پلیس و قضاتی که منحصرا یا غالبا در دادرسی اطفال فعالیت دارند، باید از طریق ایجاد دوره های آموزشی با علوم مختلفی از قبیل روان شناسی کودک، مددکاری اجتماعی و جرم شناسی آشنایی کاملی داشته باشند. دادرسی باید کاملا غیرعلنی و با حفظ حریم اطفال انجام گیرد. تشکیل پرونده شخصیت که حاوی اظهار نظر متخصصان مختلف علوم پزشکی، روان شناسی، مددکاری و جرم شناسی است، در کنار پرونده کیفری به منظور اتخاذ واکنش مناسب با شخیصت و منش طفل یا نوجوان ضرورت دارد.پژوهش پیش رو سعی دارد که به نحوه رسیدگی به جرایم اطفال در حقوق کیفری ایران و سیر تحولات آن در اسناد بین المللی بپردازد.

ساختار و فهرست پایان نامه

مقدمه ۱

بیان مسیله(تبیین موضوع) ۱

ضرورت و اهمیت تحقیق ۲

اهداف پژوهش ۳

پیشینه تحقیق ۳

سوالات پژوهش ۳

فرضیات تحقیق ۳

روش تحقیق ۴

ساماندهی پژوهش (نحوه نگارش) ۴

فصل اول: پاسخ های حقوق کیفری به کودکان ونوجوانان متهم در مرحله ی پیش دادرسی ۴

الف)شیوه انتخاب و شرایط خاص قضات اطفال ۵

ب) ضرورت تشکیل پرونده شخصی ۶

مبحث یکم :پاسخ های تضمین کننده حضور کودکان ونوجوانان متهم ۶

گفتار اول: معیارهای ناظر به پاسخ های تضمین کننده ۷

معیارهای حقوقی ۷

۱–معیارهای حقوقی–بشری ۹

۲– معیارهای حقوقی – کیفری ۹

۱–۲ قضایی بودن تصمیم ۹

۲–۲ تصمیم گیری بر پایه دلایل ۱۱

۲–۳ آگاه سازی کودکان و نوجوانان متهم از اتهام ۱۱

گفتار دوم: گونه های پاسخ های تضمین کننده ۱۳

۱–سپردن کودکان ونوجوانان متهم ۱۳

۲ قرار کفالت ۱۴

۳ قرار وثیقه ۱۶

ب)پاسخ های سالب آزادی تضمین کننده ۱۷

۳ چگونگی اجرای پاسخ های سالب آزادی تضمین کننده ۱۸

۱–۳ سپری شدن فرآیند اعتراض ۱۸

۲–۲ جداسازی کودکان و نوجوانان متهم ۱۹

مبحث دوم: پاسخ های تعیین کننده سرنوشت کودکان و نوجوانان متهم ۲۲

گفتار یکم: پاسخ های توافقی به کودکان و نوجوانان متهم ۲۳

الف) بایگانی کردن پرونده کیفری ۲۳

۱ چگونگی صدور قرار بایگانی کردن پرونده کیفری ۲۵

۱–۱ تعزیری بودن جرم ارتکاب یافته ۲۵

۲–۱ نبود شاکی – بزه دیده یا گذشت وی ۲۵

۳–۱ نداشتن پیشینه کیفری موثر ۲۵

۴–۱ آگاه سازی کودکان و نوجوانان متهم از اتهام ۲۵

۵–۱ به مصلحت بودن ۲۵

۲ سرانجام قرار بایگانی کردن پرونده کیفری ۲۵

۱–۲ کنارگذاری تعقیب ۲۵

۲–۲ اعتراض پذیر بودن ۲۵

ب)تعویق تعقیب دعوای کیفری ۲۵

چگونگی صدور قرار تعویق تعقیب دعوای کیفری ۲۶

