نسبت سنجش عقلانیت در سیره سیاسی-اجتماعی پیامبر (ص) با عقلانیت ابزاری
نسبت سنجش عقلانیت در سیره سیاسی-اجتماعی پیامبر (ص) با عقلانیت ابزاری نام مقاله‌ای از عباسعلی رهبر و عاطفه انصاری است که در شماره بیست و پنجم (دی 1387) نشریه پژوهش حقوق عمومی منتشر شده است.
چکیده
خداوند برای رسیدن انسان به سعادت و رستگاری پیامبران را نازل کرد. پیامبران هم مأمور اداره مردم و جامعه بودند و از طریق وحی دستورات را اجرا می‌کردند. بسیاری از این قوانین جنبه و حیانی دارد؛ اما دستوراتی هم است که مستقیماً از طریق وحی بر پیامبران نازل نشد بلکه طبق عقل و موازین عقل حکم به اجرا و عدم اجرای آن می‌شود. عقل برای رسیدن به کمال نهایی انسان مکمل وحی است. خداوند در بسیاری از آیات قرآن به لزوم تفكر، تعقل در زندگی و نقش مهم عقل در تصمیم گیری تأکید فراوانی کرده است. همواره با بیان داستان های پیامبران تفکر در آن ها و پند گرفتن از وقایع را برای خردمندان توصیه کرده، انسان را در پذیرفتن امری بدون دلیل عقلی سرزنش می کند. حضرت خاتم الانبياء (ص) هم که آخرین پیامبر بود در همین راستا مبعوث شد. البته پذیرش این دعوت باید از طریق عقل باشد. هرگز پیامبر (ص) برای دعوت به اسلام از روش خشونت و درگیری استفاده نکرد و همان گونه که دستور داشت با آوردن دلیل و برهان مردم را به سوی خدا فرا می‌‌خواند. با تشکیل امت اسلامی قانون اساسی و پیمان با قبایل یهود به شهر مدینه تنظم و امنیت بخشید. ایشان در جنگ ها هرگز آغازکننده جنگی نبود. همواره از اسلام و مسلمانان در برابر کفار قریش که برای نابودی اسلام می جنگیدند دفاع می‌‌کرد. زمانی که در مکه و مدینه آرامش برقرار شد به همسایگان شبه جزیره نمایندگانی ارسال کرد تا پادشاهان همسایه را به اسلام دعوت کند. در این دعوت هیچ اجباری برای پذیرش اسلام نبود جز آن که به آنان عذاب الهی را هشدار می‌داد. این پژوهش بر دو نکته تاکید دارد: 1) همراهی عقل و وحی در اندیشه سیاسی اسلام 2) ضرورت به کارگیری عقل در اسلام و در تصمیم گیری حکومت اسلامی
کلیدواژه‌ها
- عقل
- سیره نبوی
- عقل و وحی