۱–۱ تعویق پذیر بودن جرم ارتکاب یافته ۲۶

۲–۱موافقت بزه دیدگان ۲۶

۲ سرانجام قرار تعویق تعقیب دعوای کیفری ۲۶

پ) تعلیق تعقیب دعوای کیفری ۲۷

چگونگی صدور قرار تعلیق تعقیب دعوای کیفری ۲۹

۱–۱ تعلیق پذیر بودن جرم ارتکاب یافته ۲۹

۲–۱ نداشتن پیشینه کیفری موثر ۲۹

۳–۱ موافقت کودکان و نوجوانان متهم ۲۹

۴–۱ توجه به خواسته های بزه دیدگان ۲۹

۵–۱ پذیرش دستورهای قضایی ۲۹

۲ سرانجام قرار –تعلیق تعقیب دعوای کیفری ۲۹

۱–۲ کنارگذاری تعقیب ۲۹

۲–۲ اعتراض پذیربودن ۲۹

۳–۲ مراقبتی بودن ۲۹

۴–۲ ضمانت اجراء دار بودن ۲۹

گفتار دوم: پاسخ هایی ترمیمی ناظر به کودکان و نوجوانان متهم ۳۰

الف) ترک تعقیب دعوای کیفری ۳۰

۱ چگونگی صدور قرار ترک دعوای کیفری ۳۱

۱–۱ خصوصی بودن جرم ارتکاب یافته ۳۱

۲–۱ درخواست شاکیان– بزه دیدگان ۳۱

۲ سرانجام قرار ترک تعقیب دعوای کیفری۴۱

۱–۲ ترک شدن تعقیب ۳۱

۲–۲ برگشت پذیر بودن ۳۱

۳–۲ اعتراض ناپذیر بودن ۳۱

ب) میانجی گری کیفری ۳۲

۱ چگونگی رسیدگی از رهگذر میانجی گری کیفری ۳۳

۱–۱ سبک بودن جرم های ارتکاب یافته ۳۳

۲–۱ تعلیق پذیر بودن جرم های ارتکاب یافته ۳۳

۳–۱ اختیاری بودن میانجی گری کیفری ۳۳

۲ سرانجام میانجی گری کیفری ۳۳

۱–۲ کنار گذاری تعقیب ۳۴

۲–۲ مهلت دار بودن ۳۴

بخش دوم: پاسخ های حقوق کیفری به کودکان و نوجوانان بزه کار در مرحله دادرسی ۳۴

الف)غیر علنی بودن تحقیقات و دادرسی

ب)حضوری بودن رای

پ)قابلیت تجدید نظر تصمیمات در مراجع عالی قضایی و صادر کننده رای

مبحث یکم: پاسخ های غیر سالب آزادی حقوق کیفری به کودکان و نوجوانان بزه کار ۳۶

گفتار یکم:پاسخ های رهایی ساز حقوق کیفری به کودکان و نوجوانان بزه کار ۳۷

الف)پاسخ های رهایی ساز درمرحله پیش ازصدور حکم ۳۷

۱ تعویق پذیر بودن جرم ارتکاب یافته ۳۷

۲ اصلاح پذیر بودن نوجوانان بزه کار ۳۷

۳ ترمیم زیان های وارد شده ۳۷

۴ نداشتن پیشینه کیفری موثر ۳۷

۵ وجود جهات کاهنده پاسخ ها ۳۷

ب)پاسخ های رهایی ساز در مرحله صدور حکم ۳۸

۱ تخفیف پاسخ ها ۳۸

۱–۱ تخفیف پذیر بودن جرم ارتکاب یافته ۳۸

۲–۱ وجود جهات کاهنده پاسخ ها ۳۸

۲ تعلیق اجرای پاسخ ها ۳۹

۱–۲ تعلیق پذیر بودن جرم ارتکاب یافته ۳۹

۲–۲ نداشتن پیشینه کیفری موثر ۳۹

۳–۲ شایسته ارفاق بودن ۳۹

گفتار دوم :پاسخ های ماندگارسازحقوق کیفری به کودکان و نوجوانان بزه کار ۳۹

الف)پاسخ های ماندگارساز بازپرورانه ۴۰

۱ نصیحت قضایی ۴۰

۲ اخطار و یادآوری قضایی ۴۱

۳ گرفتن تعهد نوشتاری ۴۲

۴ سپردن کودکان و نوجوانان بزه کار ۴۳

۱–۴ سپردن به خانواده پدری – مادری ۴۳

۲–۴ سپردن به اشخاص داوطلب ۴۳

۵ انجام خدمات عمومی رایگان ۴۳

۱–۵ شرایط فراگیر بکارگیری خدمات عمومی رایگان ۴۴

۲–۵ شرایط ویژه بکارگیری خمات عمومی رایگان ۴۶

ب)پاسخ های ماندگار ساز نابازپرورانه ۴۷

۱ پاسخ های سزا گرایانه ۴۷

۱–۱ تنبیه بدنی ۴۸

۲–۱ تازیانه ۴۸

۲ پاسخ های توان گیرانه ۴۹

۳ پاسخ های بازدارنده ۵۰

مبحث دوم :پاسخ های سالب آزادی حقوق کیفری به کودکان و نوجوانان بزه کار ۵۱

گفتار یکم: پاسخ های نویافته سالب آزادی کودکان و نوجوانان بزه کار ۵۱

الف)سلب آزادی کودکان و نوجوانان بزه کار در پایان هفته ۵۱

ب)سلب آزادی نوجوانان بزه کار درمنزل ۵۲

پ)سلب نیمه وقت آزادی کودکان ونوجوانان بزه کار ۵۲

گفتار دوم :پاسخ های سنتی سالب آزادی کودکان و نوجوانان بزه کار ۵۳

الف)ساختارکانون اصلاح و تربیت ۵۵

ب) کارگزاران کانون اصلاح و تربیت ۵۶

۱–کارگزاران مدیریتی – اداری ۵۶

۲–کارگزاران آموزشی–تربیتی ۵۶

۳–کارگزاران مددکاری–اجتماعی ۵۶

۴ –کارگزاران بهداشتی–درمانی ۵۷

۵ –کارگزاران مراقبتی–انتظامی ۵۷

پ)ترتیبات اجرای پاسخ های سنتی سالب آزادی ۵۷

۱– شناخت شخصیت کودکان و نوجوانان بزهکار ۵۷

۲–دسته بندی کودکان و نوجوانان بزه کار ۵۸

یکم: بازپروری فرهنگی–اجتماعی ۵۸

دوم: بازپروری مالی–اقتصادی ۵۸

سوم: بازپروری پزشکی–روان پزشکی ۵۹

ب)چگونگی تعدیل پاسخ های سنتی سالب آزادی ۵۹

۱ کاهش مدت سلب آزادی ۵۹

۱–۱ چگونگی کاهش دادن مدت سلب آزادی ۶۰

۱–۱–۱ سپری شدن مدت یک پنجم مدت سلب آزادی ۶۰

۲–۱–۱ داشتن ظرفیت های بازپرورانه ۶۰

۲–۱ سرانجام کاهش مدت سلب آزادی ۶۱

۲ آزادی مشروط ۶۱

۱–۲ چگونگی آزادی مشروط ۶۱

۱–۱–۲ تعزیری بودن جرم ارتکاب یافته ۶۱

۲–۱–۲ داشتن ظرفیت بازپرورانه ۶۱

۳–۱–۲ ترمیم زیان های وارد شده ۶۱

۲–۲ سرانجام آزادی مشروط ۶۱

گفتار سوم :نوآوری های لایحه قانون رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان ۶۲

الف )واگذاری تحقیقات مقدماتی به دادسرا و منع دخالت ضابطین دادگستری ۶۲

ب )اختیار موقوف یا معلق نمودن تعقیب کودکان و نوجوانان در جرایم سبک به دادسرا ۶۲

پ )قابل گذشت دانستن کلیه جرایم مستوجب تعزیر یا مجازات بازدارنده که اطفال و نوجوانان مرتکب آنها شوند

۶۴

ت )رفع آثار کیفری از محکومیت اطفال و نوجوانان ۶۵

ث )نوآوری های لایحه مربوط به تشریفات رسیدگی در دادگاه ۶۵

۱ الزامی نمودن حضور وکیل در رسیدگی به جرایم سنگین ۶۵

۲ اعطای اختیار موقوف یا معلق نمودن تعقیب کودکان و نوجوانان ۶۶

۳ اجازه تعویق صدور رای به دادگاه ۶۷

فصل دوم : عدالت کیفری کودکان و نوجوانان ازمنظر اسناد بین المللی ۶۸

مبحث اول: نکات کلی در خصوص اسناد بین المللی مرتبط با عدالت کیفری کودکان ونوجوانان ۶۸

الف – قواعد پکن واهداف دادرسی ۶۹

ب –قواعد پکن وتشکیلات قضایی ۷۰

ه– – رهنمودهای ریاض وپیشگیری از بزهکاری ۷۱

و – اصول راهنمای ریاض ۷۲

ز – پیمان نامه حقوق کودک ۷۳

مبحث دوم :نحوه تصمیم گیری در خصوص کودکان بزهکار ۷۴

الف)واکنش متناسب با اوضاع واحوال حاکم بر جرم ۷۵

ب)واکنش متناسب با سنگینی جرم ۷۶

پ)واکنش متناسب با منافع کودک و نیاز جامعه ۷۶

مبحث سوم:" اصول عمومی وتدابیر خاص ناظر بر کودکان بزهکار ۷۷

گفتار اول:اصول عمومی ناظر بر کودکان بزهکار ۷۷

الف)اصل برایت ۷۷

ب)اصل عطف بما سبق نشدن قوانین کیفری ۷۸

پ) اصل تفسیر کودک مدارانه ۷۸

ت – اصل قانونی بودن ۷۸

ث –اصل شخصی بودن ۷۸

ج – اصل تساوی ۷۸

د – اصل تناسب ۷۹

گفتار دوم : تدابیر خاص ۷۹

الف)جرم زدایی ۷۹

ب)برچسب نزدن ۸۰

پ–قضازدایی ۸۰

ت – کیفرزدایی ۸۰

ث– جرم انگاری ۸۱

ج مسیولیت کیفری ۸۱

مبحث چهارم: مبانی واهداف دادرسی ویژه کودکان ونوجوانان ۸۲

گفتار اول: مبانی ۸۲

الف)تحقق دادرسی عادلانه ومنصفانه ۸۲

ب)مصالح عالی کودکان ونوجوانان ۸۳

گفتار دوم:اهداف ۸۳

الف)پیش گیری از برچسب زنی ۸۳

ب)پیشگیری از تکرار جرم ۸۴

گفتارسوم : تعیین سن مسیولیت کیفری ۸۴

گفتار چهارم: افتراقی بودن نظام دادرسی ۸۴

الف)دادسرا ودادگاه تخصصی ۸۵

ب)قضات آموزش دیده ۸۵

پ)پلیس ویژه و دارای اختیارات قانونی ۸۵

ت)ترمیمی نمودن دادرسی کودکان ونوجوانان ۸۶

گفتار پنجم : هیات و شورای حل اختلاف ۸۶

گفتار ششم: بازداشت به عنوان آخرین راه چاره ۸۷

گفتار هفتم: برخورداری از وکیل مدافع ۸۷

گفتار هشتم: سرعت در دادرسی ۸۸

گفتارنهم : پیش بینی نهادهای کیفری ارفاق آمیز ۸۸

گفتاردهم :مراقبت بعد از خروج ۸۸

نتیجه گیری ۸۹

پیشنهادات ۹۰

منابع فارسی ۹۲

منابع لاتین ۹۴

کلیدواژه ها

• رسیدگی کیفری
• اسناد بین المللی
• حقوق جزا
• سیاست جنایی
• بزهکاری
• کودکان